Międzymorze

Podróże przez prawdziwą i wyobrażoną Europę Środkową

Z korzyścią dla książki, Szczerek opisuje odwiedzane kraje i zaobserwowane zjawiska bez nieraz spotykanego u polskich publicystów besserwisserstwa. Raczej pyta niż rzuca gotowe wytłumaczenia, diagnozy, recepty.

Szczerek, reporter klasyczny (…), zręcznie przemieszcza się pomiędzy rzeczywistością i krainą narodowych snów o potędze. Wielokrotnie przekracza granice, by sprawdzić na własnych zmysłach, co zostało z imperialnych tęsknot, jakie ślady pozostawiają na architekturze, mentalności, języku. Jest przy tym obserwatorem idealnym, tkającym swoją postkolonialną (…) opowieść z detali, strzępów rozmów, podejrzanych zachowań.

Międzymorze to ogromna kraina, pełna upadłych potęg, narodowych genealogii fantastycznych, kolonialnych kompleksów (…). Szczerek słusznie stwierdza, że właśnie ta część świata zrodziła i wyeksportowała najstraszliwsze wynalazki XX stulecia. Nazizm, stalinizm, łagry, obozy koncentracyjne, czystki etniczne – lista długa i wcale niekompletna. Można dodać do niej nacjonalizmy, antysemityzm. W „izmach” Międzymorze dzierży palmę pierwszeństwa, którą reszta świata nieprędko mu odbierze.

„Międzymorze” jest konsekwentnym rozwinięciem tego, co Szczerek proponował w poprzednich książkach. Większy jest jednak obszar, który go interesuje. To już nie tylko Polska oraz Ukraina – tym razem to teren rozciągający się między Bałtykiem, Adriatykiem i Morzem Czarnym. Teren byłych demoludów i byłych ościennych republik radzieckich. W tej podróży przez peryferyjną Europę Szczerek podgląda i podsłuchuje – często zadając prowokacyjne pytania.

"Międzymorze" Ziemowita Szczerka nie jest zwyczajną książką, która opowiada tylko o podróżach i wrażeniach. Stanowi raczej przykład zaangażowanego reportażu podróżniczego.

Z książki na książkę rodzi się nowy mistrz reportażu, który rozkochuje nas w podróżach po Europie (…). Spotyka ludzi, zadaje im proste pytania, podpatruje codzienność, przy okazji odwiedza miejsca zapomniane przez Zachód. Wszystko to świetnie i lekko napisane, nie miażdżąc czytelnika ciężarem tragedii, on jedynie podaje nam elementy, które tworzą układankę, w której człowiek znajduję się u progu wielkich przemian.

"Międzymorze" jest też o nas. Polakach (Słowianach? Europejczykach?) O naszych wewnętrznych podziałach i o tym, co nas łączy.

Szczerek najchętniej podróżuje po pograniczach, fascynuje go nieuchwytność rzeczywistych granic między krajami, które, w przeciwieństwie do granic administracyjnych, są nieostre.

Autor rozkłada Międzymorze na części złożone z architektury, polityki, historii, literatury, kultury i popkultury, aby je posplatać w opowieść.

Autor szuka prawdy i weryfikuje mity o potędze, poszukując tego w przestrzeni (…) i tworzy fascynującą mozaikową opowieść.

Niewykluczone, że za kilka lat będziemy czytać "Międzymorze" jak książkę proroczą, kronikę zapowiedzianej śmierci europejskiego Wschodu, jego marginalizacji, bądź wykluczenia z UE.

Międzymorskie elity nieustannie miotają się między imitacyjną modernizacją a tożsamościowymi odlotami. Szczerek celnie portretuje oba te bieguny. Przygląda im się nie bez złośliwości, ale zawsze stara się je zrozumieć.