Rap rapem, ale najważniejsze nad Wołgą zawsze i tak były i są dyskoteki. Każda z republik etnicznych ma swoją prężnie rozwiniętą scenę disco i fabrykę przebojów. W Czeboksarach, stolicy Czuwaszji, do dziś rządzą nuta italo disco, plerezy i podwieszane keyboardy – jak z przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, skrzyżowanie Mirażu z wczesnym Łaskawym majem. Największą gwiazdą tego nurtu są Apielsinowyje Malcziki (Pomarańczowi Chłopcy). Eurodance w języku czuwaskim jest inny, ma w sobie coś bardzo tęsknego połączonego z mocnym bitem. W maryjskiej Joszkar-Ole disco też jest tęskne, ale ma też melodie pentatoniczne i charakterystyczne synkopowane akcenty, które wzięły się z maryjskich potupajek. W brzmieniach syntezatorów królują tu różnego rodzaju dzwonki i dzwoneczki, czasem kojarzące się z kolędami dla dzieci, a czasem mroczne i gotyckie jak z płyt Dead Can Dance. Dyskotekowa nuta w miastach i wsiach Tatarstanu jest bardzo zróżnicowana – od szaleńczego tempa ludowych przyśpiewek ze święta Sabantuj do wypasionych produkcji, w których styl tureckiej estrady miesza się z rosyjskim MTV. Tatarskojęzyczne disco podąża za trendami, próbuje być młodzieżowe, klubowe i cool. We wszystkich tych miejscach regularnie odbywają się plenerowe imprezy z cyklu Diskoteka-80 z udziałem większości włoskich, niemieckich i szwedzkich gwiazd gatunku. Albo Diskoteka-90 z Ace of Base, Captain Jackiem, Aquą czy Mo-Do. Sandra, Sabrina, Samantha Fox i wszystkie projekty Dietera Bohlena (od Modern Talking po C. C. Catch) najwięcej zarabiają dziś na trasach po miastach głubinki Federacji. I oczywiście na korporatywach Gazpromu, Łukoila i innych gigantów. Ludzie szczególnie uwielbiają tu retrodisco i nieustannie chcą się przy nim bawić. To niezniszczalny wehikuł czasu.

Jeśli chodzi o nadwołżańskie disco etniczne, jego korzenie sięgają tradycyjnych ludowych potańcówek, które były tu obecne od zawsze. Zmieniły się tylko instrumenty – akordeon został zastąpiony przez klawisze Casio. Dzięki Alisie miałem zaszczyt pogadać z prekursorem tatarskich dyskotek, pierwszym tamadą – czyli weselnym wodzirejem – i didżejem w Tatarstanie, który postanowił puszczać na imprezach tatarską muzykę. Dziennikarz i tatarski aktywista Gamil Nur, znany szerzej jako Süper-Tamada, swój pseudonim artystyczny zawdzięcza właśnie Superalisie. Okazała się tak wpływową postacią, że zainspirowała starszego od siebie weterana i odmieniła życie szarmanckiego konferansjera – eleganta w białej muszce i tatarskiej tiubietejce.

            – Już od wczesnych lat dziewięćdziesiątych kontaktowałem się z Turkami – opowiada mi Gamil o swoich początkach w zawodzie tamady. – Organizowałem pierwsze festiwale narodów tureckich w Kazaniu i w Ufie, młodzieżowe kurułtaje, zjazdy Tatarów, Baszkirów, Kazachów, Kałmuków, Buriatów i innych. No i mieliśmy też na tych imprezach gości z Turcji, a Turcy mają takie słowo na pasożyta: non stop używają süper. Podłapałem je i zacząłem używać podczas konferansjerki na wieczorkach muzycznych i okolicznościowych, konkursach i dyskotekach, które robiłem dla Tatarów. Z zawodu jestem showmanem. Moi klienci, widzowie i fani sami zaczęli nazywać mnie Süper-Tamadą. Drugi powód, dla którego nim zostałem, to zetknięcie się z twórczością Superalisy na początku lat zerowych. Dzięki niej moje podejście do kultury tatarskiej i własnych korzeni się zmieniło. Zanim poznałem Alisę, byłem snobem.

            Gamil Nur urodził się w 1970 roku w małej tatarskiej wiosce regionu bałtasińskiego, na północy republiki, niedaleko granicy z obwodem kirowskim i Republiką Mari El. W jego wsi mieszkali Tatarzy pochodzenia ugrofińskiego i Udmurci. Od małego mówił po tatarsku, w szkole do klasy chodził z Udmurtami.

            – Już w szkole śpiewałem i tańczyłem, uczyliśmy się udmurckich i maryjskich tańców i pieśni. Miałem wtedy czternaście lat. Do tej pory pamiętam te tańce, a piosenki też mógłbym sobie szybko przypomnieć. To były głównie czastuszki, po maryjsku takmak-wlak. Na szkolnych spektaklach grał akordeonista, to znaczy bajanista. Każda wiejska szkoła miała nauczyciela muzyki i każdy z nich był w dziewięćdziesięciu dziewięciu procentach bajanistą. A w naszej szkole na bajanie grał i muzyki uczył nauczyciel zawodu! Tęgi mężczyzna, łatwo mu było dźwigać ciężki akordeon. Był naszym akompaniatorem, w tamtych czasach zamiennikiem patefonu, szpulowca czy magnetofonu. Z natury zawsze byłem dyplomatą, więc pełniłem funkcję pomostu między tatarskimi a udmurckimi uczniami. Nauczyłem się nawet kilkunastu słów po udmurcku.

            – Tatarskie dzieciaki nie przyjaźniły się z udmurckimi?

            – Kolegowały się, ale nie miały ze sobą zbyt wiele wspólnego, zwłaszcza gdy były z różnych wsi. Kultury tatarska i udmurcka dość znacznie się różnią. W muzyce wydawałoby się, że jest dużo podobieństw. Ale tatarska muzyka ludowa z okolic Kazania wywodzi się raczej z korzeni huńskich, od Hunów, tak samo jak muzyka węgierska. Mówię o czastuszkach. Bo te bardziej patetyczne, romantyczne formy z pentatoniką są bliższe muzyce mongolskiej czy nawet chińskiej. Udmurckie czastuszki bardziej przypominają pieśni węgierskie, ale jest w nich też dużo ludowych wpływów rosyjskich. Teksty czastuszek były w większości sytuacyjną improwizacją: dowcipne, o miłości i podchodach, o relacjach chłopaków z dziewczynami. Dlatego były najpopularniejsze na zabawach.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.