Regał ostatnich tchnień

1

Pszenicę trzeba wypłukać w dziewięciu wodach, powiedział Costel.
Dlaczego?
Z powodu dziewięciu niebios.
Ziarenka pszenicy były niespokojne w wodzie, może nie chciały zostać ciastem zmarłych.
A w dziesiątej wodzie trzeba je ugotować, powiedział.
Dziewięć niebios?
Tak, trzeba wypłukać raz za każde.
Pojmowałam język ojczysty węchem.
W kuchni ciotki stały szafki na szafkach. Przez okno niebo zaglądało do garnka.
Czekało.
Zmarli są głodni, powiedział Costel.
Szmaciany kalendarz z prawosławnymi świętami już od lat był nieaktualny, od śmierci wuja Petru. Święta stały się ścierką kuchenną, czekały tylko, żeby się na coś przydać. Ja nie mogłam się Costelowi na nic przydać, stałam obok niego i przez przygotowania do pogrzebu zapomniałam o płaczu.
Często zapominałam o płaczu.
Nie wszystko, co zapominasz, znika, powiedział Costel. Zapominanie jeszcze tylko wyraźniej wyróżnia te rzeczy.
Meble w kuchni ciotki milczały.
Stół był otwartą klapą sekretarzyka, podpartą pod spodem drewnianym kijem.
Na półkach wykałaczki.
Krzyształowe kieliszki.
Cukiernica Ovomaltine.
Popielniczka „Sao Paulo” lub „Madrid”.
Srebrne dzbanuszki „Zürich Plaza Hotel“.
Costel położył obrane orzechy na świętach prawosławnych, potem złożył ścierkę i zaczął wałkować ją butelką.
Orzechy pękały, wydając z siebie ciche krzyknięcia.
Tu można kupić orzechy już zmielone, wiem, powiedział Costel. Papier toaletowy z wyściółką, pokrajaną sałatę, podgotowane ziemniaki, marchewki w kształcie pingwinów. Wkrótce człowiek już nie będzie musiał sam jeść. Nie chcę przyzwyczajać moich rąk tylko do otwierania torebek, bo inaczej zwariowałyby w domu. Twój wujek już tylko czeka na to, żebym opuścił jego mieszkanie. Pozamykał na klucz szafy i drzwi. Wczoraj znowu musiałem wypakować przed nim moją walizkę. Nie robię sobie prezentów, on myśli, że wszystko ukradłem.
Podczas gdy usta Costela mówiły, jego dłonie przypominały sobie kolejność czynności. Zrobiły już wiele ciast dla umarłych. Ostatnio dla wujka Petru.
Pogrzeb.
40 dni.
3 miesiące.
6 miesięcy.
1 rok.
Przygotowania umarłych do podróży trwają długo, powiedział Costel.
Wanilia.
Rum.
Aromat migdałowy.
Cukier.
Sól.
Otarta skórka z cytryny.
Winogrona.
Koło stołu stały dwa taborety, a na nich dwie plastkowe niebieskie miski, w każdej po kopczyku. Z mielonych orzechów, z pokruszonych herbatników.
Kopczyk pszenicy.
Kopczyk orzechów.
Kopczyk herbatników.
Wymieszane i zagniecione w ciasto.
Ręce Costela były szorstkie jak skórka od chleba. Przy zagniataniu ciasta stały się gładkie, pieściły.

Ciasto będzie nosiło w sobie także ruchy Costela.
C’est la vie, powiedział.
Gdyby Costel ugotował całą pszenicę z piwnicy ciotki, ciasto dla niej byłoby tak wielkie jak mieszkanie.
Ciasto czekało w jednej z trzech lodówek na pogrzeb ciotki.
Zanim pojechaliśmy na cmentarz, Costel wywrócił je na wielki talerz.
Cukier puder.
Krzyż z orzechów.
Dekoracja ze smartiesów.
1 świeczka.

Ciasta Costela były wesołe. Niektórym porobił zdjęcia. Nosił je przy sobie jak zdjęcia zmarłych.

* * *

2

Jesteśmy o wiele dłużej martwi niż żywi, mówi ciotka, umarli potrzebują dużo więcej szczęścia.
W miastach znam tylko plac, gdzie staje cyrk, targ warzywny i cmentarz.
Targi warzywne należą do mojej matki, cmentarze do ciotki.
Ziemia nigdy się nie nasyci, zawsze chce jeść.
Ciotka mówi o ziemi jak o dziecku.
Podlewam kwiaty na grobach.
Woda przegania mrówki ze świeżych nieboszczyków. Uciekają z ziemi.
Nigdy nie sikam za grobem świeżego nieboszczyka.
Kiedy odwiedzasz jednego umarłego, odwiedzasz wszystkich, mówi ciotka, w niebie dusze stają się jedną wielką duszą.
Wyobrażam sobie niebo jako szatnię. Tam aniołowie przechowują swoje rekwizyty. A dusze przebierają się za ludzi, zanim się urodzą.

* * *

Zanim ciotka umarła, robiła wyjeżdżała na próbę.
W moim pierwszym śnie leżała martwa na stole. W pustym pokoju. Ale nie mogła wytrzymać w spokoju, ciągle wstawała i przechadzała się.
Otworzyłam okno.
Możesz już odejść, powiedziałam.
Co, miałabym umrzeć?

W drugim śnie miała trzy rodzaje włosów, każde w innym wieku. Były rudawe, blond i białe. Z każdym krokiem do drzwi pozbywała się skorupy lat, pokój stawał się coraz dłuższy, a ciotka młodsza. W środku jej włosy rozrastały się we wszystkich kolorach. Rozprzestrzeniały się jak ogień.

Trzeci sen śnił wujek.
Ukazała mi się we śnie, powiedział, w ubraniu podróżnym i z walizką. W rękach trzymała pieska i żegnała się ze mną.

* * *

Kiedy ciotka umarła, nasze twarze zamarzły w lustrze. Wujek nakrył lustro jej kurtką. Moja matka szlochała do telefonu: Jestem zła na Boga! On nie jest z nami!
Potem przystawiła słuchawkę swojej zmarłej siostrze do ucha. Z telefonu dochodziła rumuńska pieśń żałobna. Przy drzwiach szlochał Costel. Mama Reta odeszła!
Bił się po głowie, po twarzy, po wargach, wbijał słowa z powrotem do ust.
Otworzyłam okno.
Costel znowu je zamknął.
Świeże powietrze szkodzi zwłokom, powiedział.
Wujek włożył rękę między nogi ciotki i odciął rurkę cewnika. Wisiała jak pępowina.
Resztę zostawił w ciotce.

Kiedy mocz robi się zielony, to już nie potrwa długo, powiedział wczoraj wujek.
Otworzył zamknięcie woreczka i wylał ciecz do miski. Pokój zrobił się za ciasny dla niego, piersi wciskało mu w brzuch.
Śmierć cuchnęła. Pielęgniarka nacierała ciotkę wyciągiem z lawendy.
Dopóki nerki pracują, jest jeszcze nadzieja, odpowiedziała moja matka.
Nie, odparł wujek, wszystkie organy są już zatrute.
To rozetnijcie jej żyły, żeby wypłukać truciznę! krzyknęła matka i zapaliła świecę.
Niech pani tu nie pali świec, powiedział lekarz, bo wszystko wyleci w powietrze.
No to wylecimy, odparła matka.
Przeżegnała się, złożyła ręce i rzuciła długie spojrzenie ku sufitowi.
Pomóż mi! zawołała nagle. Pomóż mi!
Lecz Bóg kazał na siebie czekać.
Zacisnęła pięść.
To idź do diabła!

* * *

3

Butla z tlenem była już niepotrzebna, pielęgniarka wywiozła ją na korytarz. Jej kółka rozkroiły pokój, obolała podłoga zapadła się do środka, przez wiele pięter na dół. Wpadliśmy w głąb ziemi jak w usta.
Teraz można było zapalić świeczkę.

Siadam przy ciotce, która dalej musi wysłuchiwać pieśni żałobnej ze słuchawki telefonu: tęsknota i żałoba spadają na mnie, ściskają mnie jak ciasny pasek.

Jej twarz wydawała się większa niż zwykle.
Sprawiała wrażenie, jakby zapomniała się zestarzeć.
Costel zamknął jej oczy, usta.
Wyglądała pięknie. Piękniej niż wczoraj.

Kładę rękę na jej czole. Ręka.
Ręka oddychała, oddychała w czoło ciotki.
Twarz była ciepła.

Na ciotce leżał obrazek Maryi.
Na obrazku kwiaty.
Na kwiatach jedna ręka i druga ręka.
Ciotka przytrzymywała Maryję ruchami Costela.
Przedtem Maryja stała w metalowej misce, oparta o wazon z kwiatami.
Przedtem leżała w walizce na targowisku staroci.
Na śmierć ciotki czekała w szafce mojej matki. Szafka stała w graciarni, pełnej kieliszków ze złoceniami, butelek szampana, świec w kształcie jaj i zmartwychwstania.

* * *

Wujek otworzył drzwi, wystawił wózek inwalidzki na korytarz, obok wózka postawił składane łóżko, zamknął drzwi. Otworzył usta i mówił głośno z samego gardła.
Musimy teraz zrobić porządek, powiedział, mam dużo roboty, trzeba dużo zrobić.
Patrzył od jednej ściany do drugiej, jego oddech był płytki, poruszał się, jakby jego skóra stwardniała.
Zdjął ze ściany kartkę i podarł.
Przed kilkoma tygodniami napisał na niej menu na cały tydzień.
Chleb górski
Chleb graham
Rogaliki razowe
Zapiekane smardze
Wieprzowina po burgundzku
Różyczki brokułów
Mus cytrynowy
Gulasz zuryski
Kotlet wieprzowy mignon w angielskim sosie musztardowym
Groszek zielony
Faszerowany filet cielęcy
Ziemniaki Williams
Pierś kaczki w sosie pomarańczowym
Wyszukuję dla niej najlepsze rzeczy, powiedział, żeby jej niczego nie zabrakło. Nachylał się nad swoją żoną, szczypał ją w policzek i mówił jak do szafy.
Halo, bestio, gdzie jesteś? Teraz będzie jedzenie. Bardzo dobre!
Merda, odpowiadała. No quiero nada, dejame morir.
Wuj uśmiechał się, jego język ojczysty zrobił się niewidzialny.
Podszedł do umywalki, zwilżył myjkę pod strumieniem wody, przekręcił ciotkę z jednego boku na drugi i umył jej ramiona, nogi, piersi i plecy.
Ciotka wydrapywała sobie dziury w skórze.
Leżała w łóżku z rozchylonymi i ugiętymi w kolanach nogami, bez prześcieradła i bielizny i płakała.
Zaraz poczujesz się lepiej, powiedział.
Lepiej, lepiej! Krzyknęła. Zanim trafisz do Boga, zeżrą cię święci!

* * *

4

Powietrze było obojętne, wraz z ostatnim oddechem ciotki przestało cuchnąć.
Moja matka siedziała przy stole z krewnymi w telefonie i płakała. Wstrząsały nią dreszcze. Uderzała czołem o swoją pięść. Kwiaty na jej bluzce podskakiwały w górę i w dół.
Odeszła! Nasza matka odeszła!
Moja matka płakała także moje łzy. Jej głos wnikał w moją głowę jak odłamki szkła.

Na czole ciotki biło moje serce.
Na czubkach palców.

To jest czoło ciotki, myślałam.
To jeszcze jest jej czoło.

Moje oczy były uzależnione od ciotki.
Oczodoły były jak puste, wszystko, co widziałam, przelatywało przez nie na wylot.
(...)

3 (S. 67)

Zostałam poczęta w Krakowie, tak mówi moja matka.
Poczęta w Krakowie, a urodzona w Bukareszcie. Jestem Wołoszką. Co to jest Wołoszka?
Ręce mojej akuszerki pochodziły z Niemiec.
Moja ślepa kiszka została w Czechosłowacji, w szpitalu wojskowym. W pociągu musieli pociągnąć za hamulec bezpieczeństwa.
Wtedy był jeszcze mój ojciec i siostra.
Siostra trzymała się mojego łóżka na kółkach i pochylała się nade mną.
Taaakim nożem będą cię kroili!
Taaakim nożem!
Kiedy się obudziłam, najpierw zobaczyłam moją siostrę.
Taaakim nożem cię kroili!
Taaakim nożem!

Moje migdałki zostały w Madrycie.