Ta książka poświęcona jest przede wszystkim bohaterkom, które znane były do tej pory tylko z imienia, lapidarnych wzmianek w tekstach źródłowych lub pojawiały się jako towarzyszki walki swoich kolegów. Są wśród nich dziewczyny młodsze i starsze. Te, które jeszcze przed wojną zaangażowane były w działalność społeczną czy polityczną, oraz te, które zostały niejako zmuszone sytuacją w czasie wojny. Odważne, nieśmiałe, zdeterminowane i wahające się. „To kwestia charakteru”, mówi syn jednej z nich. Być może.
Skrawki życia i informacje rozsiane w archiwach, relacjach świadków lub publikacjach związanych z historią powstania w getcie warszawskim były jak pojedyncze okruchy, z których należało stworzyć pełną opowieść. To pierwsza w Polsce taka próba, pierwsza w Polsce książka, wstęp do odzyskiwania pamięci o bojowniczkach z getta warszawskiego.
Autorki: Kalina Błażejowska, Katarzyna Czerwonogóra, Agnieszka Dauksza, Patrycja Dołowy, Agnieszka Glińska, Hanka Grupińska, Agnieszka Haska, Natalia Judzińska, Magdalena Kozłowska, Joanna Ostrowska, Karolina Sulej, Anna Szyba, Karolina Szymaniak, Monika Tutak-Goll
Ze wstępem Zuzanny Hertzberg
Koedycja z Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Bojowniczek w getcie było mniej niż bojowników, a jednak przyjęły bez reszty tożsamość, zasady, dyscyplinę i cele walczących. Ich sylwetki, nakreślone piórem wybitnych polskich naukowczyń, dziennikarek i artystek, pogłębiają naszą wiedzę na temat udziału kobiet w ruchu oporu podczas Zagłady. Każdy z osobna i wszystkie razem portrety te ukazują niewyobrażalnie trudne życie kobiet w getcie – wszechobecny strach, ale i odwagę, z jaką przemycały broń i amunicję, mobilizowały innych do stawiania oporu, walczyły z bronią w ręku, dokumentowały działania podziemia i partyzantki, doglądały rannych, ratowały i ukrywały innych Żydów. W obliczu niemal pewnej śmierci znajdowały sposoby, by zachować poczucie własnej wartości, człowieczeństwa i więzi z innymi.
Niezwykła jest wartość tej książki, bo autorki z pieczołowitością rekonstruują losy bojowniczek [...]. Ich praca jest zatem skrupulatną archeologią, zbieraniem fragmentów, budowaniem opowieści o żydowskich działaczkach – łączniczkach, nauczycielkach, społecznicach, które często wracały do getta, choć mogły się ukryć po aryjskiej stronie. Nie jest to jednak słownik, ale wartkie narracje, świetne, barwne portrety.
Ta książka musiała wkońcu powstać, aż się dziwię, że dopiero teraz. [...] Kilka autorek zaproszonych przez redaktorki do pracy nad tą książką prezentuje nam portret tych w większości młodych kobiet, bohaterek, bojowniczek, które powinny stanąć w naszej pamięci obok najważniejszych postaci związanych z powstaniem w warszawskim getcie.
To także niezwykle ważne dla kolejnych pokoleń kobiet relacje o kobiecej solidarności, doświadczeniu wspólnoty i aktywizmie.
[Autorki] Przywracają pamięć o bohaterkach, rekonstruują ich codzienność, pozwalają zrozumieć motywacje, a dzięki fotografiom dają możliwość spojrzenia w oczy tych kobiet, które choć chciały wieść życie najzwyklejsze z możliwych, zdecydowały się na czynny opór. Większość z nich przypłaciła to życiem.
Redaktorki tomu zaznaczają, że białe plamy w życiorysach tych kobiet utrudniają odzyskiwanie pełniejszej pamięci o nich. Widzą w tym jednak nie tylko trudność dla badaczek, ale też szansę dopuszczenia emocji i dzielenia się nimi z czytelnikami.
„Kwestia charakteru” jest niczym chleb ulepiony z okruchów… Pełen smaku: młodości, odwagi, człowieczeństwa. Twardnieje z każdą kolejną informacją – nie przeżyła.
„Kwestia charakteru” uchyla nowe drzwi do zrozumienia kolejnego tragicznego, ale jednocześnie bohaterskiego elementu konspiracji. To niezwykle cenna lekcja historii.
Ta książka mogła w ogóle nie powstać lub mogły powstać liczne jej wersje, bowiem wiele pisarek i badaczek od dawna chciało ją napisać. Na szczęście okazało się, że kobiety potrafią ze sobą wspaniale współpracować i dlatego my dziś możemy czytać zbiór portretów bojowniczek z getta, przygotowany przez czternaście różnych autorek, które na co dzień zajmują się herstorią, badaniem Zagłady, pisaniem o osobach wykluczonych.
„Kwestia charakteru. Bojowniczki z getta warszawskiego” to wyjątkowy reportaż historyczny, który mimo trudności z dostępnością materiałów archiwalnych, przybliża nam niezwykłe historie bohaterek getta warszawskiego.
Dzięki mrówczej pracy badaczek, bohaterki walczące w warszawskim getcie odzyskały twarze, nazwiska i należne im miejsce w pamięci.
Joanna Ostrowska słusznie zauważa, że nie sposób odzyskać biografii jednej z nich, nie wspominając o innych. [...] Odtwarzanie tych konstelacji stanowi o szczególnej wartości tej książki – jej bohaterki ukazane są bowiem w relacji z innymi, z całym dramatyzmem codziennych dylematów, w poczuciu solidarności i współdzielonej sprawczości.
Czternaście autorek opowiada historie kobiet biorących czynny udział w buncie przeciwko nazistom. Myśląc o wydarzeniach z 1943 roku, bez wątpienia wymienilibyśmy Marka Edelmana czy Mordechaja Anielewicza. Jednak w książkach historycznych zabrakło przysłowiowych " trzech linijek" o których wspomina we wstępie Zuzanna Hertzberg, by zapisać dokonania kobiet.
Wiele spośród opisanych w tym tomie kobiet buntowało się przeciwko przypisywanym im automatycznie przez ich towarzyszy działań o mniejszej roli i randze [...]. O ich losach, zrekonstruowanych ze skrawków z ogromną dbałością i szacunkiem, czyta się ze ściśniętym sercem. Redaktorki tomu podkreślają, że jest to początek i zaproszenie do dalszych badań.
