Ostrygi i kamienie

Opowieść o Normandii, Bretanii i Pikardii

To, co wydarzyło się w roku 1066, co zmieniło Europę i przyczyniło się do powstania Anglii takiej, jaką znamy, a o czym uczą się dziś wszystkie dzieci na Wyspach Brytyjskich, w dziwny sposób jest dla mnie ważniejsze, a na pewno ciekawsze, niż powstanie państwa Piastów, rządy Mieszka I i zwycięstwa Bolesława Chrobrego. To, co wydarzyło się w 1066 roku, spowodowało bowiem, że francuska Normandia, kraina calvadosu, cydru, klifów, doskonałych serów, potężnych romańskich opactw i olśniewających gotyckich katedr oraz miejsce słynnego lądowania aliantów w czerwcu 1944, wygląda tak, a nie inaczej.

Bayeux leży dziesięć kilometrów w prostej linii od morza i dwadzieścia kilometrów od plaży Omaha. Miasto liczy ledwo tuzin tysięcy mieszkańców, a jego historia sięga czasów kultury galorzymskiej, gdy nazywało się Augustodurum. Posiada oczywiście wspaniałą, konsekrowaną w 1077 roku katedrę Notre-Dame, nieduże, acz wyjątkowo klimatyczne średniowieczne centrum, fantastyczną naleśnikarnię w średniowiecznym młynie nad brzegiem wąskiej rzeki Aure, ale nie byłoby Bayeux, a na pewno nikt by tam nie przyjeżdżał, gdyby nie tkanina.

Długa na prawie siedemdziesiąt metrów, szeroka na pół metra, haftowana kolorową wełną na lnianym płótnie, przedstawia historię przygotowań do inwazji na Anglię, wyruszenia floty Wilhelma Zdobywcy z normandzkiego wybrzeża, bitwy pod Hastings, śmierci Harolda Godwinsona i zwycięstwa Normanów. Tkanina ma prawie tysiąc lat i jest tak sugestywna, że w głowie natychmiast zaczynamy słyszeć chorały gregoriańskie. Tak naprawdę to średniowieczny komiks, epicka opowieść obrazkowa z dymkami, bo wiele z pięćdziesięciu ośmiu ponumerowanych scen jest opisanych łaciną. I brutalna, bo sceny bitewne nie uchylają się od pokazywania głów rozbijanych toporami, ginących żołnierzy i koni czy porąbanych zwłok leżących pokotem.

W 911 roku król Franków zachodnich Karol Prostak przekazał obecną Normandię skandynawskiemu wodzowi o imieniu Rollo. Legenda głosi, że Rollo był tak wielki i ciężki, że nie był go w stanie unieść żaden koń, więc Rollo przemieszczał się wszędzie i walczył wyłącznie pieszo. Prawdziwy, a nie filmowy Rollo z serialu Wikingowie, czy też Rollon bądź Rolf, bo różnie zapisuje się jego imię, najeżdżał wcześniej ziemie Franków, w tym zdobył w 893 roku właśnie Bayeux, gdzie zabił tutejszego hrabiego Berengara i porwał jego małą córkę Poppę. Gdy ta dorosła, zrobił z niej kochankę, a Poppa urodziła mu syna, znanego później jako Wilhelm Długi Miecz. Rollo palił i rabował, ale gdy został pokonany w bitwie pod Chartres, spokorniał, wkrótce przyjął chrzest i stał się zagorzałym obrońcą północnej Francji przed najazdami swoich ziomków oraz wiernym sojusznikiem Karola Prostaka. Co nie znaczy, że do końca wyzbył się pogaństwa – ponoć do śmierci oddawał hołd starym nordyckim bogom. Został pierwszym księciem Normandii. A może wyłącznie hrabią, czyli po wikińsku jarlem. To wszystko jest zawiłe i nie do końca jasne, nawet nie wiadomo dokładnie, gdzie się Rollo urodził i jak oraz kiedy zszedł z tego świata. A my przecież chcemy opowiedzieć o tym, co się działo, gdy na świecie zabrakło już nie tylko Rolla, ale wszystkich bohaterów seriali o wikingach. I o tym, że mniej więcej sto lat po śmierci Rolla księciem Normandii został ośmioletni Wilhelm, nieślubny syn Roberta Wspaniałego, nazwany z powodu swojego nieprawego pochodzenia Bękartem. Musiał poczekać jeszcze około trzydziestu lat, by dokonać rzeczy, która zadziwiła cały ówczesny świat i do dziś jest jednym z najważniejszych wydarzeń w historii Europy. Rzeczy, dzięki której powstało takie arcydzieło jak Tkanina z Bayeux.

Pomieszczenie, gdzie znajduje się tkanina, jest ciemne, długie i wąskie. Podświetlono tylko sam wytwór angielskich hafciarek, wiszący po lewej stronie za ochronną szybą. Przypomina to tunel, który w połowie tkaniny zakręca i wiedzie nas do wyjścia. Dobrze tak wymierzyć, by nie trafić na zorganizowaną wycieczkę, bo tkaninę należy oglądać uważnie, wsłuchując się w głos z audioprzewodnika, zwracający naszą uwagę na szczegóły, które łatwo moglibyśmy przeoczyć. Na przykład że biednie ubrana postać czająca się za drzewem w scenie rozmowy hrabiego Widona z Ponthieu z Haroldem Godwidsonem musi być szpiegiem nasłanym przez Wilhelma. Albo że na całej tkaninie możemy się doliczyć aż dziewięćdziesięciu trzech penisów, z czego przygniatająca większość należy do koni, choć sporo jest też ludzkich, ściślej: męskich. Otóż nagość i genitalia we wczesnym średniowieczu nie stanowiły jeszcze tabu. To był czas, gdy epatowanie atrybutami męskości oznaczało demonstrację siły fizycznej, nie zaś pornografię. Dopiero długo później średniowiecze stało się purytańskie, a to przez Kościół oczywiście, bo ten ma nieustającą, a wręcz narastającą obsesję na punkcie seksu.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.