Ostatni ludzie

Wymyślanie końca świata

Morał widzę w tej książce taki, że to, czego nasi przodkowie bali się jako końca świata, było w rzeczywistości tylko końcem jakiejś epoki. Której być może nawet nie miało sensu specjalnie żałować.

Jeśli zakończenie jest żałobną opowieścią po stracie, to „Ostatni ludzie” jako całość są – i na tym polega ich genialny paradoks – żałobą ogłoszoną jeszcze przed śmiercią. Albowiem po końcu świata nikt żałoby nie ogłosi.

Jakubowiak pokazuje, jak szybko apokaliptyczne i katastroficzne odkrycia nauki odnajdują się w różnych istniejących od dawna toposach czy mitach i jaką energię kreacyjną wywołują, jakie zasoby wyobraźni otwierają.

„Ostatni ludzie” to lektura ku pokrzepieniu serc. Podobnie jak słynny poprzednik, Jakubowiak nie szczędzi gorzkich słów i mrocznych scen, ale koniec końców (!) opowiada nam, że tym razem będzie lepiej, bo tyle razy mogło być gorzej.

Książka „Ostatni ludzie. Wymyślanie końca świata” to nie jest zabawa, a przynajmniej nie tylko zabawa. To całkiem poważny głos w dyskusji o tym, w jaki sposób kultura staje się polem walki o władzę.

„Ostatni ludzie” Macieja Jakubiaka to erudycyjna podróż przez urojenia, wyobrażenia i wszelkie projekcje związane ze spektakularnym końcem ludzkości.

Jakubowiak nie kolekcjonuje końców świata, wybiera te, które uznaje za znaczące. Prowadzi czytelnika przez popkulturę, internetowe memy i zjawiska społeczne. Pisze o technologicznych fobiach, społeczności preppersów, antynatalizmie, pnących się w górę wykresach temperatur. Przeskakuje między dekadami i kontynentami, kulturą masową i niszą. Sięga też do własnych doświadczeń. W erudycyjny esej wplata wspomnienia z dzieciństwa, pandemiczne wędrówki pustymi ulicami, groza zielonych pąków w grudniu. I odchodzenie najbliższych - koniec świata gwarantowany, a mimo to niemożliwy do oswojenia.

Książka jest katalogiem apokalips uporządkowanym jak dobre archiwum: są święte księgi, jest katastrofa klimatyczna i inwazje potworów z kosmosu. [...] Autor przeplata ze sobą liczne wątki, ukazując mozaikę, jaką dostarczył eschatologicznie płodny wiek XX.

Autor podróżuje przez rozmaite postapokaliptyczne literackie i filmowe światy, z których wyłania się bardzo niekomfortowy obraz rezygnacji, melancholii i przywróconej do łask w prozie postapo dekadencji.

Jakubowiak słusznie zauważa, że rozumowanie apokaliptyczne nie tylko pozostaje zakorzenione w tradycji, lecz jest też po prostu dosyć łatwe: prowadzi szybką ścieżką do konkluzji, pozwalając nie skupiać się na rozważaniu samego problemu, przynosząc swego rodzaju ulgę.

[książka jest] ujednoliconym zbiorem esejów, kopalnią wiedzy dla każdego fana tematyki post-apokaliptycznej oraz a przede może wszystkim wypełnionym sfabularozywanymi elementami oraz cytatami - dziełem.

Jakubowiak w arcyciekawy sposób przedstawia czytelnikowi różne teorie końca świata.

W tym duchu proponowałbym więc czytać esej Jakubowiaka – właśnie jako powrót do źródła: nie tylko historii i wizji końców świata, ale też samej formy literackiej. Esej jest przecież, koniec końców, intelektualną próbę poradzenia sobie ze światem. „Ostatni ludzie” próbują zmierzyć się z wydarzeniami i opowieściami, w których, razem z piszącym, wszyscy do pewnego stopnia uczestniczymy.

Autor świetnego eseju bada tę naszą nieśmiertelną potrzebę kończenia ze wszystkim, nasze fantazje, budowanie lęków, wieszczenie katastrof. I po co nam to wszystko? Przeczytajcie koniecznie książkę Macieja Jakubowiaka.

Po raz drugi przeszedłem przez wszystkie levele proponowanej przez Macieja Jakubowiaka intelektualnej gry w programowanie końców świata. Donoszę: warto zagrać, choć nie obejdzie się bez strat.

Książka Jakubowiaka nas pochłania i pożera, karmi wieloma wizjami końca świata uspójnionymi za pomocą doświadczeń i pisarskiego talentu autora w jedną (świetną!) opowieść.

Jakubowiak komunikuje swoje ogromne oczytanie w literaturze końca za pomocą streszczeń lub podstylizowanych parafraz fabuł, przeplatając je własnymi szkicami do nienapisanej (jeszcze?) powieści utrzymanej w poetyce apokalipsy. Zabieg wydaje się świadomy: „Wolę dać się ponieść tym narracjom, niż porządkować je w strukturę” (czaskultury.pl).

Jakubowiak wypracowuje nieoceniającą metodę, w której pogardę wobec nawet najbardziej wydumanych wizji apokalipsy zastępuje eseistyczną ciekawością, a nadmiarowy niepokój związany z tematem – czysto badawczym sceptycyzmem. Z czytelniczej perspektywy jest to chyba jedyne właściwe podejście. Dostajemy tekst nietematyzujący swojej zdroworozsądkowości, ale wychodzący z niej wprost ku temu, o co nam wszystkim chodzi –kolejnej zajmującej historii o końcu, ale tym razem bez taniego straszenia.

[Apokalipsa] Jawi się zwyczajnie jako koniec świata. O nim właśnie jest książka Macieja Jakubowiaka. A w zasadzie o jego mnogich liczbach. Ale to w końcu również intymna i mocna zarazem rzecz o żegnaniu zmarłej matki. O naszej wiecznej niegotowości na śmierć najbliższych.