Wedlowie

Czekoladowe imperium

W niedzielę 16 listopada 1851 roku na ostatniej stronie „Kurjera Warszawskiego”, pod jednym z typowych wówczas ogłoszeń, jakby żywcem przepisanego sto lat później przez Witolda Gombrowicza do Dziennika („PIESEK mały, biały, z białym ogonem kiciastym, z rassy wyżełków angielskich, z łebkiem i uszami kasztanowatemi…”), pod ogłoszeniem nauczyciela tańca zapraszającego na ulicę Śto-Jań ską (dzisiaj znaną jako Świętojańska), obwiedziona misternym szlaczkiem prezentowała się następująca informacja: „Nowo-założona CUKIERNIA C. Wedla, przy ulicy Miodowej pod Nr 484 w domu Wielmożnego Kochanowskiego, naprzeciw Rządu Gubernjalnego, ma zaszczyt polecić Szanownej Publiczności: DREZDEŃ SKI SŁODOWY SYROP, nader skuteczny na kaszel i katar, buteleczka à fl. 1½ i fl. 3, bardzo zagranicą poszukiwany; oraz KARMELKI PIERSIOWE. Właściciel zakładu z uwagi na liczne bardzo cierpienia, jakie wilgoć obecnej pory powoduje, poleca Karmelki wyżej wspomnione Prześwietnej Publiczności” [1].

Tak zadebiutował Wedel.

Czy można wyobrazić sobie lepszą porę na otwarcie cukierni niż wilgotna końcówka listopada, kiedy jedyną nadzieję przetrwania daje oczekiwanie na słodycz świąt Bożego Narodzenia? Wieczorem spadł pierwszy śnieg, a w Warszawie pojawił się Chińczyk… z cukru, należący do grona cukrowych postaci wykonanych w cukierni Bisiera:

„[…] ów wspaniały cudzoziemiec z litością spogląda na małego naszego kiełbaśnika, częstującego go swoim towarem; na krawca, chcącego mu kurtę skroić; na szewca, gotowego uszyć mu buty; nakoniec na żydka ofiarującego mu pieniądze na braterski procent sto od sta. Wszyscy ci Panowie kiwają głowami, jakoby dziwiąc się okazałości mandaryna; pomimo jednakże ich złośliwych uśmiechów, są to ludzie bardzo dobrzy, i każdy z nich da się zjeść z kretesem, nie pisnąwszy nawet słowa”.

Tak oto ówczesny warszawiak widział swoich rodaków, zazwyczaj kupujących słodycze u cukierników przybywających z zagranicy. Tymi migrantami ekonomicznymi szczególnie często byli Szwajcarzy. „Tak zwane cukiernie rozpowszechniły się u nas około roku 1775 – pisał Adolf Starkman. – Zakładali je Szwajcarzy włoscy pochodzący głównie z Kantonu Gryzonów i stąd początkowo u nas gryzonami zwani”. Wśród nich wyróżniali się rodzina Semadenich (pierwsze cukiernie założyli w latach dwudziestych XIX wieku w Płocku i Łomży) oraz Laurenty Lourse, który przyjechał do Warszawy jeszcze przed 1820 rokiem. Swój pierwszy lokal otworzył na ulicy Miodowej, której nazwa wzięła się od mieszkających tu w XVI wieku toruńskich piernikarzy.

Różnice między kawiarnią a cukiernią były zasadnicze. Te pierwsze miały kiepską reputację i kobietom raczej nie wypadało tam przychodzić. Poza tym kawiarnie nie sprzedawały na wynos, a słodycze zamawiały u producentów zewnętrznych; ich prosty wystrój tworzyły stoły i ławy, kojarzące się z gospodą. Cukiernie natomiast były bezpieczne dla kobiet i chlubiły się jakością własnych wyrobów. Kusiły też luksusem porcelany, sreber, kryształów i luster.

Cukiernia Lourse’a szybko stała się legendarna, wielu pokoleniom „słodząc gorycze żywota i chłodząc lodami rozpalone namiętności”. Trudno się dziwić, że Wedel swoją pierwszą cukiernię otworzył po sąsiedzku. W tym samym domu mieściła się zresztą „Honoratka”, miejsce spotkań polityków i artystów czasu powstania listopadowego, między innymi Piotra Wysockiego, Maurycego Mochnackiego, Joachima Lelewela, Fryderyka Chopina.

Miodowa – wówczas pasaż handlowy i urzędowy – była centrum ówczesnej Warszawy. Nie miała jeszcze połączenia z Krakowskim Przedmieściem, ostro skręcała w prawo i przechodziła w Senatorską, przy której stał ratusz (znak czasu: dziś w tym budynku jest bank).

Cukiernia Wedla miała doskonałą lokalizację: naprzeciwko znajdowała się siedziba rządu gubernialnego, co Wedel podkreślał w reklamach (ówczesne 484 w adresie to dzisiejsza Miodowa 14).

Dzień po ukazaniu się pierwszego ogłoszenia Carl Wedel z godnością i w bardzo uprzejmym tonie kontynuuje informowanie o otwarciu cukierni, przedstawia się przy tym potencjalnym klientom. Czytając tekst na ostatniej stronie „Kurjera Warszawskiego”, znowu czujemy się osobiście przez niego wybrani, zaproszeni i docenieni:

„Niżej podpisany ma honor donieść Szanownej Publiczności, że po długoletniej praktyce w Warszawie, jako też i za granicą, i po zebraniu najpotrzebniejszych wiadomości co się tycze mojego zawodu, otworzyłem CUKIERNIĘ w domu zwanym Kochanowskich przy ulicy Miodowej, wprost Rządu Gubernjal, w nadziei że łask awa Publiczność raczy mnie zaszczycać licznemi odwiedzinami; a ja z mojej strony dołożę starania, aby pod każdym względem zadosyćuczynić jej życzeniom. Poruczone mi obstalunki (chcąc zasłużyć sobie na wziętość) przy rychłej usłudze z największą akuratnością będę uskuteczniał – C. Wedel”.

Zatem zagwarantowanie jakości produktów i obsługi oraz doskonałą lokalizację uczynił filarami swojej firmy. Brakowało tylko odniesienia do tradycji, ale to właśnie on zacznie ją tworzyć.

Są jednak rzeczy, których w ogłoszeniach nie widzimy. Skąd Carl miał pieniądze na założenie firmy? Dlaczego on, Niemiec, przyjechał do Warszawy, wówczas prowincjonalnego miasta na zachodnim skraju Imperium Rosyjskiego? Jak to się stało, że Emil, jego syn, został Polakiem, a wnuk Jan w czasie drugiej wojny światowej odważnie odmawiał podpisania folkslisty?

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.