Przy rodzicach nie parlować

O polskich powrotach z Francji

                Co mogą małoletni?

            Gdyby to był spektakl, za dekoracje wystarczyłyby dwa krzesła i stół nakryty ceratą.
            – Najwięcej Francuzów wróciło z północnej i południowej Francji.
            – Najwięcej z północy.
            – Tak zaznaczyłem! Są w podobnym wieku, pod dziewięćdziesiątkę, obydwoje elegancko ubrani. Sukienka, garnitur. Jest ósma rano.
            – Nic nie zaznaczyłeś.
            On, gdyby uważnie się przyjrzeć, jednak jest od niej starszy. Siedzi wyprostowany, zdarza mu się zapominać słów, głównie liczebników, nazw miesięcy i dni tygodnia. Ona parzy kawę.
            – We Francji mówili: wracajcie, czekają na was, będziecie budować Polskę. I wrócili, pracowali w górnictwie, szli do wojska, zostawali oficerami, inżynierami, dyrektorami.
            – Nie musieli wracać.
            – Oczywiście, że nie musieli.
            – Ale ich namówili.
            – Nas namówili. Nawoływali, żeby odbudować Polskę, to przyjechaliśmy.
            On lubi przerywać, podkradać puenty, ona daje je sobie podbierać. On czasem nie dosłyszy, wtedy ona, uprzedzając jego prośbę, powtarza pytanie. Pięćdziesiąt lat razem, pół wieku docierania się w dialogach.
            – Kiedy wyjeżdżaliśmy, Francuzi wołali za nami: nie jedźcie, zostańcie z nami.
            – A Polacy wołali: jedźcie, nie będziecie żałować.
            – Ja miałam czternaście lat, kiedy wróciliśmy. To rodzice o wszystkim decydowali.
            – Ja miałem siedemnaście. Małoletni, co my mogliśmy?
            Kuchnia jest niewielka i skromna, tak jak całe mieszkanie, jak całe osiedle. W górniczych domkach, które dostawali, nie ma luksusów. Gdyby to był spektakl, za całe oświetlenie starczyłoby światło zawieszonej na suficie jednej lampy.
            – W Polsce usłyszeliśmy: radźcie sobie. Niczego nie przygotowali. Po prostu wyrzucali Niemców z domów i lokowali nas na ich miejsce.
            – To było niesmaczne, spać na cudzym, jeść na cudzym, ale co mieliśmy zrobić?
            – Wiele obiecali, a niewiele dali.
            – Może nie przyjechaliśmy z miodu, ale kiedy zobaczyliśmy Polskę, byliśmy bardzo rozczarowani. Ruina.
            Ona rozlewa kawę do filiżanek. „W tym domu zawsze pierwsza rzecz: kawa”. Inne rzeczy w tym domu też są bardziej francuskie niż polskie – kulinaria, stroje, obyczaje. Sałata z sosem vinaigrette, elegancja, szalik, beret, bezpośredniość w rozmowie.
            – To było rozdarcie. Jechało się do Polski, do ojczyzny, ale serce płakało za Francją, rwało się do niej.
            – Najgorszy był ten szok, inna kultura. We Francji nawet w szkole uczono dzieci, jak mają się zachować. Na przykład: czy kogoś zna, czy nie zna, ma się ukłonić. A tu? Z byka patrzy jeden na drugiego.
            – Inny świat. We Francji wzięło się dziewczynę pod ramię, pocałowało, a tu zaraz ktoś patrzył krzywo. W telewizorze szumi France 5. Jest też kanał z francuskimi informacjami.
            – Rodzice mówili gwarą, my kaleczyliśmy polski. Uczyliśmy się go jak obcego języka.
            – Mówiliśmy jedno słowo po polsku, cztery po francusku. W tramwajach ludzie zwracali nam uwagę: jesteście w Polsce, mówcie po polsku. Ze mną rozmawiają po polsku, kiedy są sami, różnie bywa. Jeden język łata drugi.
            – Gdyby ktoś dziś mnie zapytał, jaki jest mój stosunek do Francji, to powiem, że tęsknię za Francją. Francja jest moją ojczyzną i Polska też jest moją ojczyzną.
            – Czuję się Francuzką, mimo że w sercu jestem Polką, albo odwrotnie, czuję się Polką, choć w sercu jestem Francuzką.
            – Zawsze kiedy jechaliśmy do Francji na urlop, do siostry, do kuzynki, to wracaliśmy tacy smutni.
            – Niektórzy mówią, że gdyby tylko mieli możliwość, to wróciliby do Francji. Nie dla pieniędzy, ale dlatego, że tutaj ich zlekceważono.
            – My mamy dobry stosunek do Polski, ale mamy też do niej żal.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.