Biedni w bogatym kraju

Przebudzenie z amerykańskiego snu

Od czasów wielkiego kryzysu Ameryka nie doświadczała takiej stagnacji klasy robotniczej, jaką obserwujemy w ostatnich dziesięcioleciach. Pogłębia to polaryzację, rasizm i nietolerancję, stopniowo zżerając naszą tkankę społeczną. Narasta niechęć do Latynosów, muzułmanów i Afroamerykanów, a czasami także do kobiet pnących się po szczeblach drabiny społecznej. Zwolennicy supremacji białych umocnili swoją pozycję, a w internecie, także w mediach społecznościowych, Amerykanie ze swadą głoszą swój brak tolerancji. Jak doniosło FBI, liczba zbrodni z nienawiści popełnianych w Stanach Zjednoczonych rośnie od trzech lat z rzędu. Na ultraprawicowej stronie internetowej, którą odwiedziliśmy, ludzie zamieszczają jadowite wypowiedzi o muzułmanach i wzywają do ich masowej deportacji. Jedna z użytkowniczek oświadczyła: „Każdego muzułmanina chcącego przyjechać do naszego kraju powinno się najpierw wykastrować”.

Czy to jest Ameryka?

Biała klasa robotnicza ma słuszne pretensje. Ogromnie cierpi z powodu pogłębiających się nierówności, realnego spadku płacy minimalnej oraz braku zainteresowania ze strony Waszyngtonu. Być może efektem tego jest skrajna nieufność tej grupy społecznej w stosunku do polityków i stosowanych przez nich rozwiązań – dziewięćdziesiąt trzy procent twierdzi, że ma złe zdanie o politykach.

„Stwarza to dylemat dla demokratów – zauważa ekonomistka Isabel Sawhill w swojej książce The Forgotten Americans [Zapomniani Amerykanie]. – Każdy program aktywistów oznacza ryzyko zwrócenia jeszcze większej części klasy robotniczej ku obozowi republikańskiemu, zwłaszcza jeśli ten program opiera się na polityce prowadzonej przez Waszyngton i na nowych podatkach”19. Jak do tej pory wyborcy z tej grupy coraz tłumniej stawiają na polityków chcących jeszcze bardziej oddalić Stany Zjednoczone od zachodniego świata.

Wybór Donalda Trumpa na prezydenta w 2016 roku był przejawem tego trendu. Trump osiągnął doskonałe wyniki na obszarach z wysoką śmiertelnością białych w wieku od czterdziestu do sześćdziesięciu czterech lat. Wielu z tych białych wyborców z klasy robotniczej poparło wcześniej prezydenta Obamę i prezydenta Clintona, teraz jednak przeszli na drugą stronę.

– Ludzie poczuli się ignorowani – powiedział nam specjalista od sondaży Frank Luntz. – A Donald Trump mówił właśnie do nich.

Oczywiście po objęciu stanowiska Trump ograniczył ustawę o przystępnej opiece zdrowotnej, przez co liczba ubezpieczonych Amerykanów zmalała. To zaś oznacza, że więcej ludzi umiera na choroby serca, raka szyjki macicy i schorzenia wątroby, mniej zaś ma dostęp do leczenia uzależnień. Dla zwolenników Trumpa z klasy robotniczej jest to tragiczne w skutkach.

W Oklahomie poznaliśmy przedszkolankę Rhondę McCracken, która żarliwie wspiera lokalny ośrodek dla ofiar przemocy domowej. Pomógł jej on uciec od brutalnego byłego męża.

– Pamiętam, jak myślałam, że mnie zabije – wspominała. – Bił i kopał, ale najczęściej dusił.

Personel ośrodka pomógł jej uciec z tego związku i zacząć od nowa.

– Uratowali życie mnie i mojemu synowi – powiedziała nam ze łzami w oczach.

Jak zatem głosuje McCracken?

– Głosowałam na prezydenta Trumpa – powiedziała, zaznaczając, że jest republikanką i poparcie go wydawało jej się naturalne. – Mam konserwatywne poglądy, a on był konserwatywnym kandydatem – wyjaśniła.

Wkrótce po objęciu stanowiska Trump próbował obciąć fundusze, z których finansowano ośrodek dla ofiar przemocy domowej, i McCracken się przeraziła.

– Modlę się, by Kongres zainterweniował i ochronił programy dla ofiar przemocy domowej – powiedziała. Nie żałuje jednak, że oddała głos na Trumpa, i ogólnie rzecz biorąc, rozumie jego dążenie do cięcia wydatków. Nie wyklucza, że poprze go w następnych wyborach.

Ponieważ wielu czytelnikom zapewne nie mieści się w głowach, że w miejscach tak bardzo naznaczonych problemami można spotkać osoby popierające republikanów, poprosiliśmy Dave’a Pepera, naszego przyjaciela i sąsiada z Yamhill, by wyjaśnił nam swoje poglądy polityczne. Jak się niebawem przekonamy, Dave miał za sobą ciężkie chwile – w tym siedem epizodów bezdomności – lecz zdecydowanie popiera Trumpa. Jednym z powodów tego poparcia jest głęboka wiara Dave’a w słuszność prawa do posiadania broni palnej (Dave zawsze nosi przy biodrze naładowany pistolet). Nasz przyjaciel mówi też, że ma dość płacenia podatków zasilających programy społeczne przeznaczone, jego zdaniem, dla wyłudzaczy, którym nie chce się pracować.

– Według mnie potrzebujemy takiej reformy zasiłków, jak nie wiem co – powiedział. – Kupa ludzi doi ten system do ostatniej kropli. Mam po dziurki w nosie płacenia za to. Naprawdę. Moje podatki zazwyczaj rosną, ale mojej drogi nikt nie naprawia.

Jako przykłady osób wykorzystujących system podaje okolicznych mieszkańców, którzy wydają się niezbyt zainteresowani ciężką pracą, ale dostają bony żywnościowe albo rentę. Pewnego razu Dave i April próbowali pomóc miejscowemu narkomanowi, bezdomnemu budowlańcowi uzależnionemu od metamfetaminy. Pozwolili mu zamieszkać na swoim terenie w ciężarówce. Potem ten człowiek nie chciał się wynieść, dalej brał narkotyki i zaczął się stawiać. Po pięciu miesiącach Dave kazał mu się zabierać, mierząc do niego z broni.

– Naprawdę lubiłem tego gościa i było mi go żal, bo sam to przerabiałem – wspominał Dave. – Bardzo mi przypominał mnie samego. – Pokręcił głową. – Staraliśmy się mu pomóc, ale chyba uzależnienie było dla niego ważniejsze niż próba znalezienia miejsca do życia.

Nasz sposób rozumienia polityki i świata często różnił się od sposobu Dave’a, między innymi dlatego, że jego wersja rzeczywistości mocno opiera się na Fox News.

– Owszem, oglądam Fox News – powiedział nam – ale oglądam też CNN, bo naprawdę lubię czasem spojrzeć na sprawy z drugiej strony. Będę jednak szczery, trochę trudno jest mi już tego słuchać, bo mam wrażenie, że to same kłamstwa.

Takich ludzi jak Dave, żyjących w orbicie konserwatywnych serwisów informacyjnych, rozpalały sprawy, o których liberałowie nigdy nawet nie myśleli. Dave oburzył się, gdy asystent Google na pytania w rodzaju: „Kto to jest Allah?” albo: „Kto to jest Budda?” natychmiast udzielał odpowiedzi, lecz nie potrafił z równą łatwością wyjaśnić, kim jest Jezus. W świecie prawicowych mediów w 2018 roku ta kwestia rozpętała burzę. Pojawiły się oskarżenia, że Google jest antychrześcijańskie albo że próbuje promować islam. Google zareagowało taką zmianą algorytmu, by na wszystkie tego rodzaju pytania asystent odpowiadał tak samo: „Religia bywa skomplikowana i wciąż się uczę”.

Mimo zdecydowanego poparcia dla Trumpa Dave przyznał, że niepokoją go polaryzacja i podłość w dzisiejszej polityce.

– Nie wiem, jak można by temu zaradzić – dodał – ale co wieczór modlę się tylko o swój kraj i swój dom.

Postawa Dave’a odzwierciedlała odczucia okolicznych mieszkańców. W Yamhill w 2016 roku Trump zdobył pięćdziesiąt siedem procent głosów, a Hillary Clinton – trzydzieści dwa procent (większość pozostałych oddano na Gary’ego Johnsona, kandydata Partii Libertariańskiej). Rodzina Greenów też poparła Trumpa, tak jak wielu innych zmagających się z problemami i czujących, że ich życie wisi na włosku. Podobnie głosowała większość białej Ameryki z klasy robotniczej. Jednym z najsilniejszych predyktorów poparcia dla Trumpa w danym hrabstwie był odsetek białych z wykształceniem średnim lub niższym. Ludzie w Yamhill często traktowali Trumpa jak wybawiciela z zewnątrz, który osuszy bagno, przywróci miejsca pracy w produkcji i w przemyśle wydobywczym oraz sprawi, że życie klasy robotniczej będzie się stopniowo poprawiać.

Wyborcy z tej grupy społecznej nie są jednak zdeklarowanymi konserwatystami. Sondaże pokazują, że opowiadają się oni za wyższymi podatkami dla bogatych, płatnym urlopem rodzicielskim i wyższą płacą minimalną. Pracujący ubodzy mają jednak pogardliwy stosunek do świadczeń państwowych, nawet jeśli niekiedy sami je pobierają, po części dlatego, że często widzą na własne oczy, jak ich sąsiedzi nadużywają tej formy wsparcia. Wywołuje to w nich znacznie większą złość niż wysokie dopłaty do prywatnych odrzutowców. Rozżalenie bowiem naturalnie wzrasta, gdy to osoby z bliskiego otoczenia naginają zasady i nieuczciwie wykorzystują system.

Wielebna Rhonda Kroeker z Yamhill podziela część tych poglądów. Ona także sympatyzuje z Trumpem. – Ludzie zwyczajnie chcą prostszego życia – powiedziała nam. – Chcą, żeby Ameryka znowu była wspaniała. Tak jak w czasach naszego dzieciństwa. Może po prostu uwierzyli, że ten człowiek zdoła tego dokonać. – Dopytywana, jak miałoby wyglądać to prostsze życie, odpowiedziała po chwili zastanowienia: – Tak jak Ameryka, w której dorastaliśmy. Byłam dumna, że jestem Amerykanką. Ważna była rodzina. Ważne było to, że chodzisz do szkoły. Ważne było, że masz pracę. Że starasz się, by twojej rodzinie żyło się dobrze. Sama nie wiem. Może ludzie widzą to w Trumpie.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.