W poniedziałek 3 grudnia 1854 roku do portu w Galveston w Zatoce Meksykańskiej w stanie Teksas przypłynęły dwa statki pasażerskie. Wiozły czterystu osiemdziesięcioro dwoje pasażerów, w tym grupę chłopów ze wsi Płużnica Wielka na Śląsku. Przybyli na zaproszenie księdza Leopolda Moczygemby, który obiecał im, że znajdą tu raj na ziemi. Po zejściu z pokładu wyruszyli na podbój Dzikiego Zachodu, włączając się w tok amerykańskiej historii. Założyli osady Panna Maria, Cestohowa i Kosciusko, bywali kowbojami, bandytami, ranczerami, żołnierzami i milionerami. Powoli z Polaków w Teksasie zmienili się w Teksańczyków z Polski lub Teksańczyków ze Śląska, bo kwestia, co jest prawdziwą ojczyzną ich przodków, pozostaje dla wielu nierozstrzygnięta.
Ewa Winnicka opowiada niezwykłe losy śląskich osadników, wpisując je w dzieje Teksasu, największego amerykańskiego stanu, który – jak przekonują jego mieszkańcy – jest najlepszy we wszystkim, począwszy od liczby uniwersytetów po stan publicznych toalet. Tu decyduje się przyszłość Ameryki, tu hoduje się najwięcej bydła, stąd pochodzą najsłynniejsi kowboje i tu znajdują się największe złoża ropy w całych Stanach. Tu mieszkają też najwięksi patrioci. W sercach niektórych z nich jest miejsce dla starego kraju, domu prapradziadów. I to o nich jest ta historia.
Nawet gdyby Cormac McCarthy, Sławomir Mrożek, Szczepan Twardoch i Jonathan Franzen połączyli siły, nie wymyśliliby czegoś tak szalonego jak historia Stanisława Kiołbassy, posła reprezentującego Gliwice w pruskim parlamencie w 1848 roku, który słabo znał niemiecki, więc mało kto rozumiał jego przemówienia. W końcu wyemigrował do Teksasu, gdzie jego potomkowie do dziś prowadzą firmę Kiolbassa Smoked Meats, produkującą oczywiście kiełbasę. Perypetie księdza Moczygemby są nie mniej ciekawe, ale to już proszę samemu przeczytać.
Ewa Winnicka w reportażu „Miasteczko Panna Maria. Ślązacy na Dzikim Zachodzie” precyzyjnie i barwnym językiem opowiada historię emigrantów z XIX w. i ich potomków, którzy żyją tam do dziś. Cóż to był za mariaż. Absurd, tęsknota i żądza pieniądza. Hitowe były nawet nazwy osad: Panna Maria, Cestohowa, Kosciusko. Kim byli ci ludzie, którzy za tym stali? Proszę przeczytać i trzymać się mocno. I pamiętać, się to naprawdę nie jest fikcja.
Winnicka opisuje w sposób niezwykle barwny, pełen anegdot i cytatów wyjętych z listów wysyłanych do rodzin w kraju, historię całego śląskiego osadnictwa [...]. Ta książka to także opowieść o ewolucji, jaką przeszła śląska społeczność w czasie ponadpółtorawiecznego pobytu w Teksasie.
Kto zatem chce zrozumieć Stany, niech sobie wszystko inne daruje. Westerny, komiksy i piątą poprawkę. Wystarczy Winnicka i jej „Miasteczko Panna Maria”. To najlepszy przewodnik po dzikim zachodzie, jaki czytałem.
Książka Winnickiej zaczyna się jak survival-horror, rzecz o niezwykłej ludzkiej odporności na ekstremalne przeciwności losu [...]. Autorka przeplata dwa pola czasowe - historyczną opowieść o śląskich osadnikach i współczesną relację z jej podróży po największym ze stanów pasa biblijnego. Winnicka zna się na swojej robocie - jej książka zapowiada się na hit obfitej listy przebojów polskiego reportażu.
Dobre pióro Ewy Winnickiej, jej wnikliwość, a jednocześnie wrażliwość, czyni lekturę szczególnie przyjemną i satysfakcjonującą.
[...] Winnicka opisuje całą gamę ludzkich motywacji. Przygląda się Ameryce w skali mikro i makro – tak jak z tą kroplą wody, w której odbija się cały ocean. W oddali widać w tej kropli i Polskę.
Ewa Winnicka opisuje Stany Zjednoczone tak, jak nie opisywał ich wcześniej nikt inny. Od jej najnowszej książki nie sposób się oderwać [...].
Świetny i wnikliwy reportaż o Stanach Zjednoczonych, które stworzyli emigranci.
„Miasteczko Panna Maria. Ślązacy na Dzikim Zachodzie” to portret ludzi, którzy daleko od domu starali się zachować godność i tożsamość.
