Ptaki Wierchowiny

Wariacje na temat dni ostatnich

Ádám Bodor

Ptaki Wierchowiny

Wariacje na temat dni ostatnich

fragment

Dwa tygodnie przed swoim aresztowaniem mój przybrany ojciec, brygadier Anatol Korkodus, podarował mi nowiutką piłę łańcuchową marki Stihl. Powiedział, że zamówił ją w Czerniowcach, przesyłka już nadeszła, jest u Edmunda Pochorilesa w gospodzie Pod Dwiema Ladacznicami. Rano, kiedy będę wracał ze stacji, mogę ją sobie odebrać.

Wygląda na to, że jeśli coś przeczuwał, ukrywał to, bo jakby nigdy nic czekał na przyjazd z poprawczaka w Monor Gledin nowego podopiecznego. Poprosił mnie, bym po niego wyszedł na ranny pociąg, a potem przyprowadził do biura. Planował tego dnia pozostać w łóżku, dlatego powiedział, bym chłopaka nakarmił, porozmawiał z nim, przetrzymał na pogawędce do popołudnia, kiedy już on sam będzie mógł się nim zająć.

Kiedy przyjeżdżał jakiś gość czy taki właśnie nowicjusz, wysyłał na stację Balwindera, człowieka do wszystkiego w urzędzie, ale teraz, nie wiadomo dlaczego, nie chciał o tym słyszeć.

Rozkład jazdy niedawno tu zlikwidowali, wiadomo było tylko, że pociąg, złożony z wagonów towarowych i jednego pasażerskiego trzeciej klasy w opłakanym stanie, dociera tu jeszcze przed rozpoczęciem pracy na kłodowisku, ­powlokłem się więc na stację kolejową grubo przed świtem i czekałem skulony na oszronionej ławce tuż przy wyjściu. Obok siebie, w dobrze widocznym miejscu umieściłem kartonową tablicę, na której poprzedniego wieczoru mój stary wypisał grubym flamastrem i wielkimi literami, by można je było bez trudu przeczytać w wątłym świetle stacyjnym, nazwisko przybysza. Nazywał się Daniel Vandieluk, jak nie przymierzając, trącący naftaliną stary kościelny, lecz wiadomo było, że chodzi o niesfornego młokosa. Z domu poprawczego w Monor Gledin skierowali go na reedukację, by zanim stanie na nogi i nauczy się moresu, zaszył się tu u nas na jakiś czas.

Anatol Korkodus chętnie przyjmował takich dzikusów, zbłąkanych młodych ludzi, by z dala od miejskich pokus, pośród mgieł, zalatujących siarką cieplic, hałd i opuszczonych szybów, urzeczeni absolutną wolnością, próbowali odnaleźć siebie i sposób na życie. Ale niewiele mógł zdziałać. Nie łudził się zresztą, nazywał ich ptakami, wiedząc, że pewnego pięknego dnia i tak odfruną. Byli wśród nich tacy, którzy po ledwie kilku dniach spędzonych w osadzie oddalali się w nieznane miejsce i wszelki ślad po nich ginął, wielu innych Anatol Korkodus po okresie próbnym odsyłał do placówki, lecz nie zdarzył się dotąd ani jeden, który by już upatrzył sobie miejsce wiecznego spoczynku i chciał, gdy nadejdzie jego pora, zostać pochowanym tutaj, u podnóża Paltynu.

Mieszkałem wtedy od dobrych paru lat na Wierchowinie. Dobrych parę lat wcześniej, pewnego zimowego ranka, mnie również przywiozła tutaj z tego samego miejsca ta sama kolejka.

W bezwietrzne noce, zwłaszcza gdy nad doliną zalega gruba czapa chmur, już na godzinę, dwie przed przyjazdem słychać ów pociąg, jak zaczyna się wspinać wzdłuż Jabłonki, jak stukocząc, toczy się przez stuletnie żelazne mosty. Kto ma ucho nawykłe, z nikłych dźwięków dobiegających z oddali dokładnie wie, które miejsca i kiedy pociąg mija. Ale teraz łęgi i porośnięte krzakami zagłębienia po obu stronach nasypu przykrywała poducha mgły, która tłumiła nawet szczekanie psów w osadzie. O tym, że skądś, zza załomów doliny pociąg jednak się zbliża, świadczyło tylko drganie podkładów, po których jak dreszcz przebiegał to pojedynczy pisk, to znów szmer.

Oprócz mnie na pociąg czekał już tylko zawiadowca stacji Stecc, bo ostatnio ludzie stracili jakoś chęć do podróżowania koleją. Niedawno rozeszła się wieść, że stację zamykają, być może nawet szyny zdemontują i sprzedadzą razem z żelaz­nymi mostami, bo linię kolejową biegnącą przez dolinę Jabłonki, od brodu paszy Tuverkana do rampy kłodowiska, jacyś obcy ponoć już wymierzyli i wycenili, ktoś też słyszał, że dolinę z całym jej żelastwem kupił niejaki Bazil Haraklán, zamożny cudzoziemiec. Mówili nawet, skąd pochodzi, z jakiejś leżącej hen za górami, bajecznie bogatej równinnej krainy zwącej się Coltwadkert, Holtwadkert czy jakoś tak. Podobno gotowe są już wypowiedzenia dla kolejarzy, nic więc dziwnego, że stacje się wyludniają.

Kiedy zatem ranny pociąg, dysząc, sapiąc, buchając kłębami pary, w końcu się zatrzymał, tylko jeden pasażer, ktoś w czapce w czarno-żółte paski, wyjrzał z okna wagonu trzeciej klasy na pusty peron. Nie bardzo chciało mu się stamtąd ruszać, dopiero gdy zobaczył, jak odczepiona lokomotywa toczy się, ze zmęczenia niemal bezgłośnie, w kierunku remizy, i pojął, że dalej nie pojedzie, wysiadł i z wahaniem ruszył ku wyjściu.

Szybko się okazało, że nie czapkę miał na głowie, tylko krótko przycięte, szczeciniaste włosy ufarbowane we wzorek. W szarówce zamglonego świtu pośród naturalnych ciemnych kosmyków połyskiwały złotożółte paski. Nosił za małą, uszytą z taniego dżinsu kurtkę, nie miał żadnego bagażu, a kiedy stanął w świetle lamp, okazało się, że nie ma nawet butów. Boso kroczył po peronie, a lód ścinający kałuże trzeszczał mu pod stopami. Tak czy owak musiał przejść koło mnie. Kiedy się zbliżył, zauważył tablicę na ławce i przeczytał swoje nazwisko. Zawahał się wtedy i przystanął.

Co u diabła. Chyba nie czekasz na mnie? Miałem przyjechać dopiero jutro.

Anatol Korkodus przeczuł, że przyjedziesz dzisiaj.

A ja myślałem, że dzisiaj posiedzę sobie w bufecie, wydam odłożone pieniądze, rozejrzę się po terenie i zgłoszę dopiero jutro. Mam zmarnowany dzień.

Mówił cienkim, zachrypniętym głosem, nie odsłaniając zębów. Miał lodowate, niebieskoszare oczy, jak eskimoski pies oberżysty Edmunda Pochorilesa. Żółte, włochate paski jaskrawo odcinały się od jego naturalnych włosów.

Zmierzyłem go wzrokiem: Zejdź na ziemię. Widzisz tu gdzieś bufet?

Stacja składała się zaledwie z dwóch pomieszczeń: w jednym zawiadowca na zmianę z dyżurną ruchu pracował, przez okienko, które wychodziło wprost na peron, załatwiali sprawy związane z ekspedycją, sprzedażą biletów i przewozem towarów, w drugim, obszerniejszym, które znajdowało się na zapleczu, za dwuskrzydłowymi drzwiami, zawiadowca Stecc wraz z rodziną mieszkał. Za bufet służyła tu niegdyś stara zakurzona budka, w której stały lepiący się blaszany stół i dwa krzesła z rurek z połamanymi oparciami, ale od lat była zamknięta.

Żadnego bufetu nie widział, toteż Daniel Vandieluk kręcił głową rozczarowany. Aż nagle zastygł i głęboko wciągnął powietrze.

Śmierdzi tu u was. Co to za smród?

Nie wiem, o czym mówisz. Lepiej zbadaj sobie nos.

Musiał poczuć dławiącą woń paltyńskich wód termalnych, która zalega rankiem dolinę, póki dobroczynne wiatry jej ze sobą nie uniosą.

Przecięliśmy plac przed magazynem paliw i kłodowiskiem, potem wlekliśmy się wyludnioną główną ulicą Jabłońskiej Polany, wymijając zamarznięte grudy. Stukały tylko podeszwy moich ciężkich, sznurowanych butów, bosy Daniel Vandieluk szedł bezszelestnie dobre pół kroku za mną, starając się nie wejść w ścięte lodem kałuże.

Jeśli wolno zapytać, gdzie się podziały twoje buty?

Wyrzuciłem je.

Błaznujesz. A mnie należy uczciwie odpowiadać.

Dobrze słyszałeś. Powiedziałem, że je wyrzuciłem.

Na moście Pissky zatrzymał się, spojrzał w dół na wijącą się czarno pośród lodowych łat, niemą Jabłonkę. Stałem za nim. Byłem ciekaw, co zrobi. Lecz w końcu tylko splunął.

Odezwałem się wtedy tonem najbardziej suchym, na jaki mnie stać: Żeby mi to było ostatni raz. Spluwaj sobie, gdzie chcesz, byle nie do wody. A najlepiej nie spluwaj, tylko przełknij ślinę.

Z szynku Niegrutzów żółte światło padało na mgłę, drzwi były otwarte, wokół unosił się zapach pieczonych kasztanów zmieszany z wonią rozgrzanego oleju. Delikatnie złapałem Daniela Vandieluka za łokieć i pociągnąłem ku wejściu. Miał chude, wątłe ramię, jak u dziecka. Rozejrzałem się, ulica była pusta.

Zaczekasz tu teraz i z nikim nie będziesz się wdawał w rozmowę. Jeśli ktoś zacznie ci się przyglądać, ciekaw, kim jesteś, skąd jesteś, udasz, że go nie widzisz. Zachowuj się, jakby cię nie było, rozumiesz? Niech ten ktoś pomyśli, że widzi zjawę.

A dlaczego mieliby mi się przyglądać?

Zmierzyłem go od stóp do głów, od jaskrawych żółtych pasków na włosach po bose stopy.

Dlatego.

Szynk był jeszcze pusty. Irina Niegrutz siedziała za ladą, obok niej w niebieskiej misce pod kraciastą serwetą rosło ciasto na langosze. Na kuchence gazowej w blaszanej formie dymiły gorące kasztany z popękaną skórką. Zamówiłem pół kilo pieczonych kasztanów i dwa langosze z serem. Kiedy Irina Niegrutz rwała ciasto na kawałki, zawijała w nie twaróg, po czym wrzucała na gorący olej i smażyła z obu stron, chodziłem tam i z powrotem po pustej sali, co rusz wyglądałem przez otwarte drzwi i przez zaparowane okna. Była dokładnie szósta, zza prześwitujących firan mgły dobiegało głuche buczenie syreny tartacznej. Na liliowej szybie, poznaczonej strumyczkami skroplonej pary, majaczył obraz mojej zarośniętej twarzy, która wyglądała, jakbym płakał. Daniel Vandieluk, z obłoczkiem oddechu pod nosem, czekał posłusznie jak pies, którego pan przywiązał przed sklepem. Ręce w kieszeniach, jedna bosa stopa na drugiej.

Irina Niegrutz zapakowała w papierową torebkę langosze, a osobno, w drugą torebkę, pieczone kasztany. Wyjrzała przez drzwi.

Dla kogo będzie ten drugi?

Sama pani widzi. Dla nikogo.

Nowy dzieciak. Coś mi się zdaje, że nietęga głowa. Niedługo tu zabawi.

Oby tak było.

I ruszyliśmy z Danielem Vandielukiem w dalszą drogę. Po paru krokach cicho, lecz nieco rozdrażniony odezwał się.

Powiedz mi, dlaczego zostawiłeś mnie na zewnątrz.

Przy najbliższej okazji ty też wejdziesz.

Z jakiegoś powodu teraz jednak zostawiłeś mnie na dworze.

Nie chciałem, żeby Irina Niegrutz poczuła twój zapach.

Od wczoraj jestem w podróży. To i śmierdzę trochę pociągiem.

O żadnym zapachu pociągowym nie mówiłem. Powiedz mi, dlaczego wyrzuciłeś swoje buty.

Bo do nich nasrali.

Poważnie? Tym bardziej mogłeś je włożyć. Gdybyś nie wiedział, to przynosi szczęście. Ktoś musi cię bardzo lubić.

 

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.