Cena

W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie

Widzimy dzięki niej, co znaczyło być dzieckiem, które nadal, choć wojna się skończyła, najbardziej bało się, że ktoś odkryje jego żydowską tożsamość. Pokazuje też głębokie struktury antysemickie, przyswajane przez te dzieci po to, żeby się wtopić w otoczenie, być niewidocznym. Bikont nie tworzy syntezy, pokazuje wycinek powojennej rzeczywistości skupiony na postaciach po to, żebyśmy mogli zobaczyć powikłane losy i na chwilę wejść w skórę bohaterów. Każda z tych historii zamienia się tu w pasjonujące śledztwo, które czyta się jak historię detektywistyczną.

„Cena. W poszukiwaniu żydowskich dzieci po wojnie” jest reportażem poruszającym, przerażającym ale też dającym nadzieję, że gdzieś jednak to dobro było, tylko nie objawiało się z przesadną spektakularnością.

Ta książka jest jak kunsztownie skonstruowany kryminał. Razem z Bikont ruszamy rozwiązywać zagadkę nie tylko po to, żeby zrekonstruować wydarzenia albo nałożyć je na mapę szerszego kontekstu. Zachwyca pieczołowitość, z jaką Bikont analizuje dokumenty i wyciąga z nich esencję, tak by przedstawić powojenny, skomplikowany świat żydowski i portrety psychologiczne ludzi, którzy go tworzą – dorosłych i niedorosłych.

Szukając śladów jednej z bohaterek książki o Irenie Sendlerowej – Anna Bikont natrafiła na dwa szesnastokartkowe zeszyty Lejba Majzelsa. Suche, służące rozliczaniu delegacji zapiski nie są ciekawe; ciekawe jest zjawisko, które za nimi stoi: odzyskiwanie dla narodu żydowskiego dzieci, które przeżyły Zagładę w polskich rodzinach, sierocińcach, klasztorach.

Bikont otwiera bolesny rozdział społecznej pamięci i rzuca nowe światło na tragedię ocalałych.

Reportaż Bikont mógłby równie dobrze zostać książką profesorską. Ma doskonały warsztat naukowy, opisuje spójny i niezwykle trudny do uchwycenia problem, którego rozwiązanie wymagało wielu lat pracy.

Poza kluczowym opisaniem wojennych i powojennych losów dzieci żydowskich ukrywanych w czasie Zagłady praca Bikont jest niewątpliwie również ważnym uzupełnieniem prac pokazujących warunki tużpowojenne. […] Recenzowana publikacja, mimo iż nie jest typową monografią historyczną, z pewnością podnosi stan wiedzy na temat powojennego życia Żydów w Polsce i jest cennym wkładem do współczesnych badań z zakresu historii społecznej.