Wszystko więc było na żółto-niebiesko. Powyginanebarierki przy drogach i mostach, przystanki autobusowe. Na przystankach wymalowani Kozacy z szablami, Niebiańska Sotnia z Majdanu, tryzuby, upowcy i portrety Bandery. Żeby nie zapomnieć, że szcze ne wmerła Ukraina. Że jednak jest. Wyglądało to wszystko jak partyzanckie państwo ukraińskie. Bo Ukraina, spętana przez okoliczności wewnętrzne i zewnętrzne, niezdolna do wylewania asfaltu, malowania pasów, ogarniania wsi i miasteczek i tych wszystkich rzeczy, które zazwyczaj robi państwo – ograniczyła się do koniecznego minimum egzystencji. I teraz wysyłała tylko sygnały z podziemia: jeszcze tu jestem. Jeszcze żyję.

Malowano na żółto-niebiesko co się dało. Tu ławeczkę, tam rynienkę. Stare, socjalistyczne place zabaw. Opony robiące za ogrodzenia. Widziałem nawet pomalowanego na żółto-niebiesko starego dostawczego ziła, który dożywał sobie swoich dni zaparkowany pod jakimś sklepem. 

*

Jeździłem po zadupiach: Pustomyty, Szczerzec, Łany, Kahujów, Horbacze. Wsie były spokojne. Puste wręcz. Czasem jakiś pies poszczekał, czasem jakiś rudy kot smyknął.

Czasem mijałem stare polskie cmentarzyki. Były dokładnie takie same jak stare cmentarze niemieckie na Dolnym Śląsku, w Lubuskiem czy na Pomorzu. No, może krzyże bardziej toporne, może więcej betonu, a mniej kamienia, może liternictwo nie aż tak koronkowe. Ale chodziło o to samo: kruszejące nagrobki z martwymi nazwiskami sterczące pomiędzy dzikimi chaszczami, pomiędzy starymi drzewami. Wydawało się, że nikt już o tych nagrobkach nie pamiętał. Tu i ówdzie płowiały jakieś biało-czerwone flażki, pozostawione przez odwiedzające rodziny albo jakichś kresowych romantyków. Dookoła wytryskała bujna zieleń. Wychodziłem z tych cmentarzyków i znów zapuszczałem się w kraj. Wokół niebieszczały się i żółciły pozostałości po radzieckiej cywilizacji. 

*

Nowe cmentarze, ukraińskie, wyglądały prawie tak samo jak współczesne cmentarze polskie. Proste płyty, proste litery. Tu i ówdzie widać było te laserowo wycinane portrety zmarłych, tak popularne w całej Europie Wschodniej, od Kamczatki po Serbię. W Polsce z jakiegoś powodu się nie przyjęły. A przecież wschodnioeuropejskie trendy się w Polsce raczej przyjmują, od dresiarskiej subkultury począwszy, na zabudowywaniu balkonów skończywszy. A to – nie. Patrzyły więc na mnie laserowo wycięte oczy staruszek w chustkach na głowach i dziadków z przylizanymi włosami, którzy, gdyby za życia ktoś im powiedział, że będą mieli laserowo wypalone podobizny na grobach, toby się przeżegnali i uciekli ze strachu.

Tu też, na cmentarzach, było żółto-niebieskie malowanie. Na płotach, na bramach. Na pomnikach ukraińskich bohaterów leżały wieńce i kwiaty.