Porwane

Boko Haram i terror w sercu Afryki

Godzina śmierci założyciela sekty jest godziną narodzin Boko Haram. Wczesnym wieczorem 30 lipca 2009 roku Mohammed Yusuf, związany i z obnażonym torsem, stoi pośrodku największej bazy wojskowej w Maiduguri. Podnieceni żołnierze tłoczą się wokół niego, krzyczą, filmują telefonami ostatnie minuty jego życia.

Kilka tygodni wcześniej procesja jego zwolenników wpadła podczas kontroli drogowej na jednostkę specjalną. Wyjechali z Maiduguri na pogrzeb. Siły bezpieczeństwa zatrzymały ich, podobno dlatego, że nie mieli kasków motocyklowych. Przed kilkoma miesiącami rząd wydał nakaz noszenia kasków, nie kontrolowano tego jednak – z wyjątkiem tego dnia, i była to prowokacja. Ludzie Yusufa bronili się, doszło do obelg, do bijatyki, w końcu padły strzały. Szczegóły są niejasne. Koniec końców trzech zwolenników kaznodziei zabito, siedemnastu raniono. Yusuf napisał list otwarty do rządu, domagał się rozmów w ciągu najbliższych czterdziestu dni. Czas ultimatum minął, rozpoczęła się otwarta wojna. Dwudziestego szóstego lipca, dwie godziny przed północą, wyznawcy Yusufa zaatakowali Maiduguri w kilku miejscach jednocześnie. Uzbrojeni w łuki, noże, siekiery i pojedyncze sztuki broni palnej napadli na posterunki policji, na mieszkania policjantów, próbowali wedrzeć się do magazynów broni sił bezpieczeństwa. Podpalili kościoły, wzięli szturmem więzienie, uwolnili osadzonych, zabili wartowników. Tej nocy zamordowali trzydziestu dwóch policjantów, poderżnęli im gardła. Wczesnym rankiem mieli pod kontrolą duże połacie miasta. Ale wojsko odpowiedziało kontratakiem, nadciągnęły posiłki. Siły rządowe 28 i 29 lipca ostrzeliwały meczet Yusufa, dziesiątki jego zwolenników zginęły. Dwa dni później wytropiono jego samego, jak podano, ukrywał się w kurniku teścia.

Skończył we własnej krwi, z kajdankami na rękach i przestrzeloną czaszką – mózg wypłynął. Na zdjęciach widać liczne rany postrzałowe w brzuch, pierś, ramiona i ręce. Była to regularna egzekucja, ale bez uprzedniego niezależnego dochodzenia. Podobno rząd liczył na to, że jego śmierć zniszczy ruch. Stało się jednak inaczej, bojownicy wkrótce urośli w siłę jak nigdy dotąd. Grupa zeszła do podziemia. Od tego momentu struktura jej przywództwa pozostaje nieznana. O Boko Haram wiadomo mniej niż o reżimie Korei Północnej. Pewne jest to, że w ciągu kilku miesięcy po śmierci Yusufa przekształciła się w bestię, a jej głową stał się jeden z najosobliwszych terrorystów świata: Abubakar Shekau. Po walkach w Maiduguri wojsko ogłosiło także i jego śmierć, odezwał jednak się latem 2010 roku w przekazie wideo.

„Tu Shekau, Shekau, Shekau, Shekau, prawdziwy – triumfował. – Chcę, żeby cały świat dowiedział się, że żyję, dzięki bożej łasce”.

SADIYA: Dzieci zaczęły chorować. Estha źle się czuła, jeszcze zanim przyjechała do obozu. Miała problemy z żołądkiem. Bubę bolało w klatce piersiowej. Mężczyźni wysyłali go po wodę do strumienia, daleko od obozu. Większość dzieci musiała chodzić po wodę. Droga w obie strony zajmowała im ponad dwie godziny. –

TALATU: Wstawaliśmy koło czwartej. Jeśli bojownikom udało się splądrować okoliczne wsie, mieliśmy co jeść. Ale bywało, że przez wiele dni nic nie jedliśmy. Od czasu do czasu przynosili zwierzęta upolowane w lesie. Jelenia, gazelę czy dziką świnię. Raz upolowali nawet zebrę. W obozie było dużo małp, pawiany biegały po ziemi, inne słyszeliśmy w koronach drzew.

Często nie mogłam zasnąć. Nocą słyszałam monotonny śpiew małych chłopców. Mieli nas pilnować. Całe noce czytali Koran. Ci chłopcy mieli po osiem, dziesięć lat. Musieli czytać na głos. Bojownicy ich do tego zmuszali. Chcieli, żeby szybko nauczyli się Koranu, żeby można ich było wysłać do walki. Czytali od początku do końca. Jak skończyli, dostawali do ręki broń.

W nocy w obozie było tyle dziwnych odgłosów. Zawodzenie, wrzaski i głośne piski. Straszne było takie „hihihi”. Jak rżenie konia. –

Boko Haram podzieliła obóz w lesie na dwie części. W przedniej spały porwane kobiety i ich dzieci. Pilnowali ich najmłodsi bojownicy, wielu z nich nie miało więcej niż trzynaście lat. W tylnej części mieszkały kobiety, które dołączyły do organizacji dobrowolnie. Tam, na skraju obozu, stał też jedyny budynek: kwatera Abubakara Shekaua. Dach i ściany z połyskującej w półmroku lasu blachy falistej.

Shekau, nowy przywódca Boko Haram, był jeszcze radykalniejszy niż jego mentor Mohammed Yusuf. To pod wodzą Shekaua, brodatego mężczyzny, który w swoich przekazach wideo często występuje w szpiczastej wełnianej czapce, zaczął się terrorystyczny reżim sekty. Wystąpienia Shekaua różnią się od tych nagrywanych przez Al-Kaidę czy Państwo Islamskie. Przywódca Boko Haram co rusz traci zimną krew. Brakuje mu dostojeństwa i opanowania. Zaciska pełne nienawiści oczy, pochyla się do kamery, jakby chciał wniknąć w oglądającego, grozi, krzyczy, ślini się. Zanosi się głośnym śmiechem. Szyderczo szczerzy zęby. Nie tylko głosi okrucieństwo, które rzekomo nakazuje mu Allah. Rozkoszuje się nim, każdym gestem. Te nagrania w osobliwy sposób napawają strachem, nawet gdy ogląda się je w biurze w dalekiej Europie. Shekau nie chce wyglądać jak imam. Pozuje na czarownika.

Niewiele o nim wiadomo. Według niektórych źródeł zbliża się do czterdziestki, inne twierdzą, że jest grubo po. Jedne podają, że pochodzi ze wsi Shekau na granicy z Nigrem. Inne zaprzeczają: urodził się w Republice Nigru. To z kolei neguje rząd Nigru. Podobnie jak Yusuf przyjechał do Maiduguri jako almajiri, żebrał w okolicy meczetu, wstąpił do szkoły koranicznej, ożenił się z córką swojego nauczyciela, u którego także mieszkał. Ponoć jego żona zmarła przy pierwszym porodzie. Wtedy to podobno bardzo się zmienił. Stał się tak brutalny, że czasem trzeba go było wiązać. Po śmierci mentora ożenił się z jedną z czterech wdów po Yusufie i adoptował jej dzieci.

Żadna z kobiet, z którymi rozmawialiśmy, nigdy go nie widziała. W srebrzystej chacie mieszka tylko podczas wizyt w obozie. Prawdziwa kryjówka znajduje się w głębi lasu. Od 2009 roku nigeryjska armia kilka razy ogłaszała jego śmierć. I rzeczywiście nie wiadomo, czy jeszcze żyje, czy też jego rolę odgrywają teraz inni, podobni do niego mężczyźni.

Wokół Shekaua narosło wiele mitów. Legendy, które nie czerpią z islamu, lecz z czasów o wiele wcześniejszych. Podobno posiada magiczne siły. Ma zdolność, opowiadają ludzie w regionie, stawania się niewidzialnym. A porwane kobiety nie mogą wyjść z lasu, bo uwięził je magicznym zaklęciem.