Polska przydrożna

Piotr Marecki

Polska przydrożna

fragment

Płoty, 27 czerwca 2019

na liczniku 3468 km

Wstaję rano. Biorę prysznic. Kabina znów jest w pyle. W kuchni robię herbatę do termosu. Patelnia z usmażoną kiełbasą w kuchni nadal prawie pełna. Na dole, poza moim, nie ma już samochodów. Pakuję rzeczy i jadę do centrum Płotów. Zatrzymuję się przy Mini Cafe. Przed wejściem wysoki mężczyzna czyści wielkiego plastikowego loda. Pani w środku rozwiązuje krzyżówki.

– Wszystko zamknięte w Płotach, nic już nie działa – informuje, ale poleca mi jechać za most na Redze. Jest tam stadion, można dobrze zjeść. To zresztą jedyne tutaj miejsce do zjedzenia. Zalewa mi kawę do termosu.

Jadę według wskazówek. Ale bardziej niż stadion interesuje mnie szyld Coca-Coli – tak stary, że na wyblakłej butelce nie widać już nawet logo. Na szyldzie napis „24 h” i „WC” oraz nazwa baru: „Pod Dębami”. Zawracam i wjeżdżam. Z niewielkiej budki wychodzi mężczyzna. Mówi, że baru już nie ma. Prowadził go wspólnie z żoną, ale zamknęli.

– Na wszystko starczało, poza ZUS-em. Uzbierało się długu sto pięćdziesiąt tysięcy w ZUS-ie i byliśmy zmuszeni zamknąć bar – opowiada.

Od sześciu lat monituje Coca-Colę, żeby zdjęli szyld, ale oni nic.

– Ja tego nie ruszam, tam jest jakaś elektryka, to może być niebezpieczne – mówi, wskazując z rezygnacją na szyld – ale czasem, jak ktoś zjedzie, to zrobię mu kawę. Wodę mam najlepszą w okolicy, bo jestem pierwszy w wodociągu. Poza tym kawę mielę, więc jest świeża – dodaje.

Pytam zatem, czy zrobi mi kawę, skoro tak zachwala. W środku ma drewniane rzeźby, otwartego laptopa, ale też kolekcję otwieraczy do piwa. Mówi, że miejsce, w którym jesteśmy, ma długą historię.

– A ja mam czas, nigdzie się nie spieszę – dodaję.

Wstawia wodę. Siadamy na zewnątrz. Zaczyna swoją opowieść – od ZUS-u i długu.

– Przyjeżdżał do nas taki mężczyzna. I „Nie płać pan”, zachęcał mnie. „Musi być abolicja”, on mnie tak pocieszał. I widzi pan, co się stało. Przyszła abolicja. Umorzyli mi. Ale zabrali na dziesięć lat prawo do emerytury. Właściwie to ja jedenaście i pół roku nie płaciłem. Więc nie wlicza się to do emerytury. A ja, jako górnik, już od dekady powinienem być na emeryturze. A jak pracowałem, to zabrakło mi dwóch lat do emerytury.

W zamian za jego opowieść opowiadam mu o swoim road tripie i o małych miejscowościach pod obwodem kaliningradzkim, gdzie czas się zatrzymał w latach dziewięćdziesiątych.

– Widzi pan, a ja skończyłem szkołę podstawową, nie dostałem się do szkoły muzycznej, skończyłem ognisko muzyczne w klasie fortepianu. Ale się nie dostałem do Poznania. W każdym razie ostatni dzwonek. To były czasy! Górnicy jeździli po całej Polsce. Robili taki nabór do górnictwa. Jak się tam przyjechało, to inny świat! Pierwsza klasa, szkoła zawodowa. Ja dostaję takie pieniądze jak moja mama, która pracuje w GS-ie. Druga klasa, wyższe, jeszcze wyższe. Trzecia klasa jeszcze wyższe, bo już się zjeżdża na dół. W trzeciej klasie już miałem takie pieniążki, że mój tata i mama razem mieli mniej niż ja. W trzeciej klasie szkoły zawodowej! Potem poszedłem do pracy. Poznałem dziewczynę. Zaszła w ciążę. Wzięliśmy ślub. Skończyły się wakacje. Trzeba było iść do pracy – opowiada. W czajniku wrze. Zalewa mi kawę i jeszcze raz zachwala wodę. A potem wraca do swojej przeszłości. – Dwadzieścia lat tam spędziłem. Po prostu byłem sztygarem. To jest praca niewdzięczna, bo z każdej strony jest człowiek poniszczony psychicznie. Ale przyszła taka opcja, że za zwolnienie zaczęli płacić. Że się zwalniasz z niechcianej roboty, a oni jeszcze ci za to płacą. No to ja pierwszy z kopalni wystartowałem. Wziąłem pieniążki. Kupiłem sobie ten bar, wróciłem do Płotów. To był 1995 rok.

Mówię, że dziś to pewnie już całkiem inne miasto do życia niż kiedyś.

– Wtedy to był czas, kiedy PGR-y jeszcze funkcjonowały. Ludzie w gumowcach do mnie przychodzili, kolejka ich była aż do kamienia. My we trójkę nie mogliśmy nadążyć z tymi hamburgerami i hot dogami. Nie dało rady. Ale pieniądze się sypały. Mnie na Śląsku pieniądze nie obchodziły. Żonie dawałem wypłatę i ona do sklepu chodziła robić zakupy. Bo jak mnie wysłała do sklepu, to nie wiedziałem nawet, czy kasjerka mi dobrze wydaje. Człowiek był taki tępy… A tutaj nagle przychodzi coś takiego, że są stare pieniądze i nowe weszły. Weź tu, bryluj, kurde. Cztery zera mniej, kurde. Był taki koszmar przez miesiąc czy dwa. Nie potrafiłem wydawać. Cały czas się bałem, ale się szybko nauczyłem.

Pytam, czy jak wprowadzali te hot dogi i hamburgery, to formatowali ich sprzedaż pod samochody w amerykańskim stylu drive thru.

– Ja tę budę odkupiłem. Tu było wcześniej dwóch właścicieli. Jeden półtora roku, drugi dwa lata. I ja to odkupiłem od tego drugiego. Też bar prowadzili. Tak, o Jezu, jaki bar. Ten jeden wymyślił sobie, że z duchem Zachodu, nazwie to Black & White Snack Bar. Black & White, kurwa. Nie mogłem tego przełknąć. Ja to od razu zmieniłem. Na polski. Ale do tej pory mówią na to tutaj Snak.

– Serio? Idę do Snaka? – pytam.

Przytakuje, że tak się w Płotach mówi.

– Pierwsze trzy lata żeśmy tu sprzedawali, wszystko się kręciło fajnie. A później rozwiązali PGR-y i wszystko padło. Już ludzie nie przychodzili. Opłat dużo było. Za grunt, za nieruchomość, przecież to jest ruchomość, to nie ma fundamentów! Ale kioski to nieruchomości. A przecież przyjeżdżał dźwig i to brał… Wszystkie media, woda, ścieki, śmieci. Potem cały czas pieniądze krążyły wokół dostawców. Dostawa piwa, kegi. Ja miałem nalewane to piwo. To była masakra. I ten pieprzony ZUS. Nie da rady. Nie da rady. Ktoś mi prowadził papiery, to też musiałem opłacać. Papierkowa robota, że ja pierniczę.

W tle leci muzyka. Mówię, że krata jest ładna w tym barze, że chętnie zrobię zdjęcie. On się ożywia i zaczyna:

– No i w nocy bezwiednie zacząłem się bawić ołówkiem. Wie pan, to jest serwetka. Człowiek się nudzi, jak w szkole. Bawiłem się tym ołówkiem i zaczęły powstawać jakieś obrazki, rysunki. I po czterech latach powstawały już fajne rysunki. Sześćdziesiąt prac powstało, A4. Te ostatnie to były takie, że jak się wpatrzyło, to zaczęły się odsuwać te wszystkie… tło, pierwszy plan. Trójwymiar zaczął się robić. I brakowało mi tego trzeciego wymiaru. No więc zacząłem rzeźbić.

Pytam, jakie figury mu wychodziły. Abstrakcja?

– Ja sobie wyobraziłem, że będę robił rzeczy, których nie ma, których nigdy nie widziałem. To mnie rajcowało najbardziej, że ja zrobię coś pierwszy raz, tak, jak tego jeszcze nie widziałem. Pierwsze założenie było: czy można w materii, w środku, coś wyrzeźbić? Czy można zrobić kulę? Nie wsadzać ją, ale w środku wyrzeźbić. I zrobiłem to. Cztery noce nie spałem. A przekonanie to miałem do tego jak wahadło: da radę, nie da, da radę, nie da. Kurwa, cztery noce! Zacząłem to robić i wyszła kula! Teraz mnie to już jednak nie rajcuje. W tej hali, tu obok – wskazuje na stadion, na który jechałem – stoi ta moja kula. Miała iść na Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej w 2012 roku. Wszystko było załatwione. Ale Lato zrezygnował, wybrali Bońka, plany się zmieniły.

Pytam o jego rzeźby w przestrzeni – tutaj, w Płotach, takie, żeby z samochodu zobaczyć. Mówi, że lokalne władze nie rozumieją artyzmu.

– Przychodzili do mnie, jakieś popijawy mieli swoje… Ale od tematu artyzmu uciekali. Bali się, że zrobią jakieś faux pas. Że coś pieprznie.

Mówi, że są dwie jego rzeźby w przestrzeni publicznej.

– Ta kula i jeszcze jedna – chrząka.

Wstajemy. Chce mi coś pokazać za barem. Zamyka psa i prowadzi mnie, żebym zobaczył tunel, nad którym szły tory. Każe czytać datę – jakiś początek XX wieku. Szybko stamtąd odchodzimy, bo mówię mu, że mam przesyt kolei.

– Dwóch kolegów przeciągnęło mnie przez wszystkie rubieże kolejowe na Warmii – tłumaczę się.

Rozumie. Zauważam stary szyld zdjęty z baru i namawiam go, żeby absolutnie go nie niszczył, że to dziedzictwo kulturowe. Wracamy do stolika. 

 

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.