Uśpione

            Kiedyś spytałem ojca, jak się nazywa najbardziej oddalone miasto, które odwiedził w całym swoim życiu. Odpowiedział krótko: „Amsterdam, w Holandii”. Nic więcej. Nie przerywając pracy i nadal rozcinając martwe zwierzęta. Miał krew nawet na twarzy.

            Gdy chciałem się dowiedzieć, co było przyczyną tej podróży, nagle zacisnął szczęki. Czy to ścięgno cielaka nie chciało ustąpić, czy moje pytanie go zirytowało? Nie wiedziałem. Usłyszałem suchy trzask i westchnienie, wreszcie odparł: „Pojechałem tam po tego cholernego durnia Désiré”.

            Napotkałem opór. Byłem jeszcze dzieckiem, a ojciec po raz pierwszy wymówił przy mnie imię starszego brata. Stryj zmarł kilka lat po moich narodzinach. Znalazłem jego zdjęcia w pudełku po butach, gdzie rodzice trzymali fotografie i szpule z filmami super 8 mm. Przedstawiały jeszcze żywych nieżyjących dziś ludzi, psy, starców w młodym wówczas wieku, wakacje nad morzem albo w górach, znowu psy, ciągle psy i rodzinne spotkania. Ludzi w odświętnych strojach, spotykających się na ślubach, które nie spełnią wiązanych z nimi nadziei. Mogliśmy z bratem godzinami oglądać te zdjęcia. Drwiliśmy z niektórych staromodnych kreacji i próbowaliśmy rozpoznać członków rodziny. Zawsze w końcu matka kazała nam wszystko uprzątnąć, jakby te wspomnienia wprawiały ją w zły nastrój.

            Chciałem zadać ojcu tysiące innych pytań. Bardzo prostych, na przykład: „Żeby pojechać do Amsterdamu, trzeba skręcić w lewo czy w prawo za kościołem?”. Inne były trudniejsze. Chciałem wiedzieć dlaczego. Dlaczego on, który nigdy nie opuszczał miasteczka, przemierzył Europę, poszukując brata? Ale gdy tylko otworzył swój rezerwuar rozżalenia i gniewu, pospiesznie znów go zamykał, żeby nie zalać wszystkiego.

            Na wspomnienie imienia Désiré wszyscy w rodzinie zachowywali się tak samo. Ojciec i dziadek o nim nie mówili. Matka ucinała swoje wyjaśnienia zbyt wcześnie, zawsze tą samą formułą: „To jednak takie przykre”. A babcia omijała ten temat, uciekając się do żałosnych eufemizmów, opowiadając historie o trupach, które poszły do nieba, żeby z góry obserwować żywych. Każdy na swój sposób konfiskował prawdę. Dziś z tej historii nie pozostało już niemal nic. Ojciec opuścił miasteczko, dziadkowie nie żyją, nawet dekoracje się rozpadają.

            Ta książka jest ostatnią próbą, by coś z tego ocalić. Mieszają się w niej wspomnienia, połowiczne wyznania, udokumentowane rekonstrukcje zdarzeń. Jest ona owocem ich milczenia. Chciałem opowiedzieć o tym, co nasza rodzina, jak wiele innych, przeżyła w absolutnej samotności. Ale jak własnymi słowami opisać ich historię, nie przywłaszczając jej sobie? Jak mówić w ich imieniu, nie zastępując ich punktu widzenia swoim, ich obsesji moimi? Te pytania długo nie pozwalały mi zabrać się do pracy. Aż w końcu uświadomiłem sobie, że pisanie jest jedynym sposobem na to, by historia mojego stryja, historia członków mojej rodziny nie zniknęły wraz z nimi, wraz z całym miasteczkiem. Aby im pokazać, że życie Désiré wpisało się w chaos świata, w chaos historycznych, geograficznych i społecznych faktów. I pomóc im uwolnić się od bólu, od samotności, w której pogrążyły ich smutek i wstyd.

            Choć raz znajdą się na samym środku mapy, a to wszystko, co zwykle przyciąga uwagę – na obrzeżach, odsunięte na drugi plan. Z dala od wielkiego miasta, od najnowszych osiągnięć nauki i medycyny, z dala od zaangażowanych artystów i działaczy będą gdzieś wreszcie mieli prawo do istnienia.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.