Uchodźcy

Moja matka i Uszer wymknęli się w 1957 do Izraela przez furtkę, której uchylił Żydom Gomułka. Wymknęli się, bo Uszer, będąc zaopatrzeniowcem w spółdzielni galanteryjnej imienia gen. Karola Świerczewskiego, nielegalnie kooperował z prywaciarzami i prędzej czy później by go zamknęli. Przed wyjazdem wzięli rozwód, żeby wywieźć dwie lodówki, dwie pralki, dwa sowieckie radia Mir z adapterem, dwa enerdowskie magnetofony oraz fortepian i pianino, aby ich siedmioletni synek, który właśnie nauczył się gamy, mógł ją ćwiczyć zarówno u matki, jak i ojca. W Tel Awiwie spieniężyli oba instrumenty i większość powyższych ruchomości i kupili za to półtora pokoiku z kuchenką na Cafonie, nowiutkiej dzielnicy wybudowanej za pieniądze z Niemiec – lekkie nowoczesne budynki z przewiewnymi podcieniami, cienistymi wykuszami, trawniczkami i żywopłotami – za pieniądze, które Niemcy wytoczyli ze starych żydowskich dzielnic i miasteczek jak krew, i nawet nazywano te pieniądze blood money. Nowa dzielnica za stare żydowskie pieniądze pachniała niemiecką czystością i nawet posługiwała się niemieckim językiem, bo blood money dostali w pierwszym rzędzie Żydzi, którzy uciekli z Niemiec. Po niemiecku porozumiewało się również starsze i średnie pokolenie uchodźców z Polski, którym trudno było nauczyć się hebrajskiego, a macierzystego jidysz unikano, bo był językiem Żydów, których Izrael się wstydził. – Jak można było tak się dać wymordować? – Trzeba było walczyć, nożami, tasakami, pazurami! – Mydełka! – tak nas przezywano, więc mama jak szła do sklepu, to mówiła po niemiecku.

Hłasko uważał, że Izraelczycy to już nie Żydzi. „Patrząc na tych i tamtych, trudno było uwierzyć, że należeli do jednego narodu. Przypuszczam, że ci, urodzeni tutaj, także nie bardzo w to wierzyli…” – pisał (w Drugim zabiciu psa), porównując ich z turystami na telawiwskiej plaży. On też mówił tu po niemiecku, i ze swoją dziewczyną, i w barach. W Warszawie mało kto by sobie na to pozwolił. Szedłem raz z kolegą z dziennikarki Nowym Światem, nosiliśmy wtedy uniwersyteckie białe rogatywki, zatrzymuje nas dwóch facetów w szarych borsalinach i coś mówią po francusku. – Do you speak English? – spytał mój kolega. Próbowali, ale im to nie wychodziło. – Sprechen Sie Deutsch? – zapytałem. – Oh, wir sind doch Deutsche… – odpowiedzieli nieśmiało. W Tel Awiwie nie musieliby się krępować. Żołnierze chodzili w angielskich mundurach i śpiewali rosyjskie piosenki. W przekładzie, ale z rosyjskim refrenem: Artileristy, Stalin dał pri­ kaz, artileristy, za ­wiot atczizna nas! Niby żartem, ale wielu uważało, że Stalin uratował im życie, a dalsze słowa: Sotni, tysczi batie­ riej za slozy naszych matie­riej – były tu celniejsze i nośniejsze niż w Rosji, zaś okrzyk: Za naszu rodinu a ­goń! a ­goń!, kojarzył im się z rodziną, bo lepiej rozumieli po polsku niż po rosyjsku. Przy stolikach wystawionych przed kawiarniami na Allenby i Dizengoff słyszało się polski. Przeważnie szwicerzy tacy, co koniecznie chcą zaimponować) i paniusie żywcem z przedwojennej Warszawy i powojennej Łodzi. Niemieccy Żydzi nie mieli tyle czasu na kawiarnie. Po polsku mówiło także „ Gomułkowo” na obrzeżach miasta, w nowych blokach Bat ­Jamu i Holonu, gdzie mieszkała „alija” (imigracja) październikowa.

 – Jak tam Gomułka? – pytali mnie jak o dobrego znajomego, nawet ci, co uciekli zaraz po wojnie, a nawet uchodźcy z innych krajów.

Gomułka był tu bardziej popularny niż w Polsce. I czemu nie? Wypuszczał Żydów, i to za darmo, pozwalał im zabrać z sobą lodówki i pralki, przepuszczał „repatriantów” z Rosji – ilu jeszcze tak łaskawych faraonów mieli Żydzi w swojej historii?