Końce światów

Pochodzę ze świata pomiędzy. Pomiędzy Zachodem a  czymś, co uparliśmy się nazywać Wschodem, ale co tak naprawdę najpewniej po prostu jest brakiem Zachodu. Albo jest tanią i niezbyt udaną tego Zachodu podróbą. Jego peryferiami. Bo nie do końca wiadomo, nie wpadając w prostą stereotypizację, czym miałby być ten Wschód i ile tych Wschodów w ogóle jest. Nie do końca zresztą wiadomo też, czym jest Zachód. U takiego, powiedzmy, Samuela P. Huntingtona wszystko jest jasne: Zachód jest tam, gdzie zachodnie chrześcijaństwo, kultura  swńska. Rosja więc na przykład Zachodem już nie będzie. Ale gdzie w takim razie jest Grecja, która dała Rosji kulturę religijną, zręby cywilizacji i pismo, ale należy do Unii Europejskiej i NATO? Gdzie Bułgaria? Gdzie jest prawosławna Gruzja od wieków wahająca się między Zachodem a tym nie do końca określonym Wschodem? Gdzie jest Ukraina prawosławna i greckokatolicka, której obywatele umierają w okopach i pod gruzami postkomunistycznych i neokapitalistycznych bloków w imię zachodnich symboli i wartości (nie zawsze przestrzeganych zresztą)? Być może więc Zachód to demokratyczna kultura polityczna? Jasne, ale jeśli tak, to gdzie są Węgry? Gdzie Słowacja? Gdzie bywa Polska, która, jak kot Schrödingera, potrafi jednocześnie być pod tym względem Zachodem i  nie być? Gdzie są Niemcy, które Feliks Koneczny umieszczał pomiędzy cywilizacją bizantyńską a łacińską?

Tak, urodziłem się w  tym hybrydowym świecie „pomiędzości” i  nie wierzę w  jednoznaczności. Nie ufam im, szczerze mówiąc. Jestem hybrydą i  na co dzień nie doświadczam innego świata niż to dziwaczne szerokie pogranicze Zachodu i Wschodu. Albo Nie‑Zachodu. Żyję w  świecie, który się wiecznie kończy i  zaczyna na nowo, w  świecie wiecznych przemian i  powtarzających się apokalips: małych albo większych. I co za tym idzie, w świecie wiecznej postapokalipsy. I wiecznych peryferii, a  w  najlepszym razie  – półperyferii. I  czuję się niepewnie w miejscach, gdzie wszystko jest poukładane i oczywiste. Strzelam wokół niespokojnie i podejrzliwie oczami, wietrząc pułapkę. Bo urodziłem się i wychowałem w krainach Wielkiego Pogranicza. I ciągłych aspiracji do czegoś nowego. Ciągłego parcia w stronę zmian, które często zresztą nie zależą od nas samych. Bo Europa Środkowa, ten dziwny fragment Europy umieszczony pomiędzy Zachodem a Wschodem (bądź Nie‑Zachodem), czyli Rosją, pomiędzy Globalną Północą a  przedmurzem Globalnego Południa, czyli Turcją, rzadko kiedy zmienia się sam z siebie: zazwyczaj pracować musi któreś z otaczających go wielkich kół zamachowych. Zachód działa atrakcyjnością, bogactwem, kusi i w ten sposób do siebie przyciąga. Rosja działa siłą i też do siebie przyciąga, ale raczej za kark. Turcja działa szantażem – albo dwoma pozostałymi sposobami. I dopiero kiedy te koła są w ruchu, w Europie Środkowej zaczyna się dziać historia. A ostatnimi czasy owe koła mielą całkiem mocno. I dobrze przyjrzeć się z bliska, w skali 1:1, jak to wszystko wygląda w terenie. Gdzie kończą się i zaczynają te wszystkie nakładające się na siebie światy. I odcienie.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: jakub.nowacki@czarne.com.pl