Plon

Tara June Winch

Plon

fragment

yellow-tailed black cockatoo [żałobnica żółtosterna] – bilirr · Rolowane rr na końcu bil-irr to najbardziej muzyczna część tego słowa – nie znam w Australii innych takich dźwięków, można je usłyszeć w Szkocji, tam nie mówi się z płaskim językiem. Bilirr – tryl, podczas którego język wibruje przy zębach. Bilirr to wspaniały ptak, silny, mądry jak orzeł. Jest czarny jak palenisko, ale gdy leci, widać żółte pióra w jego ogonie. Widywałem go przez całe życie. Wszyscy Gondiwindi kochali te papugi. Przed Prosperous moja mama mieszkała w Tent Town, sześć i pół kilometra w dół strumienia, i tam mnie urodziła, na ciepłym piasku, słuchając krzyku bilirr.

Kiedy Tent Town zostało zrównane z ziemią, a misja zmieniła się w stację, ja i wszystkie inne dzieci zostaliśmy zabrani. Pamiętam, jak na tarasie domu chłopców staliśmy pod znakiem MYŚL JAK BIAŁY – ZACHOWUJ SIĘ JAK BIAŁY – BĄDŹ BIAŁY. Spojrzałem na błękitne niebo, a potem znowu w dół. I zobaczyłem kobietę, która szła do mnie przez siatkowe ogrodzenie otaczające cały dom.

Zszedłem do niej na trawę i powiedziałem:

– Dzień dobry.

Duch miał puste dłonie, pokazał mi je. Wyglądał trochę jak moja mama i powiedział:

– Wanga-dyung.

– Co to znaczy?

– Taki, który się zgubił, ale nie zawsze się gubi.

Okej, powiedziałem, a ona kazała mi to ćwiczyć. Zapamiętałem to wydarzenie jako swoją pierwszą podróż w czasie, bo kiedy odwróciłem się, żeby wejść do domu, od którego dzieliło mnie niecałe dziesięć kroków, niebo było niskie i szare. Kobieta zniknęła, na płocie została tylko żałobnica. Wiedziałem, że nie mogło być pogodnie zaledwie kilka sekund wcześniej, i wtedy uświadomiłem sobie, że zmiana zaszła we mnie, nie w świecie.

 

yet, if, then, when, at the time [dotychczas, gdy, wtedy, kiedy, wówczas] – yandu · Po raz pierwszy usłyszałem słowo yandu wśród mnóstwa innych, jakbym znalazł mięso w zupie słów i wyłowił je, by mu się przyjrzeć. Przodkowie przychodzili wtedy do domu chłopców już codziennie. Cały tłum, starzy i młodzi, przez przybudówkę nawet małe dzieci, przychodzili zewsząd – przez moją poduszkę, w porze kładzenia się spać albo rano, podczas ścielenia łóżek. Patrzyli na mnie i do mnie machali, wołali mnie nad rzekę. Rzeka po prostu pojawiała się wszędzie tam gdzie my. Potem spacerowaliśmy i rozmawialiśmy o tym i owym; przodkowie mówili też po angielsku, więc mogli mi wszystko przetłumaczyć. W nocy rozpalaliśmy ognisko, czasem urządzaliśmy corroboree i tańczyliśmy, i było dużo jedzenia, ogon kangura pieczony w żarze albo węgorze z rzeki, też pieczone w żarze. I to przy ognisku poznałem słowo yandu – wszyscy snuli opowieści, o tym zwierzęciu, o innym, o tym facecie, o tej kobiecie, było mnóstwo żartów i śmiechu. Mój praprapradziadek bardzo dużo mówił. Zacząłem słyszeć muzykę tych zdań, przerwy między słowami, głoskę d dudniącą w jego ustach. Przy ognisku zwykle nie mogłem dojść do głosu, ale kiedy mi się udało, kiedy wyłowiłem słowo yandu, poczekałem do najbliższej przerwy w opowieści praprapradziadka i gdy nastąpiła, powiedziałem: „Yandu”, a on spytał: „Kiedy co?”. „Yandu”, powtórzyłem, chcąc, by wyjaśnił mi, co to znaczy, a on po prostu zaśmiał się, objął mnie i poklepał. „Yandu, synu, to klej twoich opowieści”. Pamiętam to.

 

yield, bend the feet, tread, as in walking, also long, tall [plon, poddawać się, ustępować; zginać nogi, stawiać kroki jak przy chodzeniu, także: długi, wysoki] – baayanha · Samo yield to zabawne słowo – angielskie yield oznacza żniwo, plon, to, co człowiek może wziąć z ziemi, coś, na co czekał i co dostaje. Plon pszenicy. W moim języku są to rzeczy, którym się oddajesz, ruch, przestrzeń między rzeczami. To także działanie Biyaami, bo smutek, starość i ból sprawiają, że uginasz się pod ich ciężarem. Ciała tych, którzy odeszli, chowano ze zgiętymi wszystkimi stawami, nawet jeśli w tym celu trzeba było im połamać kości. Myślę, że chodziło o ugięcie się w pokorze, tak samo jak zginamy kolana i pochylamy głowy. Ugiąć się – baayanha.

 

younger sister [młodsza siostra] – minhi · Gdy susze uderzały raz za razem, chwasty przez dwa lata pozbawiały nas plonów i na żadnej stacji nie było dla nas pracy, zacząłem paść bydło. Kochałem to – siedzenie w siodle, kowbojski kapelusz, wierny koń, prowadzenie stada do wodopoju. To były dobre lata, po raz pierwszy w życiu miałem przyjaciół. O tylu rzeczach chciałem rozmawiać. Zapytałem mężczyznę, który przybył z naszych okolic, o jego rodzinę, byłem ciekaw, w jaki sposób jesteśmy spokrewnieni. Odwrócił się, żeby poprawić strzemiona, zniesmaczony i zmęczony moją paplaniną. Ludzie z gospodarstw i z buszu często skupiają się na zwierzęciu lub na maszynie, by ukryć twarz, zanim powiedzą, co mają do powiedzenia. „Drzewa genealogiczne takich jak my są już tylko krzakami”, mruknął. „Tak je poprzycinano”. Nigdy nie zapomniałem tych słów, ponieważ brzmiały jak jakiś smutny wiersz. I myślę, że to prawda, bo przez te wszystkie lata straciłem wielu z tych, którzy mnie stworzyli. Mamusię, tatusia, kuzynów, kuzynki i młodszą siostrę, moją minhi. Kiedy trafiłem do domu chłopców, nie zapomniałem o naszych nad rzeką. Zdawało mi się, że księżyc co noc zagląda do sypialni, by przypomnieć mi o rodzinie. Kiedy myślałem o swojej minhi w domu dziewcząt na drugim końcu kraju, mój mocz przeciekał przez łóżko polowe i niczym rtęć spadał na kamienną podłogę, budząc kolegów. W końcu miałem tylko trzy lata. Nigdy o niej nie zapomniałem. Gdy nas zabrano, Mary była tylko dzieckiem; to smutna historia, ale ze szczęśliwym zakończeniem, bo się odnaleźliśmy. Mary jest inna niż ja, nie przytulamy się i nie jesteśmy dla siebie tak czuli, jak bym chciał. Ale znów jesteśmy bratem i siostrą, i to jest cenne. Ja znów stałem się starszym bratem, a ona moją minhi.

 

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.