Wąż i tęcza

Voodoo, zombie i tajne stowarzyszenia na Haiti

– Nie będziemy dłużej trzymać pana w napięciu, panie Davis. Profesor Schultes zapewnia, że pociągają pana podróże w niezwykłe miejsca. Chcemy zatem wysłać pana na pogranicze śmierci. Otóż sądzimy, że istnieją ludzie, którzy funkcjonują wyłącznie w nieprzerwanym tu i teraz. Ich przeszłość umarła, przyszłość zaś to jedynie strach i niezaspokajalne pragnienia.

Spojrzałem na niego sceptycznie. Potem przeniosłem wzrok na Kline’a, który natychmiast podjął wątek.

– Niełatwo stwierdzić, czy martwy człowiek naprawdę jest martwy – oznajmił i zrobił pauzę, wpatrując się we mnie badawczo. – Stwierdzenie zgonu to odwieczny problem. Weźmy choćby Petrarkę; niewiele brakowało, a zostałby pochowany żywcem. Starożytni Rzymianie straszliwie bali się takiego losu. W pismach Pliniusza Starszego znajdziemy wiele wzmianek o ludziach, których w ostatniej chwili uratowano ze stosu pogrzebowego. Ostatecznie jeden z cesarzy postanowił zapobiec tego rodzaju błędom i zarządził, że od śmierci do pochówku musi upłynąć siedem dni.

– Może należałoby wrócić do tej zasady? – wtrącił Lehmann. – Pamiętasz przypadek z Sheffield?

Kline pokiwał głową i wyjaśnił mi:

 – Niecałe piętnaście lat temu angielscy lekarze postanowili poeksperymentować z przenośnym kardiografem na trupach w kostnicy w Sheffield i wykryli znaki życia u młodej kobiety, którą uznano za zmarłą z powodu przedawkowania.

Lehmann uśmiechnął się i dodał:

– Tu, w Nowym Jorku, doszło do jeszcze bardziej sensacyjnego zdarzenia. W kostnicy miejskiej przeprowadzano sekcję zwłok. Chirurg zrobił pierwsze nacięcie, a wtedy zmarły nagle z powodu szoku.

Spojrzałem na nich obu, próbując ukryć lęk, który we mnie wzbierał. Miałem przed sobą dwóch starych ludzi, ich głosy były twarde i rzeczowe. Czyżby bliskość śmierci tak bardzo zaprzątała ich myśli, że teraz, u schyłku życia, zaczęła ich bawić? Musiałem powtórzyć sobie w duchu, że przecież rozmawiają ze mną wybitni specjaliści, laureaci najważniejszych amerykańskich nagród naukowych.

– Zgodnie z ogólnie przyjętą definicją śmierć to ustanie podstawowych czynności życiowych. – Kline oparł się na krześle, złączył dłonie i się uśmiechnął. – Ale które czynności życiowe należy uznać za podstawowe? Jak je badać?

– Zatrzymuje się oddech, zanika tętno, spada temperatura ciała… Mięśnie sztywnieją… Tego typu rzeczy – odpowiedziałem dość niezręcznie. Nadal nie miałem pojęcia, do czego zmierzają moi rozmówcy.

– Nie zawsze da się to stwierdzić. Czasami podczas oddychania ruchy przepony są tak nieznaczne, że wręcz niewykrywalne. Poza tym może po prostu nastąpiła przerwa w oddychaniu? Co do spadku temperatury, to musi pan pamiętać, że ratownicy często wyciągają żywych ludzi z zamarzniętych jezior lub z zasp.

– Oczy zmarłego nic panu nie powiedzą – dorzucił Lehmann. – Mięśnie tęczówki sztywnieją pomału przez wiele godzin po śmierci. Kolor skóry dostarcza nieco bardziej użytecznych informacji…

– Nie w przypadku, o którym mówimy – przerwał mu Kline. – Trupią bladość możemy przecież zaobserwować wyłącznie u osób o jasnej skórze. A bicie serca? Dowolny lek powodujący hipotensję może sprawić, że puls stanie się niewyczuwalny. Tak naprawdę, kiedy wprowadzamy człowieka w głęboką narkozę, mamy do czynienia ze wszystkimi objawami śmierci. Płytki, niewyczuwalny oddech, słaby puls, drastyczny spadek temperatury ciała, kompletny bezruch… – Kline nalał sobie brandy. – „Ni dech, ni ciepło nie wskaże, że żyjesz”. Tak mówi ojciec Laurenty do Julii, moi panowie. To bodaj najsłynniejsza wzmianka na temat anabiozy wywołanej farmakologicznie.

– Tak naprawdę istnieją tylko dwa sposoby stwierdzania zgonu – podsumował Lehmann. – Pierwszy jest mocno zawodny: trzeba zrobić skan mózgu i kardiogram, co wymaga użycia kosztownych urządzeń. Drugi polega na tym, że czekamy i patrzymy, czy zacznie się proces gnilny. Ale to oczywiście musi trochę potrwać.

Kline wyszedł na moment i wrócił, niosąc dokument, który wręczył mi bez słowa. Był to akt zgonu niejakiego Clairviusa Narcisse’a sporządzony w języku francuskim. Pochodził z 1962 roku.

– Sęk w tym – wyjaśnił Kline – że Narcisse nadal żyje. Mieszka w wiosce w dolinie rzeki Artibonite w środkowym Haiti. On i jego rodzina twierdzą, że padł ofiarą kultu vodoun i że zaraz po pogrzebie został zabrany z grobu jako zombie.

– Zombie… – Przez głowę przeleciały mi dziesiątki typowych pytań, mimo to milczałem.

– Żywy trup – dodał Kline. – Wyznawcy voodoo wierzą, że czarownicy potrafią przywrócić życie niewinnej osobie i uczynić z niej niewolnika na sprzedaż. Aby zapobiec takiemu losowi, rodzina zmarłego często zabija jego ciało po raz wtóry. Na przykład zadają mu cios nożem w serce lub leżącemu w trumnie obcinają głowę.

Spojrzałem najpierw na Kline’a, a potem na Lehmanna i próbowałem wczytać się w wyraz twarzy każdego z nich. Wyglądało na to, że świetnie się uzupełniali. Kline z rozmachem prezentował idee sięgające granic rzeczywistości, Lehmann natomiast od czasu do czasu ściągał go na ziemię i był głosem rozsądku. Tym bardziej zaskoczyło mnie, gdy on również podjął temat zombifikacji.

 – Sprawa Narcisse’a nie była pierwszą, na którą zwróciliśmy uwagę. Mój były student, doktor Lamarque Douyon, piastuje obecnie stanowisko dyrektora Centrum Psychiatrii i Neurologii w Port-au-Prince. Od 1961 roku we współpracy z Douyonem systematycznie analizowaliśmy wszelkie doniesienia na temat zombifikacji. Przez wiele lat nie zdołaliśmy potwierdzić ani jednego przypadku, lecz w 1979 roku nastąpił przełom. Dowiedzieliśmy się wówczas o całej serii tego typu zdarzeń. Narcisse nie był jedyny.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.