Sonnenberg

Krzysztof Varga

Sonnenberg

fragment

Attila zawsze się angażował, żył intensywnie życiem miasta, kraju, życiem świata, jakby chciał wypełnić jakąś pustkę we własnym życiu. Nie był urodzonym kibicem, ale wmuszał w siebie informacje sportowe, niczym tran z wątroby rekina, śledził ligę piłkarską, skrupulatnie tropił sukcesy i klęski piłkarzy nożnych, piłkarzy ręcznych oraz – co naturalne, skoro starał się być prawdziwym Węgrem – piłkarzy wodnych. Śledził nawet wyczyny hokeistów i koszykarek oraz interesował się dokładnie wszystkim, co związane z Ferencvárosem, bo tak wypadało. Każdy, kto mieszka na Węgrzech, musi interesować się Ferencvárosem, tym bardziej jeśli jest budapesztańczykiem, nawet jeśli zamieszkuje dzielnice tradycyjnie sprzyjające innym drużynom – Újpestowi, Vasasowi, Honvédowi, a nawet MTK Budapest, choć nie mam pojęcia, czy ktoś w ogóle kibicuje jeszcze MTK Budapest. W życiu nie spotkałem człowieka, którego choćby w najmniejszym stopniu interesowałyby losy drużyny MTK, mimo że ponad dwadzieścia razy zdobyła mistrzostwo Węgier, a w czasach wielkości, a więc sześćdziesiąt lat temu, grał tam Nándor Hidegkuti, za to nieustannie spotykałem ludzi wściekle interesujących się wszystkim, co związane z Ferencvárosem. Świat zupełnie nie zaprzątał sobie głowy drużyną MTK, można z niewielką tylko dozą przesady powiedzieć, że nawet piłkarze MTK nie zawracali sobie głowy swoją drużyną, zatem i Attila raczej ją lekceważył.

Zresztą tak naprawdę prawdziwą pasją Atilli była zawsze polityka, która jest niewątpliwie bardziej podniecająca niż seks i sport razem wzięte, można powiedzieć, że zainteresowanie seksem i sportem w przypadku Attili stanowiło wyłącznie rodzaj kompensacji w chwilach dojmującej politycznej posuchy. Było w tym coś z rozpaczy i potrafiłem to zrozumieć, tym bardziej że sam przecież nie odmawiałem sobie lektury gazet sportowych, szczególnie w tym czasie, gdy na politycznym morzu panowała zupełna flauta. Smutek Attili polegał też najpewniej na tym, że towarzyszyła mu świadomość powolnej śmierci polityki – tak jak ją rozumiał Attila, a przed Attilą na przykład Arystoteles.

Naturalnie więc Attila brał udział w zamieszkach w 2006 roku, kiedy na ulicach płonęły samochody, zresztą należał do pierwszych, którzy wyszli na ulice po tym, jak na publiczne cuchnące wody wypłynęło haniebne przemówienie premiera Gyurcsánya z partyjnego zjazdu w Balatonőszöd. To naprawdę było wydarzenie na miarę wygrania przez Ferencváros piłkarskiej Ligi Mistrzów, tyle że Ferencváros nie wygrał nigdy Ligi Mistrzów, bo odpadał w eliminacjach, pregrawszy z drużynami z Kazachstanu albo Mołdawii, zaś Gyurcsány naprawdę powiedział w Balatonőszöd to, co powiedział, i dzięki temu my, nieduży kraj nad wielkim Dunajem, weszliśmy ponownie do historii świata; zazwyczaj do historii świata nie wchodzi się tymi drzwiami, którymi się planowało wkroczyć przy dźwięku fanfar, ale zawsze to coś.

Attila był na ulicy już 17 września, pierwszego dnia protestów, i także dzień później stawił się pod potężnym, ponurym jak siedziba jakiejś złowrogiej organizacji gmachem państwowej telewizji na placu Wolności, gdy wszystko tak naprawdę się zaczęło. Zresztą na dowód swych zasług w walce o przywrócenie demokracji pokazywał z dumą zdjęcie wycięte z gazety, ukazujące go dość niewyraźnie w tłumie szturmującym budynek. Przeglądałem później z ciekawości zdjęcia z protestów i zamieszek, ale na żadnym nie znalazłem tej charakterystycznej, nieco orangutaniej sylwetki mojego przyjaciela, było to jedno zdjęcie w gazecie, jakby sam je spreparował. Podobno Attila był wśród tych, którzy pierwsi wbiegli do budynku telewizji, po tym jak zrejterowała policja, zupełnie zaskoczona i nieprzygotowana na to, co się nagle stało. Pamiętam tych policjantów w wyblakłych mundurach polowych, w starych hełmach pewnie jeszcze z czasów Kadara, wielu nawet bez tarcz, bez ochraniaczy, zupełnie zdezorientowanych skalą wypadków. Jeśli mi się nic nie myli, jeśli nie wyparłem z pamięci pewnych wydarzeń albo coś mi nie umknęło, to były pierwsze solidne zamieszki od upadku komunizmu.

Owszem, lata demokracji liberalnej, które nastały po wyrzuceniu na kompost gnijących zwłok tak zwanej demokracji ludowej, niebiedne były wcale, jeśli chodzi o jakieś protesty rolników czy innych grup zawodowych. Pamiętam kawalkady traktorów ujeżdżanych przez zajadłych farmerów, wściekłych, że rząd opóźnia wypłaty dopłat do, dajmy na to, upraw kukurydzy. Bywały też czasy kryzysów i przesileń politycznych, nawet niewyjaśnionych zabójstw o podłożu bynajmniej nie rabunkowym, bo strzały padały na przecięciu biznesu i polityki, pamiętam wzrastające poczucie zagrożenia, błysk ostrzącego się noża, który przeciął społeczeństwo na pół, tak że stanęły naprzeciw siebie niewzruszone klify, jak te normandzkie i te w Dover, oddzielone morzem niechęci, ale prawdziwych zamieszek ulicznych nie było. Do czasu gdy Attila i tysiące jego nieznajomych towarzyszy walki runęło na plac Wolności i poszarzały ze strachu gmach telewizji. Zdjęcia z panicznej, nieudolnej, a przez to niebywale zabawnej obrony budynku w wykonaniu przestraszonych policjantów były z precyzyjnie złośliwą satysfakcją publikowane we wszystkich serwisach informacyjnych, i to nie tylko lokalnych i antyrządowych, ale nawet ogólnoeuropejskich: wreszcie coś się zaczęło dziać w tej nudnej Mitteleuropie, na tych dalekich peryferiach kultury niemieckiej.

W czasie owej pierwszej żałosnej bitwy wezwana została nawet jakaś rachityczna, zabytkowa policyjna polewaczka, najpewniej enerdowski robur, z której siknął strumień wody tak słaby jak strumień moczu u chorego na prostatę, a potem protestujący tę zrozpaczoną, schorowaną polewaczkę przewrócili, niczym wielkiego bezbronnego chrabąszcza. Tłum wtargnął do budynku i splądrował automat z batonikami oraz napojami gazowanymi, a znając Attilę, to mógł chętnie zjeść zdobycznego batonika, tak jak kiedyś dzikie plemiona zjadały serca pokonanych wrogów; bitwa pod telewizją była dla policji tym czym Las Teutoburski dla rzymskich legionów.

Zapewne właśnie dlatego w następnych dniach, a szczególnie 23 października policja była tak brutalna – kiedy już zaopatrzyli się w ekspresowym trybie, także zagranicą, w hełmy, pałki, tarcze, granaty z gazem łzawiącym oraz petardy, by odkupić swój wcześniejszy grzech zaniechania i zatrzeć ślady kompromitacji. To, co działo się 23 października, przechodziło ludzkie pojęcie, a przynajmniej moje pojęcie, pojęcie nas wszystkich, taplających się wcześniej jak w ciepłej zupie gulaszowej w węgierskim zniechęceniu, w gęstym sosie marazmu, przekonanych, że co ma być, to będzie, ale z grubsza będzie to samo, a jeśli już będzie inaczej, to może inaczej w sposób na tyle akceptowalny, by wydawało się, iż jest tak, jak było.

Dokładnie w pięćdziesiątą rocznicę rewolucji wszyscy wykonali zgodnie wielką parodię powstania narodowego: z jednej strony wściekły, wzmożony moralnie i patriotycznie tłum, w którym powiewały flagi z wyciętą dziurą na białym tle, tyle że tym razem przecież nie wycięto z niej komunistycznego godła, a jedynie śnieżną pustkę, tłum, którego złość rozumiałem i w zasadzie wspierałem, choć jednocześnie byłem nią zażenowany, a z drugiej strony nakręcona chęcią zemsty policja, już gotowa do ostatecznej bitwy, przypominająca naćpane żądzą odwetu psy z każdego na świecie porządnego oddziału do rozpędzania demonstracji. Obie strony chciały konfrontacji, jedni pragnęli potwierdzić swe poprzednie zwycięstwa, drudzy odegrać się w imię zasady, że jedna przegrana bitwa nie oznacza przegranej wojny. Władza niechybnie wpadła w panikę, czując być może nawet jakiś swąd scenariusza rumuńskiego sprzed siedemnastu lat, przeczuwając, że naród, który zazwyczaj niepomiernie długo pławi się w otumanieniu, w końcu wybucha niczym uśpiony przez dekady wulkan i wytryskuje wrzącą lawą, zalewającą całe miasta i spalającą na popiół rozleniwionych, spuchniętych od hedonistycznych przyjemności władców. W tym ujęciu gliniarze to byli prorządowi labancowie, ci, którzy kiedyś poszli na zdradziecką służbę do Habsburgów, a rozszalali w patriotycznym podnieceniu demonstranci jak kurucowie, heroiczni powstańcy antyhabsurscy, dzięki czemu mógł się powtórzyć pradawny scenariusz, utwierdzający nas w przekonaniu o nienaruszalnej specyfice węgierskiego losu.

Tak to właśnie wyglądało w tamte wyjątkowo ciepłe jesienne dni, których spokój został zburzony przez zabawnego mężczyznę, przypominającego z postawy i urody jakiegoś ptaka brodzącego, z nosem wielkim jak dziób i w małych okularkach, który dał się potajemnie nagrać w malutkim, nikogo na świecie nieobchodzącym Balatonőszöd. Wojna domowa jest zawsze najbardziej upragnioną wojną każdego narodu, żądza rodaczej krwi nieodmiennie większa niż krwi cudzej, a okrucieństwo niewspółmiernie wielkie; przecież nigdy nie czujesz do obcego aż takiej nienawiści jak do swojego rodaka.

Zresztą ja też znalazłem się 23 października w środku zamieszek, oczywiście przez własną głupotę, bo nie mogę powiedzieć, że przez zupełny przypadek – każdy przypadek, jaki mi się w życiu przytrafiał, wynikał nieodmiennie z mojej bezmyślności, głupoty i braku wyobraźni, bo nazbyt często zachowuję się jak pijany nastolatek sikający na przewody elektryczne. Oto bowiem zamiast siedzieć w domu i trzymać się z daleka, wykorzystać czas narodowej burzy na zademonstrowanie swojej zupełnej osobności i ostentacyjne poświęcenie się rzeczom ponadczasowym, pojechałem niczym napalony gówniarz na Astorię, by na własne oczy zobaczyć demonstrację, zostać, że tak powiem, świadkiem historii, i ku swojemu zaskoczeniu znalazłem się w środku oszalałego karnawału w alei Rakoczego. Oszołomiony dałem się nieomal ponieść entuzjazmowi tłumu, byłem wręcz o krok od tego, by wznosić hasła, skandować, a nawet śpiewać pieśni, choć zawsze przecież byłem raczej samotnikiem i domatorem, niechętnym nie tylko przemocy, ale i w ogóle manifestowaniu w tłumie, a najbardziej niechętny śpiewaniu pieśni, bo już w szkole czułem paraliżujący opór przed wykonywaniem ludowych przyśpiewek. Wszystkie manifestacje, jakie mnie interesowały, to były wyłącznie dwuosobowe manifestacje niemoralności z Ágnes; a więc po prawdzie manifestacje szatańskie.

Nawet na placu Wolności, gdzie rozstawiano telebimy w trakcie mundialu i mistrzostw Europy, by mieszkaniec naszego miasta, a także zachwycony perłą Dunaju turysta mógł komfortowo rozłożony na trawie z butelką różowego wina oglądać mecze, nawet tam czułem się nieswojo. Wtedy, w październiku poczułem jednak dziwne dreszcze podniecenia, gdy stałem w tłumie w alei Rakoczego, za plecami mając Pałace Klotyldy, niczym Wrota Argonath na brzegu Gondoru. Pojąłem wówczas, jak łatwo dać się ponieść szaleństwu tłumu, jak prosto i zaskakująco można się wcielić w cudze emocje, jak tłum człowieka wzmacnia i daje mu siłę, a poczucie złudnej wspólnotowej potęgi niweluje strach i rozsądek. Nie dziwiło mnie już, że ludzie obok mnie wręcz trzęsą się z rozkoszy, wykrzykując hasła przeciw policji, rządowi i samemu Gyurcsányowi, a naprzeciw stoją w nieruchomym drżeniu szeregi ciężkozbrojnej piechoty policyjnej, czekając na sygnał do ataku; nie dziwiło mnie, że nikt się nie boi, bo przecież poczucie słuszności i wsparcie tłumu zawsze dodają odwagi, narkotyk wspólnotowości działa, a we wspólnocie nie uchodzi się przyznać, że strach, a przynajmniej niepokój poczyna rozlewać się po plecach strużkami potu, a serce bije jak rozhisteryzowany werblista.

Oba tłumy były niczym średniowieczne armie – armia ludu liczniejsza, bardziej kolorowa, niezdyscyplinowana, strasząca wroga bezładnymi okrzykami i dziwną choreografią, będącą zapewne dalekim echem tańców wojennych, królewska armia zaciężna mniej liczna, lecz świetnie uzbrojona i wyćwiczona, to było coś jak powstanie chłopskie Györgya Dózsy: po jednej stronie chłopi, biedni mieszczanie, rzemieślnicy, studenci, po drugiej wojska Jana Zápolyi.

No a potem tamci zaczęli strzelać pociskami z gazem łzawiącym, wystrzeliwali petardy jak sylwestrowe fajerwerki i dokładali salwami z gumowych kul, po prostu, ot tak, nagle, z zaskoczenia, mimo że tłum niczym nie rzucał, a jedynie wznosił wrogie wobec rządu i premiera okrzyki – w istocie wyglądało to jak namiastka średniowiecznej bądź nawet starożytnej bitwy, gdy armia zbuntowanych chłopów albo barbarzyńców potrząsa toporami, uderza mieczami w tarcze i wywrzaskuje zawołania bojowe, zaś armia króla bądź cesarza zaczyna zasypywać ich ulewą strzał i gradobiciem z katapult. W alei Rakoczego i na Astorii wyglądało to ładnie i było godne dawnych mistrzów malarstwa batalistycznego; powiewające flagi, ku nim lecące krzywo, niemal spiralnie smugi z ładunków gazowych, eksplodujące pod nogami petardy, marszowy krok policji i nieogarnione pulsowanie tłumu demonstrantów, poruszającego się po szerokiej ulicy jak ogromna pstrokata stonoga.

Musiało policjantów tak strasznie dusić to wspomnienie żałosnej klęski pod telewizją, że zachowali się jak banda naćpanych osiłków, za wszelką cenę szukających mordobicia, bo cóż bardziej ciągnie do zwarcia niż pamięć upokorzenia, które trzeba zmyć, jak zmywa się szlauchem asfalt z rzygowin po sobotniej nocy? Mężczyzna podskakujący obok mnie w wyraźnym radosnym wzmożeniu dostał  nagle w oko gumową kulą i zalał się krwią, przez chwilę stał osłupiały i oślepiony, po czym osunął się, przysiadając komicznie i brzydko niczym wieśniak kucający przy drodze. Dwóch obok natychmiast go podniosło i poprowadziło na tyły, bo tak się robi z rannymi w walce, a gdzieś daleko dało się już słyszeć hienowate wycie karetki. Część ludzi rozproszyła się po tym, jak pod ich nogami poczęły wybuchać petardy i po ulicy rozsnuły się warkocze dymu, uczynił się tumult i zamieszanie, ale większość nie ustąpiła, pulsując narastającą wściekłością, za którą niewzruszenie stała bezsilność, bo wiadomo było, że nie pójdą przecież z gołymi pięściami na opancerzonych policjantów. Owszem, w tłumie widać było gdzieniegdzie napakowanych byczków, ale przewagę liczebną mieli ludzie jeśli nie starsi, to co najmniej w średnim wieku – tliła się rewolucja emerytów i rencistów, pracowników budżetówki oraz inteligencji, jak zawsze stojącej na przegranej pozycji.

Czmychnąłem natychmiast zajęczym kicaniem w prawo, w Szép utca, przez chwilę tam postałem, obserwując strachliwie zza rogu ulicę Kossutha, wsłuchując się w huk pocisków i wrzask ludzi, a potem postanowiłem darować sobie resztę rewolucji i krokiem szybkim, acz nieprzesadnie, by nie wzbudzić podejrzeń o tchórzostwo, doszedłem bocznymi uliczkami do placu Kalwina. Tam też byli ludzie, szli od strony zaułku Corvina, gdzie wcześniej także odbywała się demonstracja, miasto powoli obejmował chaos, do tłumów dołączali kibice, patriotyczni motocykliści w skórzanych kurtkach z naszytymi na plecach konturami Wielkich Węgier, studenci i uczniowie, żylaści i dziarscy mężczyźni po pięćdziesiątce, puchło i pęczniało wielkie rewolucyjne podniecenie. Młodzi mogli się wreszcie poczuć dorośli, przeżywając swoje pierwsze historyczne doznanie, wcześniej czuli przecież, że czegoś im w życiu brakuje, że ich edukacja jest niepełna, a starsi mieli okazję przypomnieć sobie młodość, bo przecież wśród protestujących wielu było ludzi, którzy musieli pamiętać z dzieciństwa prawdziwy rok 1956.

Powietrze pachniało spalinami, jesienią i gazem łzawiącym. Okolice zaułku Corvina, Astorii, placu Deáka i placu Ratuszowego były scenami fascynującego spektaklu, szczególnie gdy emerytowanemu czołgiście udało się na placu Ratuszowym uruchomić zabytkowego T-34, stojącego tam w ramach wystawy rocznicowej, i pamiętający II wojnę światową legendarny czołg ruszył na szpaler policjantów. Już prawie, prawie doszło do masakry, ale nagle maszynie zabrakło ropy i stanęła osłupiała, hamując gwałtownie i bezradnie wymierzając w kordon fallusa pozbawionej pocisków armaty, a gliniarze wdrapali się na niego jak niebieskie mrówki i wyciągnęli z wnętrza kierowcę. Nie było mnie tam już, ale był Attila, który to wszystko widział, brał czynny udział, i opowiadał mi później z przejęciem:

– Jaka szkoda, że nie zadbali o ropę, ci goście w czołgu byli zdesperowani, jestem pewien, że naprawdę chcieli staranować tłum gliniarzy, to byłaby cudowna rzeź! Cały świat by o nas mówił, wszystkie telewizje by to pokazywały, znów na chwilę stalibyśmy się najsłynniejszym narodem świata!

Ágnes też tam była, zaledwie na chwilę spotkaliśmy się na bulwarze Karola przed ratuszem, gdy już zaczynało być gorąco. Gromadził się podniecony tłum, a podniecenie tłumu jest dla wielu czymś bardziej ekscytującym niż podniecenie seksualne, w dodatku wypala się wolniej niż seksualna ekscytacja, ponieważ nienawiść gaśnie dłużej niż pożądanie, a nawet dłużej dogasa niż miłość. Widać było, jak ludzie wpadają w ekstazę, jak obcy stają się niemal kochankami, jak ręce same wysuwają się ku dłoniom jeszcze przed chwilą zupełnie nieznanym, w szumie tysięcy głosów, w łopocie flag narodowych i flag Arpadów, gdy łatwo porwać do szarży nawet kulawego konia, gdy tchórz czuje, że oto nadszedł jego bohaterski dzień, wszyscy zachowują się tak, jakby wciągnęli dym ze skręta z wzmagającym odwagę narkotykiem.

Ágnes przyszła z włosami jeszcze bardziej rozpuszczonymi niż zawsze, albowiem zazwyczaj nosiła rozpuszczone włosy, ale rzekłbym – rozpuszczone w nadzwyczaj zdyscyplinowany sposób. Lecz bywały momenty szczególne, gdy miała je nie tyle natapirowane, ile w pewien sposób spulchnione, na skutek jakichś tajemniczych zabiegów. Przyszła w jasnych dżinsach, botkach na obcasie, w rozpiętej krótkiej skórzanej kurteczce, spod której wyłaniały się jej oszałamiające piersi opięte szarym golfem, pachnąca nowymi perfumami. Od razu rozpoznałem obcość zapachu; zapach świeżo umytych włosów i nowych perfum wręcz mnie zamroczył, chciałem od razu się z nią kochać, kochać zaciekle i wręcz obrzydliwie, kochać w sposób najbardziej sprośny i obleśny.

– Pojedźmy szybko do mnie – wydyszałem jak pies po biegu, raczej buldog niż chart, czując, że brakuje mi powietrza, w najzupełniej dosłownym sensie, nie metaforycznym wcale; prócz tego, że dyszałem, z moich oskrzeli wydobywał się przykry świst. Zawsze kiedy dopada mnie nagłe podniecenie, spłyca mi się oddech, czuję ucisk w klatce piersiowej i mrowienie w rękach, mam coś na kształt delikatnych objawów zawału, a przeżyłem tych zawałów w życiu setki, po każdym zaś nabierałem pełne płuca powietrza, zmartwychwstawałem i żyłem nadal, co wpędziło mnie w rodzaj pychy i przekonania, że śmierć jest mi czymś znanym, zaznajomionym, a jednocześnie bardzo dalekim, krewnym, który przyjedzie po mnie dopiero, gdy okrąży cały świat.

– Nigdzie nie pojedziemy – powiedziała stanowczo Ágnes. – Ty pojedziesz. Nie baw się w bohaterstwo, politykę i tego typu głupoty, tylko jedź do domu i pracuj.

– A ty co tu robisz? – zapytałem jak idiota, ponieważ jestem mistrzem w zadawaniu idiotycznych pytań.

– Przyszłam ci powiedzieć, żebyś szedł do domu, zresztą ja też zaraz wracam , bo tu się zacznie coś złego.

– To ja pójdę z tobą, do ciebie – postanowiłem.

– Nie pójdziesz do mnie, tylko na Naphegy, a ja pójdę do siebie.

– Ale tu się będzie działo coś historycznego – zapaliłem się, ponieważ umiem zapalać się jak nastolatek, choć też gasnąć szybko jak ognik z papierosa upadły na ziemię.

– Idź do domu, proszę cię, zrób to dla mnie – zmieniła ton wręcz na błagalny.

– Przyda mi się to do książki – użyłem argumentu ostatecznego, bo przecież moja powieść miała być epokowa, przełomowa i rewolucyjna. To marzenie każdego pracownika naukowego i każdego badacza literatury: planowanie napisania wielkiej, przełomowej powieści, planowanie, a nie napisanie rzecz jasna, ponieważ zazwyczaj żaden z nas, pilnych badaczy literatury, tego planu nie realizuje i do kresu swych dni żyje cudzymi książkami.

– Nie bądź dzieckiem, idź! – Tupnęła nogą obutą w botek na wysokim obcasie, bardzo podniecający botek, szczególnie w zestawieniu z obcisłymi dżinsami.

– Nie rozkazuj mi, wiesz, że tego nie znoszę – zaperzyłem się.

– András! – powiedziała przez zaciśnięte zęby, niemal połykając samogłoski. – Chcę, żebyś poszedł do domu, bo jestem za ciebie odpowiedzialna!

Potem pocałowała mnie w oba policzki, nie w usta oczywiście, na to nie pozwoliłaby sobie w żadnej sytuacji publicznej, a my byliśmy tu w sytuacji arcypublicznej, w bezbrzeżnym tłumie ludzi. Byłem przekonany, że wśród tej rozdygotanej masy znajduje się przynajmniej tuzin moich znajomych, moi sąsiedzi, moi koledzy z pracy, dawno niewidziani koledzy ze szkoły i studiów, może nawet jakieś byłe dziewczyny, dalecy krewni z Zugló, podobnie też mogli się w tym tłumie ekscytować rozliczni znajomi Ágnes, mówiąc krótko – całowanie się w usta nie wchodziło w grę, choć czyż nie byłoby wspaniałą ikoną tego czasu zdjęcie dwojga kochających się ludzi, uchwyconych w namiętnym pocałunku na tle flag narodowych, błysków petard i ogonów komet z pocisków gazowych?

Pocałowała mnie jeszcze raz w policzek, odwróciła się, uśmiechnąwszy się do mnie opiętą w dżinsy jędrną pupą, i krokiem dziarskim, choć być może nieco zbyt nerwowym, pomaszerowała w kierunku ulicy Király, do domu. I nikogo w tym marszu nie musiała wymijać, bo wszystkie grupki rozstępowały się przed nią, i z pewnością gdyby sama ruszyła na szpaler policjantów, to ci zakuci w hełmy, ochraniacze, skryci za tarczami mężczyźni nagle speszyliby się i także przed nią pierzchli; Ágnes była Mojżeszem, a ten tłum Morzem Czerwonym.

Odwróciłem się i bezmyślnie poszedłem w kierunku alei Rakoczego, uznawszy, że w istocie wrócę do domu i zabiorę się do pracy, a walki uliczne obejrzę w telewizji, ale wtedy nagle zobaczyłem z dala Attilę: wysforował się przed tłum, w którego kierunku wciąż leciały petardy, pociski z gazem i gumowe kule, bo całe śródmieście zamieniło się w scenę walki, nie jednej wielkiej bitwy, ale wielu mniejszych bądź większych starć, tłum przemieszczał się po centrum Budapesztu jak ogromna pstrokata kropla rtęci, nieustannie zmieniając kształt i rozmiar, a za nim starały się nadążyć oddziały policji. Attila wyrwał któremuś z manifestantów flagę i powiewając nią wysoko, nie jak w bitwie, lecz jak czynią to kibice na stadionach, wybiegł ku szpalerowi policji i stał tak samotnie na tej małej ziemi niczyjej na podobieństwo chorążego, ale zaraz podbiegło do niego ciężkim kaczym truchtem paru policjantów, otoczyli go i powalili na ziemię, wykręcając ręce. Jeden z gliniarzy zabrał flagę i zaniósł ją do radiowozu, a za nim pochylonego, prowadzonego jak morderca złapany na gorącym uczynku Attilę, po drodze częstując go parę razy pałką. Sam Attila opowiadał później, że potraktowali go viperą, żmiją, to znaczy elektryczną pałką, a on o mało się nie posrał od prądu, który przecwelił mu całe ciało, tak właśnie, poczuł wręcz, jakby mu tę pałkę wsadzili w dupę, głęboko aż do żołądka. Ale nie wiem, czy to prawda, że porazili go prądem, choć później czytałem, że policja istotnie używała elektrycznych pałek niezgodnie z prawem.

Podobno wcześniej Attila, płonąc ogniem rewolucji, zagrzewał do walki tłum, intonując Marsz Klapki. Nie wiem, dlaczego akurat Marsz Klapki, a nie cokolwiek innego, poza tym krążąc po alei Rakoczego, placu Ratuszowym i okolicach, nigdzie nie słyszałem Marsza Klapki, choć wznosiły się wokół rozmaite śpiewy, ale nie neguję przecież wcale, że Attila zaśpiewał Marsz Klapki, głos miał nieustawiony, przywykły raczej do ryków kibicowskich przed telewizorem i zbiorowego śpiewania piosenek po pijanemu, ale był to głos donośny, mocny, wierzę zatem, że w całej alei Rakoczego rozbrzmiało jego głośne:

Föl, föl, látjátok lobogómat,

indulj utánam robogó had!

Zeng, dörg az ágyú, csattog a kard,

ez lelkesíti csatára a magyart!

Szczególnie ostatni wers wywrzeszczał wręcz: „Ez lelkesíti csatára a magyart!!!”, a tłum ponoć podjął pieśń i rozbrzmiał wielotysięcznym chórem ten piękny marsz z 1849 roku, jakby naprzeciw stali nie inni Węgrzy, ale cesarskie wojsko:

Híres Komárom be van véve,

Klapka György a fővezére,

büszkén kiáll a csatatérre,

hajrá huszárok, utánam előre!

I znów ostatnie zdanie zabrzmiało najpotężniej, zawołanie „Do boju, huzarzy, za mną naprzód!” odbijało się od ścian potężnych kamienic w alei Rakoczego i biło echem w policjantów, którzy jakoby zupełnie zgłupieli, a niektórzy pozdejmowali nawet kaski, stanęli na baczność i też śpiewali, bo przecież Marsz Klapki zna każdy Węgier. Tak dokładnie było, jeśli nie w rzeczywistości, to w micie, a to już jest dużo, a nawet więcej niż rzeczywistość i tak zwana prawda.

 

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.