Nie przywitam się z państwem na ulicy

Szkic o doświadczeniu niepełnosprawności

Kiedy koleżanka prosi mnie, żebym spotkała się z jej znajomą, która pisze powieść o niedowidzącej dziewczynce, chętnie się zgadzam. Po pierwsze, staram się nie odmawiać, kiedy ktoś prosi o tego rodzaju pomoc – mam poczucie długu zaciągniętego u wszystkich osób, które w trakcie różnych prowadzonych przeze mnie badań opowiadały mi o swoich doświadczeniach.

Po drugie, jestem bardzo ciekawa. Ciekawa samej pisarki, ale też tego, o co mnie zapyta, i czego ja sama dowiem się o sobie, kiedy będę odpowiadać na jej pytania.

Jest lato, spotykamy się w ogrodzie przy domu naszej wspólnej koleżanki. W połowie rozmowy, która wbrew temu, czego się spodziewałam, nie jest dla mnie wcale przyjemna, mówię, że też zacznę ją nagrywać, ponieważ piszę książkę autoetnograficzą i to nagranie może mi się przydać.

Rozmowa nie jest dla mnie przyjemna, bo mam wrażenie, że moja rozmówczyni nie bardzo mnie słucha i rozumie. Ma jakieś przekonania na mój temat, które nie są prawdziwe.

– Ale ty lepiej słyszysz, bo źle widzisz – stwierdza na przykład w pewnym momencie dość autorytarnie.

– Wiesz co – odpowiadam wtedy (pamiętam, że zaczynałam być zniecierpliwiona, ale na nagraniu nie słyszę tego w swoim głosie) – ja nie wiem, czy ja lepiej słyszę, szczerze mówiąc. Ja na pewno lepiej ogarniam, w takim sensie, że doskonale pamiętam…

– Ale co pamiętasz?

– Pamiętam, gdzie jest dziura w chodniku. Jak raz pojadę rowerem, to pamiętam już potem każdą dziurę w drodze.

– Jesteś tak skupiona?

– Jestem może bardziej skupiona. Myślę, że w znacznej mierze ja ten wzrok rekompensuję pamięcią.

– Ale jak ty widzisz, obrazami? Czy jak ty widzisz pamięć?

– Trudno powiedzieć, pewnie trochę obrazami…

– Ale przecież te twoje obrazy są zamazane – mówi pisarka, w jej głosie słyszę krytykę, tak jakby miała do mnie o coś pretensje.

Odczep się ode mnie, myślę, jednak odpowiadam tylko:

– Ale innych nie mam.

– To jest na maksa ciekawe – mówi po chwili pisarka. – Powiem ci tylko jedną rzecz. Dla mnie wzrok jest najważniejszy. Ja studiowałam malarstwo. Dla mnie widzenie dobre… ja mam obsesję na tym punkcie. Dla mnie to jest tak ważne, ja nie wyobrażam sobie nie widzieć. Ja też mam trochę wadę wzroku, bo minus półtora, i to jest dla mnie na maksa ważne. Dla mnie wszystko, co jest zamazane, co nieostre, to jest jak jedna wielka zupa. A ty funkcjonujesz w tej zupie. I mówisz o pamięci, o jakichś sytuacjach, wydarzeniach.

Nagle zaczynam czuć potrzebę bronienia swojego świata. Nie żyję w zupie, żyję w pięknej rzeczywistości, jest środek lata, jesteśmy nad oceanem, codziennie oglądam zachody słońca i patrzę na fale. I kiedy tak się mu przyglądam, myślę o tym, że właśnie tutaj moje niedowidzenie ma najmniejsze znaczenie, bo czy ktoś, kto widzi lepiej niż ja, zobaczy każdą kroplę wody albo wieloryby żyjące w głębinach? Mówię:

– Jak ja nosiłam te okulary… – oprócz zaniku nerwu wzrokowego mam też kilka minusów w każdym oku, które da się korygować okularami – ja dlatego też między innymi ich nie noszę, bo one mi stosunkowo mało poprawiają wzrok, a tak mi wyostrzają te linie. – W moim głosie słychać wyraźną niechęć do ostrych linii. – I dla mnie to nie jest jakieś specjalnie miłe. Ja żyję w takim świecie, w którym nie ma ostrych linii. Nie ma kantów.

– I nie bolą cię oczy?

– Nie. To jest pewnie w ogóle grubszy temat, pewnie można by w różne strony z tym iść. Bo jest w tym napięcie, taki lęk, że nigdy nie wiesz tak do końca, kto się zbliża i w jakim jesteś miejscu, i czy coś nie wystaje. Ale może to też uczy takiego zaufania do świata i do innych. Ja mam na przykład takie przekonanie głębokie, że mnóstwo ludzi mi strasznie pomaga. I że spotyka mnie coś takiego, że ludzie mi pomagają. Tak to czuję, że doświadczam dużo pomocy

od ludzi i mnie to jakoś wzrusza.

Pisarka mówi, że ciekawe byłoby stworzenie obrazów tego, jak widzę. Czy jest w tym głębia ostrości? Jak wyglądają te plamy? Mówię, że pewnie tak i że dla mnie byłoby ciekawe zobaczyć, jak widzą inni.

– Czy to jest możliwe? – pyta pisarka.

– Chyba nie – odpowiadam.

– Bo ja myślę, że gdybyś zobaczyła, jak inni widzą, chociaż na chwilę, to poczułabyś taki smutek. To tak jak ktoś, kto nie ma miłości w życiu i nagle doświadcza tej miłości, a potem ta miłość znika, to traci nadzieję, bo już myśli tylko o tym, żeby to wróciło – kontynuuje pisarka, a ja walczę z chęcią powiedzenia jej czegoś nieprzyjemnego.

– Myślę, że w pewnym sensie… na przykład taki rodzaj nadmiaru informacji, który wiąże się z dobrym widzeniem. Ja myślę, że… to nie o to chodzi, bo gdyby ktoś się mnie zapytał, czy wolę widzieć, czy wolę bardzo źle widzieć, to wolałabym dobrze widzieć. Ale też wydaje mi się, że trochę, pewnie częściowo, to, kim jestem, może być związane z tym, że żyję w takim świecie, w jakim żyję. Że on jest inny.

Chciałabym już rozstać się z pisarką. Jestem zmęczona. Mam wrażenie, że pisarka nie była tak naprawdę ciekawa mojego doświadczenia, a raczej szukała potwierdzenia swoich przekonań. Na szczęście, nasza wspólna koleżanka wraca właśnie ze spaceru i powoli udaje mi się zakończyć rozmowę. Zastanawiam się, co pisarka zrobi z tym, co ode mnie usłyszała. Byłam z nią szczera, opowiedziałam jej fragment swojej historii. Nie wydawała się dobrze mnie rozumieć, co stanie się teraz z kawałkiem mojej opowieści, który jest w jej rękach? Zastanawiam się, czy któraś z moich rozmówczyń czuła się kiedyś podobnie po rozmowie ze mną. Myślę o tym, jak poczują się te z moich rozmówczyń, które przeczytają tę książkę.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.