Straszliwa zieleń

W lipcu 1926 roku austriacki fizyk Erwin Schrödinger udał się w podróż do Monachium, gdzie miał przedstawić jedno z najpiękniejszych i najdziwniejszych równań, jakie zrodził ludzki umysł.
                Z dnia na dzień stał się międzynarodową gwiazdą, kiedy odkrył prosty sposób na opisanie tego, co dzieje się we wnętrzu atomu. Stosując formuły podobne do tych, których używano od wieków, by przewidywać ruch fal wodnych, Schrödinger osiągnął coś, co wydawało się niemożliwe: wprowadził porządek w chaotycznym świecie kwantowym, objaśnił orbity elektronów krążących wokół jądra za pomocą tak potężnego, eleganckiego i dziwnego równania, że najwięksi zapaleńcy bez wahania ochrzcili je mianem „transcendentalnego”.
                Jednakże największym jego atutem nie było ani piękno, ani ogromna liczba zjawisk naturalnych dających się w ten sposób wyjaśnić; tym, co uwiodło całą społeczność naukową, był fakt, że równanie to pozwalało zobrazować, co się dzieje na najbardziej mikroskopijnym poziomie rzeczywistości. Dla tych, którzy postawili sobie za cel zbadanie materii aż do jej najgłębszych fundamentów, rozwiązanie Schrödingera było niczym prometejski ogień zdolny rozproszyć nieprzeniknione mroki świata subatomowego, by odsłaniać rzeczywistość skrytą dotąd za zasłoną tajemnicy.
                Teoria Schrödingera zdawała się potwierdzać, że cząstki elementarne zachowują się w sposób podobny do fal. Jeśli rzeczywiście taka jest ich natura, to znaczy, że podlegają znanym i zrozumiałym prawom, jakie każdy fizyk na planecie jest w stanie przyjąć.
                Każdy prócz jednego.
                Werner Karl Heisenberg musiał pożyczyć pieniądze, żeby móc uczestniczyć w monachijskim seminarium Schrödingera, a kiedy nabył już bilety, ledwie starczyło mu na opłacenie noclegu w nędznym pensjonacie studenckim. Heisenberg był jednak nie byle kim. Liczył zaledwie dwadzieścia trzy lata, a już uznawano go za geniusza: jako pierwszy sformułował serię reguł wyjaśniających te same problemy co Schrödinger, tyle że sześć miesięcy wcześniej niż Austriak.
                Trudno wyobrazić sobie bardziej sprzeczne teorie: podczas gdy Schrödingerowi wystarczyło jedno równanie, by opisać niemal całą współczesną chemię i fizykę, idee i formuły Heisenberga okazały się niezmiernie abstrakcyjne, filozoficznie rewolucyjne i tak diabelnie skomplikowane, że tylko garstka fizyków wiedziała, jak ich używać. A nawet ich przyprawiało to wszystko o ból głowy.
                  W monachijskiej sali konferencyjnej nie było już ani jednego wolnego krzesła. Heisenberg musiał wysłuchać wykładu Schrödingera, siedząc w przejściu i gryząc palce. Nie był w stanie wytrzymać do końca. W połowie przemowy Schrödingera zerwał się z ziemi i podszedł pod tablicę, odprowadzany zdumionymi spojrzeniami zebranych, wykrzykując, że elektrony to nie są żadne fale i że świata subatomowego nie da się zwizualizować. „To znacznie dziwniejsze, niż wam się wydaje!” Został tak gwałtownie wybuczany przez setkę zebranych, że sam Schrödinger musiał prosić, by pozwolono mu mówić. Nikt jednak nie chciał słuchać młokosa, który domagał się, by zapomniano o możliwości zwizualizowania atomów. Nikt nie zamierzał spojrzeć na sprawę tak, jak oczekiwał tego Heisenberg. Kiedy zaczął pokrywać tablicę swoimi dowodami na mylność teorii Schrödingera, został siłą wyprowadzony z auli. Domagał się zbyt wiele. Dlaczego naukowcy, żeby zejść na najniższy poziom materii, mieliby zrezygnować ze zdrowego rozsądku? Ten młody człowiek z pewnością po prostu jest zazdrosny. To zrozumiałe. W końcu idee Schrödingera kompletnie przyćmiły jego własne odkrycie, odbierając mu miejsce w historii.

                Heisenberg wiedział jednak, że wszyscy inni się mylą. Elektrony nie są falami ani cząsteczkami. Świat subatomowy nie przypomina niczego, co znamy. O tym był całkowicie przekonany, do tego stopnia, że brakowało mu słów, by to wyrazić. Bo doznał pewnego objawienia. Ujrzał coś, co stawiało pod znakiem zapytania wszelkie wyjaśnienia. Heisenberg dostrzegł w centrum rzeczy czarne jądro. A jeśli ta wizja nie była prawdziwa – wszystko, przez co przeszedł, byłoby na darmo.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.