Pogranicze wszystkiego

Podróże po Wołyniu

Siedzimy w maniewickiej knajpce. Czysto, schludnie, styl późnobreżniewowski. Tu wszyscy znają Petra Chomycza, więc osobny salonik znalazł się na poczekaniu. Na stole tradycyjne deruny, podobne do polskich placków ziemniaczanych, ale konsystencja ciasta trochę gęstsza, w środku nadzienie z mielonego mięsa. Wszystko obficie polane śmietaną. Rozmowa toczy się pogodnie, aż nagle dyrektor maniewickiego muzeum zasmuca się.

 – Na razie nie potrafimy dbać o dobro wspólne. Nie tylko o zabytki, ale nawet o ludzkie zdrowie. Pytacie o znachorów? To prawda, do dziś mają tu ręce pełne roboty. Opieki brakuje, dlatego ludzie wciąż chodzą do uzdrowicieli – stwierdza i zamyśla się, bo jest nad czym.

Ochrona zdrowia na Ukrainie jest ciężko chora, powie to prawie każdy. Niczego nie brakuje tylko tym, którzy mają wypchaną kieszeń. Reszta musi sobie radzić inaczej.

Mamy żywą próbę tego, czym cały kraj był w VIII i IX wieku. Od tego czasu niewiele się zmieniło, instytucje pomodyfikowały stosunki, maluczko coś tam z góry wcisnęło się do warstwy niższej, tło zostało takim, jakim było […]. Tak na przykład jedna z zasad wkorzenionych jest, że grosz kradziony najlepiej się rozmnaża, że nie wziąwszy na duszę, nie będzie nic w duszy (to jest: kto chce mieć korzyść, musi grzech popełnić), że póty mieć nic nie można, póki na ciebie sierota nie zapłacze .

Takim widział Wołyń Józef Ignacy Kraszewski w pierwszej połowie XIX wieku. Wiele się od tego czasu wydarzyło i zmieniło. Tyle że nie dla sierot…

Pewnego razu, jadąc w teren, poznaję autostopowiczkę. Siedemnastolatka zmierza do krewniaczki, która należy do zielonoświątkowców. Ciotka obiecała jej, że wśród współwyznawców ogłosi zbiórkę pieniędzy na leczenie matki dziewczyny, która choruje na raka. Przeszła jedną chemioterapię, na drugą zabrakło. Szpital był gotów kontynuować kurację, ale dopiero po opłaceniu leku, który kosztuje około trzystu euro. Samotna, mieszkająca na wsi matka dwóch córek takich pieniędzy nie ma.

 – Pojechałabym zarobić do Polski – słyszę. – Ale nie mam z kim zostawić siedmioletniej siostry. A do tego jestem niepełnoletnia. Mama ma szanse na wyleczenie, lecz szpital za nic nie zgodzi się podać leku. Szukamy pieniędzy, bo czas leci.

Niedawno w Kołkach zmarła młoda kobieta; karetka dojechała dopiero po ponad godzinie z Maniewicz, a w szpitalu zabrakło personelu i środków do ratowania życia. Lecznice i przychodnie pękają w szwach, ­kwitną łapówkarstwo i kumoterstwo. System jest niewydolny.

 – Zmiany są żywotnie niezbędne – komentuje sytua­cję łucka dziennikarka Marija Domańska. – Obsługa medyczna pogrążyła się w takim chaosie, że spadliśmy do poziomu Afryki. Rozprzestrzenia się epidemia odry. Szaleje gruźlica. Dyrektorzy szpitali są jak udzielni książęta. A przecież nie z państwowej pensji mają swoje kolosalne majątki! Nasz szpital obwodowy, z całkiem przyzwoitym sprzętem medycznym i fachowcami, to folwark dyrektora, który jest znany w całym mieście. Trzyma się stanowis­ka od niepamiętnych lat, choć dawno powinien iść na emeryturę. Ale ma układy jak mało kto.

Marija nagłaśnia problemy służby zdrowia w wołyńskich mediach, lecz na sytuację nie ma to wielkiego wpływu.

Ekipa Petra Poroszenki w ostatnim roku jego kadencji uruchomiła reformę opieki zdrowotnej. Uporządkowanie zasad zakupu leków refundowanych nie obyło się bez ostrej walki, ale poprawiło dostępność tańszych medykamentów. Stworzono instytucję lekarza rodzinnego, lecz nawet jeśli przyniesie ona pożądane rezultaty, to będzie je widać dopiero za kilka lat. Kolejne etapy reformy nie rokują przełomu, ponieważ nie towarzyszy im tworzenie systemu ubezpieczeń. W budżecie po prostu brakuje środków. Nowo powstający porządek w istocie opiera się na starych, słabych podstawach. W drużynie Poroszenki za wprowadzenie reformy odpowiadała pochodząca z ukraińskiej diaspory w USA Ulana Suprun, atakowana i krytykowana zarówno przez oponentów, jak i przez środowiska lekarskie i farmaceutyczne. Mimo to w 2019 roku nowa ekipa prezydenta Zełenskiego wyznaczyła na miejsce Suprun członkinię jej zespołu, co oznaczało kontynuację dotychczasowej polityki zdrowotnej. Niewiele czasu upłynęło, a już pojawiły się konflikty i ministra ponownie zmieniono.

Niełatwy jest los ukraińskich reformatorów.

Szeptunki i znachorzy to całkiem inna sprawa. Wielo­wiekowa to i niezmiennie trwała ukraińska tradycja. Reform nie wymaga.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.