Co czwarty Polak w jakimś momencie życia miał kłopoty ze zdrowiem psychicznym – wynika z badania dotyczącego kondycji psychicznej mieszkańców Polski. To znaczy, że ponad osiem milionów osób w naszym kraju doświadczało lub doświadcza zaburzeń psychicznych. Ale z powodu słabej dostępności pomocy – i uprzedzeń wobec ludzi chorych – do psychologa lub psychiatry trafiło zaledwie kilkanaście procent z nich.
Problem chorób i zaburzeń psychicznych dotyka osób w każdym wieku,
od dzieci po
ludzi starszych. Cierpią między innymi na schizofrenię, depresję,
uzależnienia,
zaburzenia odżywiania czy zaburzenia rozwojowe. Często kłopoty
sprawia już
postawienie diagnozy, leczenie jest jeszcze większym wyzwaniem. To
proces,
który może trwać latami, wymaga cierpliwości, elastyczności,
wytrwałości – tak
pacjenta, jak i lekarzy. Wymaga też dobrego planu – i pieniędzy.
Jak to wygląda w Polsce? Aneta Pawłowska-Krać rozmawia z pacjentami i ich
rodzinami, z psychiatrami, pielęgniarzami i pielęgniarkami i kreśli obraz
polskiej psychiatrii, niestety w ciemnych barwach. Pacjenci są
hospitalizowani
za późno, zostają w szpitalach za długo, nie mają tam
odpowiedniego wsparcia i opieki, są faszerowani lekami i wypuszczani z oddziałów bez
wskazówek, jak
radzić sobie dalej. Trudno jednak całą winą obarczać personel
szpitali i poradni – jest tak nieliczny i przeciążony, że zwyczajnie nie może
poświęcić
pacjentom tyle uwagi, ile potrzebują.
Czy jest wyjście z tej sytuacji? Autorka przygląda się
rozwiązaniom przyjętym w innych krajach, analizuje wdrażaną obecnie z pewnym trudem reformę
psychiatrii.
I choć widać światełko w tunelu, nie sposób stwierdzić, czy to
wyjście, czy
może rozpędzony pociąg, który zbliża się w naszym kierunku i już
za późno, by
uniknąć kolizji.
Pozostawione same sobie dzieci i bezsilni rodzice, kolejki do specjalistów i wielomiesięczne oczekiwanie na diagnozę. Otumanieni lekami pacjenci, zapinanie w pasy i przemoc na szpitalnych oddziałach. Wypaleni psychiatrzy i przemęczone pielęgniarki. Brak pieniędzy, łóżek i specjalistów. A po drugiej stronie ludzie, którzy mają plan i wierzą, że mogą coś zmienić, lekarze jeżdżący do domów pacjentów, oddziały dzienne blisko domów chorych oraz ośrodki środowiskowe dla dzieci i młodzieży. Aneta Pawłowska-Krać pokazuje dwa oblicza polskiej psychiatrii: ponure i pełne nadziei. Które z nich zwycięży? Ta książka porusza i daje do myślenia.
Aneta Pawłowska-Krać nie poprzestaje na rozmowach z pacjentami i byłymi pacjentami. Stara się spojrzeć na temat leczenia psychiatrycznego szerzej. Porównuje systemy – ten działający u nas i skandynawski. Odwiedza oddziały i prowadzi wywiady z terapeutami. W efekcie jej książka zyskuje szerszą perspektywę i przynajmniej częściową odpowiedź na pytanie – dlaczego w Polsce to nie działa?
Książka Anety Pawłowskiej-Krać [...] pokazuje szerszy kontekst tych problemów. Na przykładzie kilku historii bardzo konkretnych ludzi opisuje nie tylko samą psychiatrię, warunki panujące w szpitalach, problemy z dostępem do pomocy specjalistycznej, ale też to, co dzieje się poza murami instytucji psychiatrycznych.
Istotą tego tekstu jest przestrzeń, którą Pawłowska-Krać tworzy, żeby głos pacjentów wybrzmiał odpowiednio mocno. Żebyśmy ich mogli usłyszeć i podjęli wysiłek ogarnięcia ich położenia. Empatia i cierpliwość to są deficyty lecznictwa psychiatrycznego w Polsce, co staje się niemal namacalne w tym reportażu. Jednocześnie autorka pozwala mówić lekarzom i personelowi medycznemu, co ukazuje złożoność i wrażliwość materii, jaką jest opieka psychiatryczna w Polsce. Jej ułomności, które uderzają w pacjentów i pacjentki.
Czytając „Głośnik…” miałam poczucie olbrzymiej skuteczności Autorki. Mam na myśli tak sprawne pióro jak i dobry wywiad. Książka jest bardzo rzeczowa [...]. Nie ma tu przestrzeni wolnych, niedopowiedzianych, chociaż efektywność wektora zmian w leczeniu pacjentów psychiatrycznych stoi pod znakiem zapytania.
„Głośnik w głowie. O leczeniu psychiatrycznym w Polsce” okazuje się pozycją na wagę złota. I choć po odłożeniu książki na półkę nie sposób pozbyć się gorzkiego przeświadczenia, że źle się dzieje w państwie polskim, i to nie tylko wtedy, gdy mowa o opiece psychiatrycznej, Pawłowska-Krać daje nadzieję, że (prawie) wszystko, choć bardzo mozolnie, zmierza ku lepszemu. Czasu jednak nie mamy zbyt wiele.
Można śmiało powiedzieć, że jest to prawdopodobnie najmocniejszy i najważniejszy reportaż o Polsce, jaki pojawi się w tym roku na księgarskich półkach.
Pawłowska-Krać dociera do rodzin chorych, ich samych, rozmawia z psychiatrami, pielęgniarkami, które nie kryją bezradności. Nie tak powinno wyglądać leczenie psychiatryczne w XXI wiek.
Reportaż jest mocny i mroczny. Rzetelny. Bardzo potrzebny jako pierwszy krok ku zmianom.
Siłą tych historii okazują się ludzie, z którymi reporterka spotyka się często wielokrotnie, uważnie ich słuchając.
Reportaż, którego lektura potrafi sprawić dotkliwy ból.
Aneta Pawłowska-Krać w swoim reportażu „Głośnik w głowie. O leczeniu psychiatrycznym w Polsce” pokazuje brutalną prawdę na temat opieki psychiatrycznej. Nie wszystkie historie mają szansę na szczęśliwe zakończenie.
Są to wstrząsające historie prowadzące niechybnie do wniosku, że nie ma możliwości, aby po pobycie w szpitalu psychiatrycznym nie popaść w obłęd.
