Dobrze się myśli literaturą to zbiór esejów o praktykowaniu wiary w literaturę, rozumianą jako konieczność mówiącego człowieka. Ryszard Koziołek przekonuje, że ilekroć próbujemy coś wyjaśnić, porozumieć się z innym lub wyrazić własne emocje, jesteśmy skazani na literaturę. Czynimy to również bez lektury, ale – jak przekonuje autor – czytanie ulepsza nasze myślenie i mowę.
W myśleniu literaturą autor sięga do twórczości klasyków – jak Prus, Kraszewski, Sienkiewicz, Przybyszewska czy Mrożek – oraz pisarzy współczesnych – Springera, Stasiuka, Pilcha czy Karpowicza. Życiorysy są dla niego równie ważne, jak fikcje, jeśli tylko pozwalają myśli ruszyć z miejsca i ćwiczyć się w wyrażaniu i opowiadaniu świata.
Eseje Ryszarda Koziołka to także głos w sprawie przywrócenia literaturze należnego jej miejsca, które ostatnimi czasy osłabiły media wizualne. Autor udowadnia, że dla człowieka nie ma lepszego programu symulacyjnego do trenowania wyobraźni, mowy i myślenia niż literatura.
Przewodniczący jury nagrody Nike daje tu solidne korepetycje z nowej polskiej literatury, ale wraca też do Sienkiewicza, Prusa i Kraszewskiego, którego nazywa „najwydajniejszą w historii polskiej literatury neurobiologiczną maszyną do pisania".
...eseje Koziołka doskonale łączą pogłębioną lekturę dawniejszych i najnowszych dzieł polskiej prozy, inspiracje filozoficzne i antropologiczne oraz drobiazgowe analizy fragmentów tekstów kanonicznych z komunikatywną, anegdotyczną gawędą o życiu pisarzy i pisarek, a nawet – z dyskretnie wprowadzanym autobiografizmem. [...] Pisząc o książce „Jabłko Olgi, stopy Dawida” Ryszard Koziołek wyznał, że jej autor, Marek Bieńczyk, „w eseistyce polskiej (…) jest obecnie bezkonkurencyjny”. Książka „Dobrze się myśli literaturą” dowodzi, że bezkonkurencyjność nie jest na szczęście sytuacją daną raz na zawsze.
Literatura jest dla Koziołka czymś na kształt laboratorium – to przestrzeń dla egzystencjalnych, emocjonalnych oraz polityczno-społecznych eksperymentów przeprowadzanych przy każdorazowej lekturze. Dzięki niej intensyfikujemy nasze doświadczenie rzeczywistości, uprzytamniamy sobie naszą jednostkowość, przestajemy się gapić i zaczynamy zauważać życie.
Koziołek nie rozpacza nad nieczytaniem, wie, że literatury nic nie zastąpi, zauważa jedynie, że coraz trudniej o wspólnotę czytania – każdy czyta co innego. A literatura jest i będzie nam niezbędna do myślenia o świecie, w którym żyjemy. Przy okazji wychodzi też na to, że niezbędny jest nam Koziołek opowiadający o historii polskiej literatury.
... lektura „Dobrze się myśli literaturą” jest przede wszystkim ogromnie przyjemna i stymulująca. Do myślenia, ale i czytania. Eseje o Stanisławie Przybyszewskiej, Mrożku, Stasiuku czy Karpowiczu rozbudzają pragnienie, żeby odwołać wszystkie plany i zobowiązania na najbliższe dni i pogrążyć się w lekturze.
Jest więc tom "Dobrze myśli się literaturą" efektem żarliwych lektur profesjonalisty. Połączenie erudycji, pasji i niewyczerpanego głodu lektur sprawia, że nawet jeśli nie wszystko, o czym mówi autor, jest prawdą (błogosławiona fikcja literacka!), to czytelnik chce mu wierzyć.
[...] lektura „Dobrze się myśli literaturą” jest przede wszystkim ogromnie przyjemna i stymulująca. Do myślenia, ale i czytania.
„Dobrze się myśli literaturą” to zbiór esejów autorstwa Ryszarda Koziołka opublikowanych w różnych mediach – tych, które nie boją się jeszcze publikować tekstów przekraczających magiczną granicę 1800 znaków długości. To teksty uderzające błyskotliwością i mądrością autora, który, bardziej niż swoją erudycję, na pierwszy plan wysuwa niesłabnącą chęć rozmowy o literaturze i jej kontekstach.
Niedawno pytałam moich — kończących niebawem szkołę — uczniów, co chcieliby robić, kiedy wkroczą w dorosłość; co wybraliby dla siebie, jeśli to zależałoby od ich decyzji podjętej teraz. Ja chyba chciałabym być Ryszardem Koziołkiem. Bo przecież literaturą myśli się znakomicie.
To, co najbardziej przyciąga do tej książki, to erudycja, widoczna szeroka wiedza autora, odsyłanie do wielu innych książek. Co równie ważne, przy całej swojej fachowości Ryszard Koziołek potrafi zachować ludzki wymiar i język, często zwraca się bezpośrednio do czytelników, sprawia wrażenie zażyłości. Dzięki temu tematy, które wydawały się nam do tej pory nieciekawe, potrafią zainteresować.
