Pomarli

Waldemar Bawołek

Pomarli

fragment

Numer 133:

Mateusz Matys

odszedł w wieku 49 lat

 

Napotkałem spokojny wzrok Mateusza. Czekałem, aż podejdzie się przywitać, ale się nie ruszył. Po chwili poprosił, żebym usiadł.

– Jest tylko jedno, nie można się na nim za mocno opierać – dodał, chwytając twarde krzesło z wygiętym ciemnym oparciem i podziurawionym brązowym płóciennym siedziskiem. – Wiesz, Waldek, że jesteśmy spokrewnieni, matki naszych ojców były kuzynkami.

– Tak, pamiętam twoją babcię Leonię, z domu Kapałkę. Rodzice zabierali mnie do Przylasku, ona była już całkiem głucha, chodziła po lesie, jakby za czymś wypatrując, zamknięta w ciszy, niesłysząca śpiewu ptaków. Chrustu dotykała, rzucała spróchniałe gałęzie do wąwozu. Trudno było za nią nadążyć, była bardzo żywotna. A ty, Mateuszu, moją babcię pamiętasz?

– Co bym miał nie pamiętać, całymi dniami po ogrodzie hulała, plewiła, siała, nie było miejsca, w którym by coś dorodnego nie rosło.

Mateusz potrząsnął głową. Szczegóły twarzy zupełnie inne niż ostatnio, gdyśmy się spotkali na rynku – zupełnie nieruchoma twarz. Wszystko niby na swoim miejscu i w dobrych proporcjach, ale bez życia. Jakby nie potrzebował żadnych dróg krzyżowych, zmartwychwstań ani pokut. Wydaje się, że nawet nieprowokowany, niepodpuszczony jest w stanie niszczyć własną przestrzeń.

Wstał, żeby zagasić papierosa w popielniczce wypełnionej po brzegi petami. Wtedy zauważyłem coś dziwnego.

– Skaleczyłeś się?

– Tak, duszę mam całą poranioną.

– Ale czy powinieneś tak sam tutaj mieszkać? Widać, że nie dajesz sobie rady. Źle ci było przy rodzinie?

– Czepiali się jeden drugiego o bzdury, stroili fochy.

– No ale miałeś posprzątane, miska pełna, było do kogo się odezwać.

– Zarzucali mi kłamstwa i najgorsze intencje. Knuli, podszywali się.

Patrzę na Mateusza i wydaje mi się, że jest jak góra, która trwa dla siebie samej. Ludzie nie chcą się na nią wspinać, ale to jej niczego nie ujmuje. Mateusz jest jak góra z lodu, roziskrzona w środku dnia setkami własnych drobin, odbijająca się w sobie samej jak w lustrze. Albo otoczona parą z mroźnej mgły, cicha i majestatyczna lub groźna i hulająca wiatrem. Doskonała. A jednak nęci, by się na nią dostać. I ja dzisiaj jestem u niego, siedzę naprzeciwko, chcąc mu powiedzieć, że do tej pory miał gdzie wrócić, z kim się podzielić, coś powiedzieć, a teraz szukaj wiatru w polu. A niech to! Przecież wcześniej czy później wszystko minie. Przyspieszać to, co samo przyjdzie?!

Zastanawiające jest to, dlaczego Mateusz nie widzi brudu, błota, kurzu, śmieci. Nie przeszkadza mu smród niedopałków papierosów porozrzucanych po wszystkich kątach. W jednym miejscu jest ich więcej, w drugim mniej. Puszki po konserwach, słoiki po sałatkach zalegają to tu, to tam, że można się na nich przewrócić.Tylko skąd tutaj szabla Babla, menażka Haška, kanapka Čapka, berżera Flauberta, otomana Maupassanta, pianola Gogola, szczęka Maeterli ncka, chlamida Gide’a, gonada Sade’a, gitara Eluarda, boa Poego i guma Dumasa.

Niczego nie wrzuca do ognia. Niedbały, wytworny ruch ręki i zapałka ląduje byle gdzie, od popiołu zaczynając, na najodleglejszym kawałku węgla kończąc. Ale na półce widzę Machauta, Monteverdiego, Manfrediniego, Mendelssohna, Mahlera, Messiaena (litościwie pomijając drugi regał, na którym stoją Marley, Marillion, Megadeth i Joni Mitchell…). To wcale nie mizeria.

Mateusz sięgnął po butelkę z winem i łyknął sobie, by dobrze mu się zrobiło. Pije, gdyż wówczas mniej widzi, nie dostrzega tej całej menażerii, która kryje się za meblami, za firankami, za zasłonami ciężkimi od dymu papierosowego. Rzadko bywa w domu, przychodzi tylko wieczorami, by walnąć się do łóżka i przeleżeć do rana, kiedy to trzeba wstać do pracy. Niedawno nie wychodził z wyrka przez kilka dni: nie jadł, nie pił, trwał w bezruchu, chcąc zastygnąć, odpuścić życie, umrzeć. Później miał pretensję do całego świata, że nie pozwolił mu odejść w spokoju.

 – Ale jak się napiję wina, to wszystkie lęki, strachy odchodzą na bok, chce się żyć, rozmawiać. Z radością można się przywitać ze znajomymi, porozmawiać o pogodzie, o pracy. Nie ma tej niepewności, tego wahania, w którą stronę pójść czy odwrócić głowę, poruszyć ręką. Praca jest potrzebna, przekładanie skrzynek, rozwożenie towaru. Żeby tylko szef się nie wtrącał, żeby nie pyskował, o byle co się nie czepiał, jak ostatnio, gdy butelka wódki się rozbiła zupełnie przez przypadek. Niechcący pchnąłem szyjkę i poleciała na beton. Nie dało się uratować, to mówię, żeby sobie odbił z wypłaty, chociaż co za pieniądze ja zarabiam, wstydziliby się płacić mi takie grosze, zapierdalam od rana do nocy za frajer, tyle, co na jedzenie mi starcza, nawet ciucha jakiego nie mam za co kupić, popatrz, Waldek, na moje dłonie, twarde jak sęki, poorane, palcami nie mogę ruszać, tak mi się wyświechtały o te skrzynki po piwie z ostrymi brzegami. A szef tylko z mordą na mnie jak na jakiego woła roboczego, ja mu kiedy krzywdę zrobię, albo sobie, coś na szyi mi urosło, nawet nie chcieli tego ruszać, jak leżałem w szpitalu, bo mnie pogotowie zabrało, coś tam szeptali pod nosem, dotykali tego guza, i co to będzie ze mną, jak dam sobie radę, kiedy mnie chuj zwolni z pracy, za co będę żył, gdzie pójdę, do kogo po pomoc? Dobrze, że chociaż do Róży mogę iść, odwiedzać ją, dziewczyna też nie najlepiej się czuje, ale wypić to jeszcze ze mną wypije, strzelimy sobie po lampce wina, pogadamy, kawę zaparzy, ciastem poczęstuje, chlebem ze smalcem, skwarkami i z cebulą, ona niczego nie wyrzyguje, ona jedna mi przychylna, chyba mnie lubi, chociaż nie wiem za co, gdyby jej zabrakło, zaraz idę za nią, ani chwili nie będę czekał, wezmę sznur i się powieszę. W końcu przestanę odczuwać ból wbijanych w ciało szpilek, jak pazury drapieżnego ptaka, jak drzazgi. Nie będzie wspomnień, bezsennych nocy, ciężkich skrzynek z butelkami, tego codziennego bólu głowy, zmęczenia i braku alkoholu we krwi.

W oczach gromadzą się łzy i ból, a czasem źrenice są tak suche, że trzeba je zakrapiać. Mateusz jest jak zepsuty kocioł, do którego nie wolno dorzucać węgla, bo może wybuchnąć. Jego organizm jest spustoszony, jakby wiódł życie w ciemnej suterenie, pośród tysięcy ton odpadków, końskiego łajna, zdechłych psów, kotów i szczurów, powodzi ścieków, szlamów i trujących substancji pochodzących od grabarzy, farbiarzy, mydlarzy i wszelkich zakładów chemicznych.

W niedzielę, w ten jeden dzień wolny od pracy, Mateusz krąży wokół rynku, popijając winko zza pazuchy. Jedna rundka, druga rundka. Ludzie idą do kościoła albo z niego wracają i pozdrawiają Mateusza, gdyż wszyscy w miasteczku go znają. Nikomu nie wchodzi w drogę, pracowity jest, uczynny, wystarczy poprosić, a pomoże, na każde zawołanie, skinienie palcem, chociaż też wszyscy wiedzą, że ma swoje ja, wówczas do Mateusza bez kija nie podejdziesz, bo krzyczy, przeklina, trudno powiedzieć, o co mu chodzi.

Dzisiaj Mateuszowi z nikim nie chce się rozmawiać, do nikogo przymilać, nikomu wyświadczać przysług. Gdy widzi kogoś idącego z przeciwka, przechodzi na drugą stronę ulicy, by się z tym kimś nie spotkać. Popija winko, z każdym łykiem robi mu się coraz bardziej błogo, przyjemniej, w głowie jakby jaśniej. Widzi Pelcię siedzącą na progu.

– Dlaczego ona się tak boczy, przecież ja już jestem gotowy, by z nią zagadać, ale ona udaje, że czyta gazetę, a niech tam, w dupie ją mam, nie musi się odzywać, ale przecież dopiero co, jak to ja nie chciałem, żeby mnie dostrzegła, żeby zauważyła. O, a tam? Po co ja gadam do siebie, skąd się to bierze, ta chęć wolności wyznania. Przecież wszyscy Polacy są katolikami, więc na co komu jakaś wolność wyznania, skoro mamy u nas pełną wolność wyznania dla katolików. O, idą z kościoła, należy przejść na drugą stronę ulicy, żeby nie trzeba było się witać, z ukłonami spieszyć. Zawsze złą drogę wybieram, mogłem skręcić za pawilon, tamtędy nikt nie chodzi, bo z kościoła powinno się prostą drogą iść, równo, z prądem, żeby wszyscy widzieli. Pięknie ubrane dziewczynki, chłopcy, mężowie, żony. W niedzielę się stroją, niedziela po to jest, żeby się stroić i nic nie robić, za pawilonem łyknę sobie winka, żeby nikt nie widział, bo to teraz miasto, a nie wieś, wszędzie same miejsca publiczne, co to za wolność, cóż to za swoboda obyczajowa. Nikogo nie widzę. O kurwa, a to co, skąd oni się tu wzięli, jakim cudem, czy ktoś dał im znać, że mnie tak przyłapali, jak przystawiam do ust gwint butelki…

– Panie Mateuszu, proszę tu do nas, co tam pan ma za pazuchą?

– A co was to obchodzi?

– Tylko spokojnie, dobrze było widać, że pije pan alkohol, za samo odkapslowanie pięćdziesiąt złotych się należy.

– Panowie policjanci, jak ja tu pijałem, to wyście pod szafę na baczność wchodzili, milicja jeździła i nic nie mówiła, wysiedli z gazika, przywitali się i tyle, a teraz co?

– Teraz nie wolno, takie przepisy, niech pan tu nie pije, żeby to było ostatni raz, bo następnym razem będziemy karać.

– Ale dlaczego nie mogę tutaj pić z butelki, komu to przeszkadza, przecież nikt tędy nie przechodzi, żadne samochody nie przejeżdżają, dawniej to chociaż furmanka tędy się przetoczyła, teraz żywej duszy nie uświadczysz, to co wy ode mnie chcecie?

– Jak mówimy, że nie wolno tutaj pić, to znaczy, że nie wolno, i niech się pan nie kłóci, bo zaraz mandat się wlepi, chce pan mandat, a może do sądu?

– Co to za życie, dawniej wszędzie można było pić, siedziało się pod Florianem z kolegami, harmoszka, śpiew, dziewczyny, komu to przeszkadzało, a teraz trzeba się ukrywać, nic, tylko się powiesić.

– Panie Mateuszu, niech pan idzie do domu, tam sobie wypije, po co się tak wygłupiać, taki poważny człowiek.

– A co mi z powagi, w dupie mam to wszystko, co w domu? Tam nic nie ma, nikogo, pusto, w domu ludzie umierają.

Gdy policjanci odjechali, Mateusz nie bez wysiłku opanował irytację. Jego różowa twarz przypomina tereny, które są martwe, skażone, wrogie. Zwisa na przygarbionym szkielecie. Po co wracać do domu, lepiej już błądzić, włóczyć się po mieście, krążyć wokół ratusza. A nie tylko budzić się co rano, wychodzić z domu, pracować, wracać, kłaść się spać.

Kolejny łyk alkoholu, coraz śmielej jest się poruszać, przechodzący ludzie nie są już straszni, obcy, można się do nich uśmiechnąć, zagadać. Nie ma co się przed nimi kryć, unikać ich, przecież oni może nawet są życzliwi, chcą się czegoś dowiedzieć, poklepać po plecach, dodać otuchy. Pewnie gdzieś się spotkamy, za którymś rogiem, na jakiejś ulicy, może za następnym skrzyżowaniem.

– Pewnie przejdę obok, udając, że mnie tu nie ma, bo przecież to nie na mnie zwrócone są oczy świata. Czasami świadomość tak gwałtownie sprowadza nas na ziemię, a bruk tak samo wszędzie twardy. Też mam czasami ochotę stąd uciec. Chodzę ulicami i patrzę na ludzi, którzy obnoszą się ze swoim szczęściem jak ze świętymi obrazkami. Później przychodzą do domu, ściągają te fałszywe maski i co noc błagają o kolejny cud. A co z niewiernymi?! Tymi bluźniercami, co nie klepią na klęczkach modlitw ze źle dobranymi rymami? Co ten Jerzyk tak patrzy, pewnie będzie chciał pogadać, jak zawsze gdy mnie widzi. Podchodzi do mnie, bo mu się zdaje, że dla mnie to wielka przyjemność zamienić z nim słowo, że ja tak chcę słuchać tego, co ma do powiedzenia, że on taki mądry i słusznie o wszystkim prawi. A przecież zawsze jest tak samo, kłótnie z tymi samymi wciąż o to samo. Spoglądanie na to jedno niebo, bo nie ma innego. Czekanie godzinami w kolejce do okienka pocztowego. Milczenie wtedy, gdy

wypada coś powiedzieć. Mówienie, gdy należy milczeć…

– Co tam słychać, Mateuszu?

– Najbardziej interesuje mnie czas przeszły.

– Pierdol czas przeszły, popatrz, jaki piękny dzień dzisiaj, tylko usiąść z piwkiem gdzieś w trawie i oddychać świeżym powietrzem. Ja tak lubię. Biorę dzieci, piwo bezalkoholowe, kocyk i na łąkę, pięknie jest.

– Mnie tylko przeszłość interesuje, inna inszość.

– Dzisiaj będziemy spoglądać w niebo, wypatrując gołębi pocztowych, jak wracają do gołębników, ja w tym roku będę leciał tylko roczniakami i lecę totalnym wdowieństwem.

Chcę gołębie posłać na wszystkie loty prócz maratonów.

– Dla mnie tylko przeszłość jest życiodajna.

– A już nie pierdol, Mateusz, weź się w garść, mało to przyjemnych rzeczy na świecie, zajmij się czymś, bo zgłupiejesz.

Jego twarz ma wyraz sennego roztargnienia, jak gdyby jego zagłębiony w alkoholu umysł został na zawsze uwięziony w butelce taniego wina. Życie dla niego jest serią niejasnych doznań, przeżywanych na wpół świadomie, na pograniczu jawy i snu. Nic tu po nim, z nikim porozumienia, zniknąć z rynku, wziąć się w nawias, wskoczyć do głębokiej studni. I utopić się, ale jak, skoro woda go nie chce, wyrzuca, wypluwa, podnosi się, wzbiera. Mógłbym skoczyć Mateuszowi na pomoc, ale widzę, że woda jest coraz wyżej i wraz z nim wypłynie zaraz ze studni. Słabo oświetlona niewielka fala zabrała mnie ze sobą. Nagle straciłem z oczu Mateusza. Jakoś nieswojo się poczułem, przecież chciałem mu podarować parasol, by ochronił go przed wszelkimi nieszczęściami. Przeczuwam, że może mu stać się krzywda, że zrobi sobie coś złego. Zacząłem rozglądać się wokół. Fala na moich oczach rozmyła się i obnażyła moje wątłe ciało, rzuciła mnie na kolana. Widoczny w mojej dłoni parasol ma sprawiać Mateuszowi przyjemność, uśpić jego gwałtowność, wzbudzić beztroskę, przymocować go doszczętnie do zmiennej pogody. Gdzież on się podział? Sprawdzę w zakładzie produkcji napojów gazowanych, będącym dla niego mrowiskiem, w którym oprócz tłustych mrówek – wiecznie zagonionych, zwykłych, szarych, pospolitych, codziennych, uciążliwych, rutynowych, przymusowych – latają motyle i nie uświadczysz ani kota, ani pieska, ani żadnej rzeczy, która jego jest. Nawet zacząłem zbliżać się do odpowiedniego skrzyżowania, gdy naprzeciw mnie wyszły pani Strzechwowa z panią Sporzychową. Zatrzymały mnie, bym zechciał z nimi porozmawiać. Właściwie to zaczęły mnie oskarżać o nie wiadomo co, krzyczeć na mnie, że zostawiłem Mateusza samemu sobie, że tak się nie robi, bo skoro podjąłem się opieki nad nim, to powinienem czuwać przy nim dzień i noc, a nie wałęsać się po rynku bez najmniejszego celu. Powinienem natychmiast udać się do szpitala, gdzie Mateusz leży i cierpi, i nie może dojść do siebie, bo życie usuwa mu się spod stóp. Lecz natychmiast odwinąłem się paniom, że ich wina też tu jest! Że jak setki milionów innych podobnych do nich cierpią na znieczulicę. Lubią znęcać się nad innymi… Czasem wystarczy tylko jedno słowo, by kogoś zniszczyć albo mu pomóc! Nie płaczcie i nie trwajcie w złym.

W sali na końcu korytarza stało łóżko, wszedłem do środka i drzwi zatrzasnęły się za mną. Spod koca słychać jęk. Przestraszyłem się. Chciałem otworzyć drzwi, ale się nie dało. Klucz obraca się w zamku swobodnie, bez zacięcia. Jęk spod koca staje się coraz głośniejszy. Jak podejść do łóżka, żeby uspokoić rozedrgany głos, jego moc? Ten jęk mnie po prostu poraża. Spostrzegam Mateusza, jak mi się wyślizguje i zaśmiewa się do łez. Zaczął opowiadać, jak cudownie nie czuć bólu, wszędzie pachnie miodem, a wokoło roztacza się świat, który nie ma bramy wyjściowej ani żadnych granic. Wszędzie widać radosne twarze i nie wiadomo czym spowodowane ich szczęście. Sam też poczuł jakieś wewnętrzne ciepło i radość, bezlitosne wyśmiewanie wszelkiego zadęcia i kurczowe próby kreacji siebie. Zamiast zagłębiać się w pościel, wchodzi między drzewa, przesuwa dłońmi po pniach. Uginają się jak na wietrze, słyszy, że niedaleko szumi morze. Fale rozbijają się o piasek. W powietrzu czuć jod i żywicę. Pod stopami mięknie mech. Mateusz wychodzi na plażę. Piasek jest już gorący, w górze pojawiają się mewy. Fale zatrzymują się coraz dalej. Kolejna zabiera go ze sobą. Woda jest ciepła i sięga do kolan. Z każdym krokiem zanurza się głębiej. Woda sięga do oczu. Niebo jest czyste, woda odbija światło. Masywne ciała ryb podobnych do psów, do kotów, do ptaków są przyjazne. Wystarczy, że poruszy ręką, a przepływające ryby formują się w budynki podwodnego miasta z okrągłymi okienkami, latarniami na rogach i bladymi ścianami. Usypują się kominy, wieżyczki i werandy. Targ wypełnia się gwarem rozmów, kolorowe owoce dryfują w głębinie. Jeden z najokazalszych z nich jest bardzo słodki i soczysty. Ciepło rozchodzi się po całym ciele. Nagle Mateusz dostrzega, że siedzę obok niego i gładzę go po dłoni, żeby zasnął. Patrzy na mój uśmiech.

Kiedy w końcu wrócił do domu, odchylił głowę w tył i przymknął powieki, ale był zbyt zmęczony, żeby zasnąć. Bezwład całego ciała, szum w głowie, nieznośnie piekące powieki, nieustanne napięcie nerwowe. Usiadł na tapczanie. Nie wie, czy wstać, przejść się, może się położyć, z trudem przychodzi mu podjąć jakąkolwiek decyzję. Wokół jest cicho, ale słucha mu się tej ciszy o tyle trudno, że jest ona pełna ciemności. Z nagła narodził się jakiś dźwięk. Skąd się wydobywa, gdzie go umiejscowić? To jakieś uciążliwe brzęczenie, rozciągliwe, jałowe. W tej ciszy ten jednostajny dźwięk z każdą chwilą staje się nieznośnym hałasem. Jak się tego pozbyć, jak się pozbyć rozpełzającej, przybierającej na sile niby-muzyki?

Szyba w oknie daje znak życia. W tym nikłym świetle Mateusz dostrzega resztki jedzenia. Poczuł smród ekskrementów. W rogu pokoju hałda popiołu z popielnika, na którą od jakiegoś czasu oddaje mocz. Nie ma na nic siły, nic mu się nie chce. Gdzie będzie pracował, gdy wyrzucą go z roboty, bo przecież wyrzucą, już się o tym mówi? Nie będzie go stać na tytoń i alkohol – bez tych używek nie da się żyć. Szkoda Róży, jeśli ona odejdzie – a tak bardzo ostatnio schudła – to nie będzie się do kogo odezwać. Boi się, że Róża go zostawi, że straci pracę, że nie będzie go stać na lekarstwa, bo przecież coś tam mu przepisali. Kazali też zgłosić się na badania. Jak przez to wszystko przebrnąć? Tyle tego brudu, śmieci, jak to wszystko posprzątać, jak się tego wszystkiego pozbyć, gdzie wyrzucić?

Mógłby pójść do Róży, powiedzieć jej wszystko, ale nie potrafi podjąć decyzji, nie umie ruszyć się z miejsca. Czuje się samotny wśród mnóstwa ludzi. Naprawdę, nie odczuwa już nic. Jego rozdział za prędko zamknięto. Zanim zdążył się zacząć. Ale pojawia się błysk, brzęczenie ustaje, wszystko przez niego przenika. Nie ma łez ani bólu. Skończy tę beznadziejną drogę przez nic niewarte i marne życie. Tak po prostu, bez większych rozważań i skrupułów. By nie myśleć, by jutro mieć za sobą wszystko to, co niemiłe. By już nie musieć odpowiadać sobie na pytanie, dlaczego wszyscy nim gardzą. Natrętne obrazy, jak pocięta i chaotycznie posklejana taśma filmowa, przesuwają się mu nieustannie przed oczami, nakładają się na siebie, męcząc, nie dając chwili spokoju.

Żeby już nie stać tak w jednym miejscu nieruchomo, bez możliwości uczynienia kroku w jedną czy w drugą stronę, postanowił się ogolić. To nic, że już wszystko postanowione, że droga prowadzi tylko w jednym kierunku, że klamka zapadła, że nie ma odwrotu. Opryskał twarz wodą z miednicy. Spojrzał w zasnute pajęczyną lustro. Jak na czterdzieści dziewięć lat, które skończył w zeszłym tygodniu, prezentuje się umiarkowanie. Ani śladu brzucha, skóra brązowa, bez trudu naprężona pierś. Ale czy można porównać go do greckich posągów albo rzymskich gladiatorów? W młodości uprawiał sporty, był silny, zręczny, pełen życia i wigoru. Patrzy na siebie obnażonego z szat. Zwraca się do swojej matki, myśli jego biegną jakby do samych początków ciała, które już teraz jest coraz bardziej niespójne. Ale przecież zachowuje się zupełnie przewidywalnie, jak zawsze. To prawda, ma ogromną ochotę zmienić miejsce pobytu, to nieuniknione, postanowione. Poczuł pod stopami rozpaloną ziemię. W takich okolicznościach nigdy nie należy przeciągać struny i w odpowiedniej chwili trzeba zniknąć. Poczuł się osaczony. Z jednej strony groźba zwolnienia z pracy, z drugiej choroba Róży i jej odejście. Z jednej strony ci, z drugiej tamci… Oto idę, aby spełnić wolę waszą, jak zawsze czynię to, co się wam podoba.

 

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.