Wagon Rosja

1.
Nikita miał pewną przypadłość fizjologiczną. Często mdlał. Naturalnie, nie jak jakaś panna z powieści Turgieniewa, na widok krwi albo dlatego że ktoś przy nim zaklął, ale tak po prostu.
Czasami w środku rozmowy, czasami przez silny wiosenny wiatr albo w przypominających statki kosmiczne przejściach metra. Z zachwytu nad życiem. Z życia w zachwycie nad światem. Organizm nie wyrabiał. I sam się wyłączał. Tylko w ten sposób mógł zmusić Nikitę, żeby ten zrobił przerwę i odetchnął od ciągłego natchnienia.
Poza tym Nikitę często bolały dziwne części ciała. To znaczy takie, które nikogo nie bolą. Na przykład pięta. Albo nadgarstek. Albo palec wskazujący. Ból również odrywał go od świata, ale delikatniej, pozostawiając wizję za mlecznym szkłem. A w środku pojawiała się cisza, w której cykały pasikoniki i skrzypiały cykady. Nikita słuchał cykad, uśmiechał się i patrzył na świat. Z daleka. Z innego modelu życia. A pociąg powoli sunął w stronę rozjazdu…
Nikita doszedł do siebie. Tępymi oczami wagonu trzeciej klasy patrzył na niego kraj. Ciemię liczyło wszy na czyjejś kurtce, nogi same ciągnęły do wąskiego przedsionka, zawalonego tobołami, walizami i wózkami bagażowymi.
Kraj, miotając się i łapiąc poręczy, co chwila usiłował oblać Nikitę wrzątkiem, nakarmić suszoną rybą i domowymi bułeczkami, wysmarować rozpuszczonym cukierkiem, napoić wódką i ograć zszarganymi kartami, na których zamiast dam rozwalały się gołe baby.
Kraj chciał nawiązać z Nikitą kontakt. Nawiązać stosunki. Kraj nie pozwalał spać ani myśleć, nie dawał spokoju.
Kraj ziewał, chrapał, śmierdział, jadł, pił, właził na górne leżanki, nadeptując czyjąś rękę, gryzł pestki słonecznika, rozwiązywał krzyżówki, drapał się po jajach, darł ryja na konduktora, który posadził go przy samym kiblu, trząsł się w łoskocie przedsionka i mówił:
„Co to za stacja?” – „Patrzcie, chłopak znowu odleciał” – „A niby nie pił” – „Pewnie narkoman” – „Teraz wszyscy tacy, jak nie igła, to klej!” – „Niech no pani nie gada od rzeczy, słabo mu się zrobiło…” – „Może lekarza?” – „Co mam nie gadać,
właśnie że będę gadać! Całe życie uczciwie przepracowałam, ty mi ust nie zamykaj! Mam grupę inwalidzką!” – „Kobieto, ciszej, dzieci śpią” – „Dzieci! Podrosną i też klej będą wąchać i usta starym zamykać!” – „Nie marudź, babo! Lepiej pośpiewajmy: NA POLU CZOŁGI ZARYCZA-A-A-A-ŁY! ŻOŁNIERZE SZLI W OSTATNI BÓJ!…”.
Nikita znów oprzytomniał i wyszedł na papierosa. Kraj zbliżał się do stacji Dno, rozkołysany na resorach i leniwie rozciągnięty wzdłuż łuku torów. Ostro zahamował i stanął pod latarnią.
– Ej, chłopie, gdzie my są?
– Na dnie! – zawołał wesoło Nikita i przepchnął się do drzwi.
Na stacji Dno było pusto i mokro. Tylko głośniki gawędziły ze sobą w marsjańskim narzeczu i niewidzialni rewidenci taboru stukali w stalowe koła wagonów.
– Gdzie leziesz, zdechlaku? – spytała czułym basem kasandrowata konduktorka. – Tylko patrzeć, jak znowu się wykopyrtniesz. Mam cię potem zdrapywać z torów?
Nikita uśmiechnął się do Kasandry i wzruszył ramionami. Pachniało węglem, zgniłym drewnem i drogą. Twarz pieścił mu drobny deszcz. I wszystko milczało o jakiejś tajemnicy. O której nie trzeba mówić. Bo i po co.

2.
W wagonie do Nikity podszedł maleńki chłopczyk. Złapał Nikitę za kolano i poważnie zapytał:
– Masz jakieś marzenie? – i, nie czekając na odpowiedź, ciągnął: – Bo ja mam: chcę wpaść w krzaki i zostać tam na zawsze!
– I tyle? – zapytał Nikita. – Nic więcej nie trzeba ci do szczęścia?
Chłopiec zamyślił się, wsuwając łapę do buzi.
– No, jeszcze chciałbym pociąg. Jechałbym nim i jechał. A potem… wpadłbym w krzaki! I został tam na zawsze!
– A co ci w tym przeszkadza? – Nikita schylił się, próbując zatrzymać chwiejną uwagę dziecka.
– Skarpetki! – burknął chłopiec. Znudziło mu się i pobiegł dalej.
– Cieplutkie skarpety, owcza wełna, za pięćdziesiąt rubli oddaję, na targu dwa razy drożej! – zapiała, przeciskając się przez wagon, kobieta z wielką kraciastą torbą. – Prawdziwa wełna, bierzcie, dziewczyny, nie pożałujecie!
Na końcu wagonu sprzedawczyni skarpet stoczyła nierówną walkę z konduktorką, której gęsty bas zagłuszył wszelkie ewentualne repliki.
– Ile wam można powtarzać! Tu nie Czerwony Krzyż! Chcesz jechać, płać! To nie schronisko dla bezdomnych, tylko Rosyjskie! Koleje! Państwowe! No i co, że masz dzieci! Nie trzeba było rodzić! Wszystkich powysadzam! A na drugi raz wezwę milicję!
Nikita chwycił plecak i też zaczął przeciskać się do wyjścia.
Na pustym peronie spokojnie spał na torbie ze skarpetkami chłopiec, który marzył, żeby wpaść w krzaki. Ale krzaków w okolicy nie było. Tylko jakieś bezokie szopy i znikająca w mroku droga gruntowa. Drugi chłopiec, starszy, z rękami w kieszeniach sceptycznie przyglądał się skrzypiącej latarni. Kobieta z uśmiechem patrzyła na odjeżdżający pociąg. Nikicie czemuś się ten uśmiech nie spodobał.
Budynek stacji Kirżacz okazał się na głucho zabity deskami. Nikita postawił kraciastą torbę na mokrej ławce.
– Trudno, przenocujemy tutaj. Bywało gorzej. Obejmiemy się i nie zamarzniemy – mówiła sprzedawczyni skarpet Antonina Fiodorowna, rozściełając na ławce foliowe torebki. – Zdejmuj, chłopcze, buty, dam ci skarpety, bo nogi sobie przeziębisz.
– Mamo, chcę herbaty! Mamo, jak zimno! Mamo, boli mnie brzuch! – chlipał starszy syn, Siewa.
– I czego marudzisz! Uśmiechaj się! Jak cię uczyłam? Wyprostuj się i uśmiechaj! Jutro będzie lepiej!
– Zawsze jutro i jutro! Jutro nie będzie nic!
– Przestań! Nawet nie próbuj tak myśleć! Ani tym bardziej mówić! Patrz, Lońka jest młodszy od ciebie, a zachowuje się jak prawdziwy mężczyzna!
Lońka beztrosko spał z dłonią podłożoną pod policzek.
– Też kiedyś byłam taka jak Siewka – powiedziała Antonina Fiodorowna. – Byle co i od razu w płacz. I zaraz bałagan w głowie: nic się nie uda, już całe życie tak będzie… Nic, tylko się powiesić! A potem przeczytałam w takiej amerykańskiej książce, że proste plecy i uśmiech to przepustka do sukcesu. I teraz cokolwiek by się działo, zawsze pamiętam: uśmiechać się i nie garbić. I wszystko będzie OK!
– I jak? – zapytała delikatnie Nikita. – Działa?
– Na razie nie bardzo – wyznała szczerze Antonina Fiodorowna. – Ale grunt to nie wpadać w desperację. Przecież wiem, że kiedyś na pewno się uda!
Tonia Kisielowa wychowała się w małej górniczej osadzie Chalmer-Ju. To za Workutą, na północ, w stronę Oceanu Lodowatego, kolejką wąskotorową, która raz na tydzień łączyła kopalnię z resztą świata.
Kiedy miała siedemnaście lat, wyszła za kierowcę. Kiedy miał wolne, woził ją po tundrze rozklekotaną ciężarówką. W pracy targał ciężarówką śmieci na wysypisko. Potem urodził się Siewa. A potem zamknęli kopalnię. Ludzie nie mieli złudzeń, że ktoś się o nich zatroszczy, i zaczęli wyjeżdżać z osady.
Mężowi Toni jakoś się nie spieszyło.
„W nic już nie wierzą!”– mówił do żony. – „A czy to tak można? Żyjemy w państwie robotników i chłopów. I kim jesteśmy? Robotnikami! No to sama pomyśl: czy takie państwo porzuci nas na pastwę losu? Zostawi samych w tundrze? Nie! W żadnym razie! Zobaczysz, dadzą nam mieszkanie gdzieś na południu, a ci, co teraz uciekają jak szczury, jeszcze będą palce gryźć z zazdrości!”.
(...)