Krawędź

Lidia Yuknavitch

Krawędź

fragment

Przyciąganie

W wodzie pływaczka czuje się nieważka. Błękit basenu wypełnia jej uszy, unosi ciało i odcina ją od świata. To jej ulubiony stan. Na lądzie oddycha z trudem.

Ponoć nie miała jeszcze dwóch lat, kiedy woda przyciągnęła ją po raz pierwszy. Pewnego popołudnia podczas rodzinnego wyjazdu nad Morze Śródziemne zeszła z pomostu, zanim ktokolwiek zdążył to zauważyć, i wpadła do wody jak kamień. Jej siostra, starsza o pięć lat, wskoczyła za nią i wyciągnęła ją z powrotem na powierzchnię. Uśmiechniętą, wcale się nie topiła. Pływaczka nic z tego nie pamięta – to po prostu barwna rodzinna opowieść.

Tyle że całe jej dzieciństwo jest jak jedna długa opowieść, której nie ma ochoty słuchać. Z tych, od których zaczyna ściskać w piersi.

Woli pływać niż robić cokolwiek innego. Woli codziennie pływać niż przypomnieć sobie choćby jedną chwilę z dzieciństwa. Nie pamięta nawet kształtów budynków w swojej okolicy. Dom to roztrzaskana cegła w jej gardle.

W holu przy drzwiach do jej pokoju wisi jedno rodzinne zdjęcie, zrobione podczas dawno zapomnianego spotkania. Pomiędzy krewnymi o twarzach bez uśmiechu są puste miejsca, w których powinni stać pozostali. Wujek. Kuzynka. Brat albo ciotka. Jak gdyby rodzina po kawałku znikała, ciało za ciałem.

Nie ma na świecie niczego, co kochałaby bardziej niż wodę, może z wyjątkiem twarzy siostry. Czasami w nocy głaszcze zmarszczkę, która pojawia się między jej brwiami, kiedy ma koszmary, co odkąd nadjechały czołgi, zdarza się często. A siostra delikatnie wodzi palcami po małżowinie jej ucha, żeby pomóc jej zasnąć, gdy ze strachu przed ostrzałem z moździerzy do późna nie może zmrużyć oka. Siostra to jej lina ratownicza. Dwie dziewczyny, które trzymają się razem, by przeżyć.

Jej samej nigdy nie śnią się koszmary. Zamiast tego ma wodne wizje. Jak gdyby woda do niej mówiła.

Ruszaj rękami, jakbyś była wolna od grawitacji. Otwórz usta, jeśli chcesz, ale nie oddychaj tak, jak na lądzie; zamknij oczy i przypomnij sobie ten błękit, którym można oddychać. A potem je otwórz. Teraz możesz oddychać pod wodą. Wszyscy możemy. Wszyscy to robiliśmy. Zanim zaczął się czas. Teraz pozwól, żeby twoje ciało przestało unosić się na powierzchni i zanurzyło się w wodzie. Kiedy dotrzesz na dno oceanu, dotknij stopami piasku, odzyskaj ciężar i wstań. Teraz możesz iść, dokąd chcesz. Towarzyszą ci rozgwiazdy i żółwie. Tuż obok przepływa elektryczny węgorz wygięty w literę S, pokryty żółtymi i niebieskimi cętkami. Spójrz na swoje ręce. Potrafisz wyobrazić sobie płetwy? Rozstaw szeroko palce. Był taki czas, zanim pojawiły się palce, ręce, nogi. Zanim na lądzie rozwinęło się życie. W oceanie nie ma samotności. Jest tylko wodna życiośmierć. Bujna życiośmierć.

W rodzinie powtarzało się jeszcze jedną opowieść – o tym, jak trenerzy zauważyli ją, kiedy młóciła wodę w hotelowym basenie, całkiem sama. Właśnie tak dostała się do drużyny pływackiej. Zanim ziemia się zapadła i z nieba zaczął padać metal. Jeśli gdzieś była woda, ona ją znajdowała. Hotelowy basen w kształcie nerki obok supermarketu, morze na wakacjach, basen na zbombardowanym osiedlu, wypełniony do połowy wodą pełną liści, ziemi i pyłu, a kto wie, może i krwi – ale jej było wszystko jedno. Mogła pływać wszędzie. Pływanie sprawiało, że świat znikał.

Dzięki pływaniu pływaczka czuje się żywa. Mięśnie niosą ją przez wodę, oddech nadaje rytm, serce bije. Jedyne osoby, z którymi czuje więź, to inni pływacy. Nie potrzebują języka, żeby się porozumieć. Pod wodą wszystkie ciała wyglądają na spokrewnione, mają taki sam kształt, poruszają się w tym samym rytmie, przecinają fale, różne i jednakowe zarazem.

Czasami chciałaby pływać cały dzień i całą noc i nigdy nie wracać do domu.

Ale potem przychodzi chwila, kiedy zmienia się wszystko, co wiąże się z basenem i tym, co przeżywała na basenie. Lekcje coraz częściej są odwoływane, na kilka tygodni, ale wciąż piszą do siebie z koleżankami na czacie i rozmawiają o zwykłych sprawach. Dzieciaki zazwyczaj nie zauważają zmian, po prostu chcą spędzać czas z przyjaciółmi, być normalne. Ale są też ostrzeżenia. Zawsze były ostrzeżenia, ale tego dnia mama zabrania jej iść do szkoły i na trening.

Tego popołudnia, gdy ramiona bolą ją od niepływania, z nieba dobiega świst, później zapada ogłuszająca cisza, a potem bomba rozwala prawie cały dach i jedną ścianę basenu. Giną dwie pływaczki, jej koleżanki. Ich bezwładne ciała unoszą się na powierzchni wody, a później toną. Nie zbliżą się już o kolejną długość do swojej przyszłości.

Po tym, jak śmierć wkroczyła w jej życie i zabrała wodę, myśli tylko o tym, by dostać się do morza.

W jej wodnej wizji ocean, który jest pod wszystkimi rzeczami, przelewa się z szumem przez kości i szczątki statków i morskich stworzeń, i ciała mężczyzn i kobiet, i dzieci, i zwierząt, i rafy koralowe kwitnące i umierające, i plastik, i ropę, i dymy wulkanów… wszystko płynie, wszystko jest częścią wszystkiego. Całe cywilizacje obok nowych ławic ryb, nowych gatunków, coraz głębszych znaczeń. Fotosynteza i jej brak, a jednak życie i coraz więcej życia. Pod wodą śmierć rzeczy ustępuje miejsca życiu rzeczy. Nie ma murów ani dróg, ani ogrodzeń, ani państw, ani bomb, tylko cyrkulacja wód, prądy morskie, siła Coriolisa. Fale przyciągane i odpychane przez Słońce i Księżyc. Morze, które do ciebie mówi. Cofa się i wzbiera. Tworzy i niszczy, i odtwarza w nieskończonych falach.

 

Kiedy razem z siostrą wyjeżdżają z kraju, wiedzą już o niebezpieczeństwach tej podróży. Jej rodzice wiedzą. Wszyscy wszędzie wiedzą. Opowieść o tym, jak wyjechać, narodziła się, zanim przyszły na świat. Nocne rozmowy krewnych i kochanków, i przyjaciół, i nieznajomych o rozdarciu w związku z wyjazdem. Jej myśli krążą chaotycznie wokół martwych koleżanek i zbombardowanego basenu, wokół wszystkiego, przez co nie może pływać. Ma takie same pragnienia jak inne dzieci. Chce pływać. Mieć przyjaciół. Chodzić do szkoły. Nie głodować. Nie umrzeć. Zaciska zęby.

Więc kiedy ona i jej siostra wyjeżdżają, wyjazd ma już swoją opowieść. Dołączą do fali innych wyjeżdżających. Dotrą lądem do Turcji, następnie przez Morze Egejskie do Grecji, a z Grecji w dwadzieścia dwa dni do Niemiec. Nieważne, skąd są ci ludzie, skąd pochodzą ich ciała. Liczy się tylko to, że będą podróżować razem, jak nowy organizm, który powstał w chwili wyjazdu, mieszanina języków, lęków i pragnień. Jak nowy gatunek, który wychodzi z wody na brzeg.

Na Morzu Egejskim, o zmierzchu, kiedy ponton zaczyna się chybotać, jak tyle innych na świecie, wszyscy są tak spragnieni, że sól i łuszcząca się skóra oblepiają im twarze i zbierają się wokół ich oczu i ust. Pozostali pasażerowie są nastolatkami, w tym samym wieku co ona i jej siostra i dużo młodsi; jest dwoje bardzo małych dzieci, trochę starszych. Są wobec siebie zawzięcie życzliwi, okazują sobie gwałtowne współczucie, które może utrzymać ich przy życiu, jeśli tylko nie pozwolą mu zatonąć. Kiedy ponton zaczyna się wywracać, pływaczka przez chwilę myśli, że wygląda jak przekrzywiona fotografia rodzinna, jak gdyby cały świat się przechylił i ludzie zaczęli wypadać z kadru do morza. Przygląda się uważnie ich twarzom, tej rodzinie obcych, a potem znów patrzy na wodę.

Najtrudniejsza część: wszyscy widzą brzeg w oddali, ale ona widzi po ich twarzach, że żadne z nich nie pływa tak dobrze, by do niego dotrzeć.

W swojej wodnej wizji pływaczka czuje przyciąganie.

Niektórzy czują takie przyciąganie, kiedy znajdą się na głębokiej wodzie. Przyciąganie, o którym się nie mówi. Takie przyciąganie przychodzi do ludzi, których życie jest zbyt ciężkie. Ludzi, których życie przełamuje opowieść i zmierza tam, dokąd inni boją się iść. To przyciąganie jest jednocześnie chłodne i ciepłe; oddaje ciało historii; jest jak wody płodowe, tylko silniejsze. Ci, którzy je odczuwają, schodzą trochę niżej, trochę głębiej opadają pod wodę. Rozluźniają ręce i nogi, zamykają oczy i z nadludzkim spokojem wstrzymują oddech. Taki spokój ogarnia tych, którzy jako dzieci wierzyli, że potrafią oddychać pod wodą. Ci, którzy czują to przyciąganie, doświadczają wówczas jednej z dwóch rzeczy. Jedni miotają się aż do wycieńczenia, a następnie, gdy woda wypełnia to, co było ich oddechem, tak jak przed narodzinami, poddają się i nieruchomieją. Przyciąganie żyje w każdym z nas inaczej. Inni z kolei otwierają oczy pod wodą i nagle czują impuls do działania, znacznie silniejszy niż oddech, i młócąc rękami i kopiąc, wracają na powierzchnię i wielkim haustem wciągają powietrze do płuc. Ci walczą o życie.

Zdejmuje buty. Jej siostra też. Ściąga spodnie. Siostra robi to samo. Zsuwa się do wody. Siostra zsuwa się za nią. Dwie pływaczki, które nauczyły się pływać, zanim umiały chodzić.

Pływaczka mierzy wzrokiem dystans, jej głowa kołysze się na powierzchni morza jak boja. Przeciętny człowiek uznałby go za o wiele za duży – dla reszty pasażerów jest przerażający, jak decyzja, żeby utonąć – ale jej wydaje się jak najbardziej możliwy do pokonania. Odwraca się i patrzy na siostrę. Widzi w jej oczach, że dadzą radę. Unosi się w miejscu, kreśli rękami ósemki, bez wysiłku porusza nogami, jest pewna swojego ciała. Potrafią dopłynąć do życia. Wyciąga dłoń i wygładza jej brwi.

A potem odnajdują liny pontonu i przywiązują je sobie do kostek.

Płyną z fenomenalną pewnością, dają z siebie wszystko, ciągną za sobą pozostałych. Piękne ciała pływaczki i jej siostry, potężne przyciąganie wody pod nimi, przyciąganie oczu i serc tych na pontonie, żywiących nadzieję wbrew nadziei, i przyciąganie wielkiego złego świata, który szaleje wokół nich, przyciąganie do…

Ta opowieść nie ma zakończenia.

To my posyłamy dzieci na morze.

 

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.