Andrzej Stasiuk

Jadąc do Babadag

fragment

SŁOWACKA DWUSETKA

Najlepsza mapa, jaką posiadam, to słowacka dwusetka. Jest tak dokładna, że wydostałem się kiedyś za jej pomocą z bezkresnych kukurydzianych pól gdzieś u podnóża Gór Zemplén. Na wielkiej, obejmującej cały kraj płachcie zaznaczono nawet polne ścieżki. Jest podarta i postrzępiona. Miejscami przez płaski wizerunek ziemi i nielicznych tutaj wód przeziera nicość. Ale zawsze ją zabieram, chociaż jest nieporęczna i zajmuje dużo miejsca. Przypomina to trochę magię, bo przecież drogę do Koszyc i potem do Sátoraljaújhely znam właściwie na pamięć. No ale zabieram ją, ponieważ ciekawi mnie właśnie jej rozpad, jej zniszczenie. Przetarła się najpierw na złożeniach. Pęknięcia i załamania ułożyły się w nową siatkę, znacznie wyraźniejszą niż ta kartograficzna, którą naniesiono za pomocą delikatnych błękitnych linii. Miasta i wsie powoli przestają istnieć, zużywają się w miarę składania i rozkładania, w miarę upychania w zakamarkach auta albo plecaka. Przepadają Michalovce, przepada Stropkov, dziurawa nicość sięga na przedmieścia Użhorodu. Niedługo zniknie Humenne, przetrze się ­Vranov nad ­Toplą i zetleje Cigánd nad Cisą.

Właściwie dopiero parę lat temu zacząłem przyglądać się mapom tak uważnie. Wcześniej traktowałem je, powiedzmy, jak ozdoby albo anachroniczne symboliczne wizerunki, które trwają w epoce konkretu i bezpośredniej kawa na ławę relacji z najdalszych krain. Wszystko zaczęło się od wojny na Bałkanach. U nas wszystko zaczyna się od wojny albo na wojnie kończy, więc nie ma w tym żadnej ekstrawagancji. Po prostu chciałem wiedzieć, w co celuje artyleria i co oglądają piloci samolotów. Na schematycznych namiastkach map w gazetach wszystko wyglądało zbyt elegancko i zbyt sterylnie: nazwa miejscowości, a obok stylizowany rozbłysk eksplozji. Ani śladu rzek, żadnej rzeźby terenu, żadnej topografii, żadnych śladów natury ani cywilizacji, nic, tylko naga nazwa i wybuch. Musiałem odszukać Wojwodinę, bo ona była najbliżej. Wojna zawsze podnieca chłopców, nawet gdy ich przeraża. Czerwone ognie wzdłuż Dunaju — Belgrad, Batajnica, Nowy Sad, Vukovar, Sombor — dwadzieścia kilometrów od węgierskiej granicy i jakieś czterysta pięćdziesiąt od mojego domu. Tylko prawdziwa mapa może sprawić, że zaczniemy nasłuchiwać dalekich odgłosów. Ani tele­wizja, ani gazeta nie są w stanie odwzorować czegoś tak konkretnego jak odległość.

Może dlatego zniszczenie mojej słowackiej mapy tak łatwo przywiodło mi na myśl zniszczenie w ogóle. Czerwone płomyki wzdłuż Dunaju zaczynają trawić papier, ogień wychodzi z Wojwodiny, wychodzi z Banatu i wtacza się na Nizinę Węgierską, zagarnia Siedmiogród, by w końcu przelać się przez krawędź Karpat.

To wszystko zniknie, przepali się jak żarówka i zostanie tylko kulista próżnia, którą wypełnią jakieś nowe kształty, ale nie jestem ich zupełnie ciekaw, ponieważ będą to coraz bardziej skundlone wersje codzienności udającej święto i nędzy przebranej za bogactwo, festyniarski syf, śmieciarska multiplikacja, plastik, który psuje się natychmiast, lecz jako odpad i wysypisko trwa niemal wiecznie, dopóki nie pochłonie go ogień, a inne żywioły są wobec niego bezradne. Takie myśli miałem, gdy jechaliśmy przez Leordinę, Vișeu de Jos, Vișeu de Sus w stronę przełęczy Prislop. Na szosie nie było prawie żadnych aut, lecz ludzie wylegali setkami. Stali, siedzieli, spacerowali, ubrani odświętnie i dostojnie. Wychodzili ze swoich drewnianych, pokrytych gontową łuską domów, łączyli się, jak pojedyncze krople łączą się w strumyki, i w końcu rozlewali szeroką falą na poboczach drogi, na samym asfalcie, na dnie doliny. Białe koszule, ciemne suknie i marynarki, kapelusze i chustki. Przez uchylone okna wpadał zapach naftaliny, święta i tanich perfum. W Vișeu de Sus było tak gęsto, że niemal stanęliśmy w miejscu, a tłum przesuwał się z obu stron. Staliśmy w miejscu, ale podróż trwała. Odświętna ciżba wchłaniała nas coraz głębiej i to było jak wyprawa pod prąd czasu. Nikt nic nie sprzedawał ani nie kupował. W każdym razie nie widzieliśmy. W oddali wznosił się bury masyw Pietrosula. Na szczycie leżał śnieg. Był trzeci dzień prawosławnej Wielkanocy i święto oznaczało łagodny bezwład materii. Ludzkie ciała poddawały się grawitacji, jakby chciały powrócić do pierwotnego stanu, gdy duch nie był jeszcze uwięziony, nie ­szamotał się, nie próbował formować gnuśnej powłoki na jakie takie podobieństwo.

Za Moisei zatrzymaliśmy się. Na pustkowiu przy szosie siedziała czwórka starych wieśniaków. Wskazywali gdzieś daleko przed siebie, coś nam pokazywali na odległym lesistym zboczu. Zrozumieliśmy, że tam jest monastyr. Wśród drzew rozpoznaliśmy szczyt wieży. Oni po prostu siedzieli i patrzyli w tamtą stronę, jakby to siedzenie miało im zastąpić uczestnictwo w uroczystej liturgii. Zachęcali nas, żebyśmy się tam wybrali. Ale nam się spieszyło. Zostawiliśmy ich półleżących, nieruchomych, wpatrzonych i nasłuchujących. Niewykluczone, że czekali, aż odezwie się dzwon, aż coś się poruszy w zastygłej przestrzeni święta.

To wszystko miało zniknąć. Nocą na głównej ulicy w Gura Humorului piętnastoletni chłopcy chcieli nam sprzedać niemieckie tablice rejestracyjne. Przekonywali nas, że zdjęte są z bmw. Wszystko miało przepaść i zmienić się w resztę świata. Tak, pierwszego dnia w Rumunii spadł na mnie cały smutek kontynentu. Wszędzie widziałem schyłek i nie mogłem wyobrazić sobie odrodzenia. Na stacji w Cîmpulung benzyniarz nosił broń w kaburze. Wynurzył się z półmroku i na migi pokazywał, że nic dla nas nie ma. Ale kilometr dalej była następna i jaśniała jak karnawał pośród starodawnej nocy. Tam mieli wszystko, a pistolety do nalewania mieściły się w szyjkach plastikowych butelek po coli. Podchodzili mężczyźni z jedną albo dwiema flaszkami, a potem szli w ciemność, by odszukać swoje zamarłe pojazdy.

Maramuresz był za nami. Pokryta zeskorupiałym śniegiem przełęcz też i ten smagły mężczyzna w starym audi na niemieckich numerach. Otworzył bagażnik i wyjął z niego dziecięcy motocykl, pomniejszoną kopię jakiegoś suzuki czy kawasaki, a potem posadził na nim paroletniego chłopca i pstrykał zdjęcie za zdjęciem. Przez przełęcz ciągnął lodowaty wiatr i prócz nas nie było nikogo. Nic, tylko zimna, piękna pustka, słońce staczało się nad bagna między Carei i Satu Mare i słyszałem trzask migawki, chłopak miał poważną minę, zaczerwienione policzki, a potem ojciec spakował zabawkę i ruszyli w dół, na zachód, pewnie w stronę domu. My też pojechaliśmy, bo na tym podniebnym wygwizdowie grabiały ręce i szczypały policzki. Opuszczaliśmy się serpentynami w dolinę Bystrzycy, w głąb coraz ciemniejszego powietrza.

Teraz widzę, jak niewiele zapamiętałem, i właściwie wszystko, co się stało, mogło się wydarzyć gdzie indziej. Podróż z kraju króla Ubu do kraju wampira Drakuli nie może zawierać wspomnień, w które potem można wierzyć, tak jak się wierzy na przykład w Paryż, Stonehenge czy plac świętego Marka. W końcu Sygiet Marmaroski najbardziej ze wszystkiego przypominał sen. Przejechali­śmy wskroś niego szybko, bez zatrzymywania, i nic nie potrafię powiedzieć o jego kształcie ponad to, że wyglądał jak wyrafinowana fikcja. W każdym razie skończył się bardzo prędko, na horyzoncie znów podniosły się zielone góry, a ja natychmiast poczułem żal i tęsknotę. Dokładnie tak jak po przebudzeniu, gdy dotyka nas pragnienie powrotu do onirycznej konfabulacji, która pozbawia nas wolnej woli, dając w zamian absolutną wolność niespodziewanego. Tak dzieje się w miejscach, których rzadko dotyka wzrok obcego, oko przybysza. Spojrzenia wygładzają rzeczy i krajobrazy. Zniszczenie i rozpad nadejdą z tej właśnie strony. Świat zużyje się i wytrze jak stara mapa od nadmiaru spojrzeń.

Wjeżdżaliśmy do okręgu Sinistra. Wszystko tutaj należało do strzelców górskich, do pułkownika Puiu Borcana, a potem, gdy umarł, do Izoldy Mavrodin­‑Mahmudii, również w randze pułkownika, zwanej zdrobniale Coką. Z przełęczy Baba Rotunda roztaczał się widok na Popa Ivana, w dole pełzły wąskotorowe, opalane drewnem lokomotywy. Mieszkańcy Sinistry nosili na piersiach wojskowe nieśmiertelniki. Każdy przybysz, który tu zostawał na dłużej, dostawał nowe imię. Coca od czasu do czasu urządzała pod Popem Ivanem zasadzki na Mustafę Mukkermana, który woził swoją ciężarówką baraninę gdzieś z ukraińskiej strony aż do Tesalonik albo nawet na Rodos, ale prócz baraniny zdarzało mu się przewozić w chłodni ciepło ubranych ludzi. Towarzysze z Polski informowali Cokę o zamiarach Mukkermana — trzystukilogramowego pół­‑Turka, pół­‑Niemca. Rozcieńczonego denaturatu używało się tutaj do moczenia suszonych grzybów, a piło się go ze sfermentowanym sokiem z leśnych owoców. Matowe szyby do sinistrzańskiego więzienia robił Gábriel Dunka w swoim warsztacie: wkładał taflę szkła do skrzyni z piaskiem i deptał ją bosymi stopami przez długie godziny. Miał trzydzieści siedem lat i był karłem. Któregoś deszczowego dnia zabrał do swojej furgonetki nagą Elvirę Spiridon i pierwszy raz w życiu poczuł zapach kobiecego ciała, ale lojalność zwyciężyła pragnienie i zadenuncjował ją, ponieważ tylko przypadek sprawił, że nie wsiadła do ciężarówki Mukkermana.

To wszystko miało się odbyć za Sygietem Marmaroskim i pewnie się odbywało. Lecz dowiedziałem się o tym dwa lata później z Okręgu Sinistra Ádáma Bodora i prześladuje mnie to do tej pory. Prześladuje i przesłania płaską przestrzeń mapy. Znów widzialne blaknie wobec opowiedzianego. Blaknie, lecz nie znika zupełnie. Traci tylko wyrazistość, ubywa mu nieznośnej oczywistości. To jest specjalność krajów pomocniczych, narodów drugiego rzutu i ludów rezerwowych. To jest ta migotliwość, ta zdwojona, potrojona fikcja, krzywe zwierciadło, magiczna latarnia, fatamorgana, fantastyka i fantasmagoria, która wślizguje się litościwie między to, jak jest, a to, jak być powinno. To jest ta autoironia, która pozwala igrać z własnym losem, przedrzeźniać go, papugować, zmieniać upadek w heroikomiczną legendę, a zmyślenie przeinaczać w coś na kształt zbawienia.

Tam, gdzie wylądowaliśmy w końcu na nocleg, nie było wody. Gospodarz świecił latarką i prowadził nas przez chłodne korytarze. Tłumaczył, że pompa się zepsuła, a mechanik już trzeci tydzień jedzie gdzieś z Suczawy albo i z Jass. Tłumaczył, że mężczyzna, który mieszka w tym domu, jest tutaj obcy, przyjechał z dalekich stron, i żeby poradzić sobie z samotnością, pije tutejszą tanią wódkę, i dlatego nie dba o dom, ale mechanik pewnie wkrótce przyjedzie.

Było chłodno. Położyliśmy się w ubraniach, zgasiliśmy światło i przez okno weszła rumuńska noc. Próbowałem zasnąć, ale zamiast iść z biegiem czasu i snu, w myślach wciąż płynąłem pod prąd tego długiego dnia, gdy przejeżdżaliśmy przez granicę w Petea. Na upalnej równinie stały czarne strażnicze wieże. Wkrótce zaczęło się Satu Mare z murami złuszczonymi ze starości i gorąca, z cieniem ogromnych drzew wzdłuż ulic i kopułami cerkwi w długich zielonych perspektywach. Węgry natomiast zostały z tyłu, został z tyłu nizinny smutek ­Erdőhát, i chociaż po drugiej stronie granicy było równie płasko, to czułem wyraźną zmianę, czułem w powietrzu inny zapach, a blask nieba z każdym kilometrem nabierał bezwzględności. Daleki cień Karpat na horyzoncie ograniczał tę jasność, zamykał ją, i jechaliśmy w gęstej świetlistej zawiesinie. Szosą toczyły się konne wozy. Zwierzęta lśniły od potu. Starodawne auto wiozło na dachu piramidę worków wypchanych owczą wełną. Ludzie mieli ciemne błyszczące ciała. Wiał wiatr. Może dlatego ich domy wyglądały tak ubogo i nietrwale na wielkiej równinie.

Leżałem w zimnym pokoju i przypominałem sobie to wszystko, tak jak teraz próbuję sobie przypomnieć ten zimny pokój i potem ranek, gdy wstałem i wyszedłem na zewnątrz, by dostrzec, że w nocy był przymrozek i teraz jego resztki znikały w słonecznych plamach. Ludzie szli z wiadrami do studzien i przyglądali mi się, udając, że nie patrzą, że zajęci są swoimi sprawami, że oślepia ich blask wstającego dnia. Teraz przypominam sobie to wszystko i widzę, że na przykład właśnie tam mogła się zacząć jakaś opowieść. Na przykład: „Tego dnia, kiedy widziałem ojca po raz ostatni, bo trzech mężczyzn wsadziło go do samochodu i dokądś zabrało, tego dnia dotknąłem piersi Andrei Nopritz”. Albo: „Tego dnia Gizella Weisz ruszyła w drogę, wszyscy ją chwalili­. Nawet wielki towarzysz Onaga spojrzał jej głęboko w oczy i rzekł: To rozumiem. Ma towarzyszka wspaniałe zamiary i szczytne plany”. No więc tego dnia, tego poranka, mógł się zjawić mężczyzna, który popsuł pompę. Mógł nadejść wąską wiejską uliczką wśród drewnianych płotów i zapytać, co właściwie robię przed domem, w którym mieszka. Opuchnięty, z zaczerwienionymi oczyma, w wymiętym ubraniu, niczym bukowińska wersja Geoff­reya Firmina, wspierając się nonszalancko o sztachety, mógłby dociekać, co, u diabła, przyniosło mnie do tej, powiedzmy, Pîrteștii de Jos albo Pîrteștii de Sus, do domu, w którym mieszka, żeby oglądać go w tym stanie o szóstej trzydzieści rano, gdy zza płotów popatrują zniemczeni Polacy, zrumunizowani Niemcy, spolszczeni Ukraińcy, cała ta pograniczna hybryda, ten złoty sen wyznawców kultu multikulti… No więc mógłby się zacząć jakiś cyniczny monolog albo nerwowy dialog, mógłby się zacząć od pobrzękiwania wiader przy studniach, od tych wszystkich porannych dźwięków właściwych zapomnianym okolicom — gdakanie kur, rąbanie drewna, człapanie, poklepywanie krowich zadów — a szósta trzydzieści pięć dnem doliny prze­toczyłby się ­zardzewiały ­osobowy do Suczawy. To byłby dobry początek, rozwinięcie opowieści i losu, wędrówka wstecz czasu, gdy zdarzenia nabierają blasku, w miarę jak odsuwają się od teraźniejszości. Ale człowiek od zepsutej pompy nie nadszedł i jego życie pozostało w sferze domniemania, czyli całkowitej wolności.

Podszedłem więc do realnego mężczyzny, który spokojnie stał za swoim płotem i palił. Zaczęliśmy rozmawiać. Osobowy do Suczawy rzeczywiście przetoczył się dnem doliny. Mężczyzna miał około sześćdziesiątki, był zwalisty i ubrany w sprany cajgowy strój. Przypominał większość mężczyzn, których widziałem w życiu. Dym z jego papierosa błękitniał, a potem szarzał i znikał. Był rozmowny. Słuchałem i potakiwałem. Mówił, że teraz jest źle, że kiedy rządził Ceaușescu, było lepiej, że wtedy była sprawiedliwość, ponieważ była równość, była praca i porządek na ulicach. Znałem tę opowieść, ale znów słuchałem z zapartym oddechem, bo jest coś pięknego w tym, że odjeżdżamy tak daleko od domu, a tak niewiele się zmienia. Opowiadał o nocnych wizytach Securitate i jednym tchem o zamykanych teraz fabrykach. Zapytałem go, czy wiedział o tych słynnych przesiedleniach, o tym, że siedem tysięcy wsi miało zniknąć, a ludzie mieli się przenieść do betonowych bloków. Tak, wiedział, widział nawet samoloty, z których wykonywano zdjęcia mające pomóc w zaplanowaniu całej operacji, lecz dla sprawiedliwości czyli dla równości nie ma zbyt wysokiej ceny. No więc nie mówiłem już nic, bo cóż mogłem powiedzieć, skoro zjawiłem się tutaj, przy tym płocie, jako widomy znak nierówności, zjawiłem się i odjadę, kiedy tylko zechcę, zostawiając tego starego mężczyznę w zniszczonym ubraniu, z tanim papierosem dopalającym się w palcach, na wyboistej drodze między pięknymi wiekowymi domami z drewna, które ocalały przez kaprys historii, chociaż ich mieszkańcy wcale tak bardzo tego nie pragnęli. Nie odzywałem się już. Słuchałem opowieści o tęsknocie za dyktatorem. Władza musi się objawiać poprzez konkretne wcielenie i kiedy już ma swoją realną postać, przebywa poza dobrem i złem. Wszyscy jesteśmy osieroconymi dziećmi jakiegoś cesarza albo dyktatora. Poczęstowałem mężczyznę sobieskim super light. Słońce wznosiło się ponad zieloną linię wzgórz, a ja czułem, że moja wolność przyjazdu i odjazdu gówno tutaj naprawdę znaczy i nic nie jest warta.

Pożegnaliśmy się i poszedłem po wiadro, żeby nabrać wody ze studni.

Jest noc, pada deszcz i przypominam sobie to wszystko nie wiadomo który już raz. Ádám Bodor i Sinistra nakładają się przejrzyście na realny Maramuresz i Buko­winę, a do jednego i drugiego przylega prześwitująca i żywa materia moich myśli, mojej miłości i mojego strachu. Po prostu Sinistra nie daje mi spać. Na półce stoją obok siebie Historia Ukrainy, Historia Bułgarii, Historia Węgier, stoi mnóstwo pomniejszych historii i historyjek, łącznie z Dziejami Słowacji i Rumunami Eliadego, ale nic z tego nie wynika. Czytam to wszystko przed snem, i w końcu zasypiam, lecz nigdy jeszcze nie przyśnił mi się Jan Hunyady ani car Ferdynand, ani Vasile Nicola Ursu, zwany Horią, ani Vlad Ţapeș, ani ksiądz Hlinka, ani Taras Szewczenko. Śni mi się najwyżej jakiś wysoce enigmatyczny okręg Sinistra. Jakieś mundury nieistniejących armii i stare wojny, w których nikt nie ginie naprawdę. Śnią mi się białe wapienne ruiny i wąsaci strażnicy granic, po których przekroczeniu wszystko się zmienia i zarazem nie zmienia się nic. Śnią mi się banknoty z podobiznami herosów z jednej i pejzażami romantycznych wygwizdowów z drugiej. I bilon też mi się śni. I opakowania papierosów, których nigdy nie paliłem. Śnią mi się stacje benzynowe na równinach — wszystkie podobne do tej na przedmieściach Slovenskégo Novégo Mesta — i śni mi się red bull z napisem: „…špeciálne vyvinutý pre obdobie zvýšenej psychickej alebo fyzyckej namahy”. Śnią mi się butwiejące wieże strażnicze na pustkowiach i cykliści prowadzący pordzewiałe rowery w pagórkowatym pejzażu od miejscowości do miejscowości, których nazwy można wymówić w trzech przynajmniej językach, śnią mi się konne zaprzęgi i ludzie, i jedzenie, i hybrydy krajobrazów, i cała reszta.

Tak, deszcz pada na te wszystkie miejsca, pada na Maramuresz, na sny, na Sinistrę, pada na Spiskie Podgrodzie w tamten dzień, w piątek 21 lipca, gdy zatrzymaliśmy się na błotnistym parkingu nad Morgeczanką. Parterowa zabudowa ciągnęła się wzdłuż jednej jedynej ulicy. Poszliśmy przed siebie wąskim chodnikiem. Znaleźliśmy żółtą synagogę. Jej fronton wieńczyły cztery blaszane kuliste kopuły. Sklepione okna były czarne i martwe. Wyglądały jak przeniesione z jakiejś ­dziewiętnastowiecznej fabryki. W prześwicie między świątynią a domami widać było pagórki i dalekie wieże Spiskiej Kapituły. Na wzgórzu nad miasteczkiem bielały ruiny zamku. Budowla była tak wielka i jasna, że przypominała jakiś meteoro­logiczny kaprys, kanciaste spiętrzenie cumulusów albo miraż przyniesiony z krainy, która dawno przestała istnieć. Przejechał samochód, potem drugi, i wszystko ucichło. Szary tył skody niknął w zielonym cieniu drzew, ale tak naprawdę znikał w czasie. Auto sunęło tunelem wydrążonym w nieruchomości. Szosa przebijała się przez miasteczko jak przez wnętrze góry, jak przez interior, jak przez obce terytorium, które łaskawie zezwala na tranzyt. Z niskiego domu na zakręcie wyszła smagła gruba kobieta, chlusnęła mydlinami na asfalt i zmyła wszelki ślad po pojazdach. Parę kroków dalej w otwartym niskim oknie zobaczyłem wnętrze wielkiego pokoju. Ktoś zaczął robotę i ją przerwał. Przez środek pomieszczenia ciągnął się świeży ceglany mur. Gdzieś w głębi grał telewizor. Błękitne błyski zapalały się i gasły w półmroku. Obok wznoszonej ściany stał stół do bilardu. Kilka kul zatrzymało się w połowie rozgrywki. Było zbyt ciemno i nie mogłem dostrzec ich kolorów. Czułem tylko zapach mokrego wapna i butwienia. Gdzieś poza ścianą, poza ciemnością, poza gadaniną telewizora słychać było podniesione męskie głosy. Potem ich zobaczyłem w wąskim prześwicie między domami. Spierali się nad odwróconym do góry kołami wózkiem. Jeden obracał obręcz ze szprychami, a drugi kręcił głową i gestykulował, że to szmelc, nic z niego nie będzie i wszystko trzeba zaczynać od początku. Byli smagli, krępi i żywi, jakby ich ciała nie odczuwały tej nieruchomości wokół, jakby przebywały w innej, nieważkiej przestrzeni. Zapewne tak było. Żyli w dawnej żydowskiej dzielnicy, na skraju słowackiego miasteczka u stóp węgierskiego zamku, więc żeby istnieć, żeby nie zniknąć, musieli ustalić jakieś własne zasady, osobliwą teorię względności, regułę grawitacyjną, która utrzyma ich na powierzchni ziemi i nie pozwoli przepaść w pustce kosmosu, w otchłani niepamięci.

Wróciliśmy do auta i ruszyliśmy dalej. Tęga kobieta znów wychodziła ze swojego domu z miednicą pełną mydlin. Morgeczanka płynęła w dole po prawej. Z lewej wznosił się grzbiet Dreveníka. Za miastem na zboczu, na wyrytych w pochyłości tarasach, stały ich domy. Już nie cudze, nie dawne i po kimś pozostałe, ale ich własne. Przypominały dziecięce rysunki — tak były proste, małe i kruche. Wyglądały jak idee, które dopiero zaczęły się materializować. Zrobione były z ledwo okorowanych sosnowych okrąglaków, właściwie żerdzi, nie grubszych niż ramię mężczyzny, i pokryte dwuspadowymi smolistymi dachami. Były tak skromne, że co najwyżej dało się w nich siedzieć i przeczekiwać czas między jednym i drugim zdarzeniem. Przylegały do siebie, wspinały się i spiętrzały niczym drewniane pueblo. Z cienkich kominów snuł się żywiczny dym. Rozgardiasz po­dwórek, rupieciarnia, żywa, skłębiona substancja rzeczy pozornie martwych i zużytych pokrywała ziemię jak postindustrialna roślinność. To mógł być równie dobrze dzień, w którym się zjawili, jak i ten, w którym mają ruszyć w drogę. W dole, wzdłuż cienistej drogi, bawiły się ­dzieci. Dorośli stali i rozmawiali o swoich sprawach, a może o obcych przejeżdżających tędy od czasu do czasu. Tutaj wszystko należało do nich. Nie miałem pojęcia, że przestrzeń można tak jednoznacznie i nieodwołalnie wziąć w posiadanie, nie wyrządzając jej przy tym krzywdy. Trochę dalej, całkiem samotnie, stała dziewczyna w czerwonej sukience. Zdaje się, że była bardzo piękna. Patrzyła gdzieś w bok, w stronę, gdzie nic się nie działo. Widziałem ją przez moment, a potem czerwony płomyk zgasł we wstecznym lusterku.

 

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.