Jak kochać własną córkę

Gdy pierwszy raz zobaczyłam wnuczki, stałam po drugiej stronie ulicy – nie miałam odwagi się zbliżyć. Okna w domach na przedmieściach Groningen są duże i niskie, zawstydzało mnie, że tak sprawnie osiągnęłam swój cel; strach myśleć, jak łatwym łupem stały się dziewczynki dla mojego spojrzenia, lecz ja również czułam się bezbronna – gdyby tylko odrobinę przechyliły głowy, byłyby mnie dojrzały. Nie interesowało ich to, co na zewnątrz. Żyły w swoim świecie, oddawały się własnym małym zmartwieniom. Ich cienkie, jasne włosy przesypywały się między palcami jak mąka. Siedziały w salonie same, za bardzo w zasięgu ręki. Gdyby ktoś mnie spytał, co tam robię, nie wiedziałabym, jak się wytłumaczyć. Odeszłam. Zaczekałam, aż zapadnie zmrok i rozbłysną światła w pokojach. Tym razem stanęłam bliżej domu; zawahawszy się chwilę, przeszłam w końcu przez ulicę. Niemal dotykałam szyby. Zaskoczyła mnie prostota, z jaką poruszali się domownicy. Nie tak zapamiętałam córkę. Siła jej obecności była uderzająca. Szeptem wypowiedziałam imię, żeby tylko zrozumieć: „Lea, Lea”. Stałam tam niedługo, kilka minut. Jej córki, Lotte i Sanne, siedziały przy stole jadalnianym, lecz ciągle były w ruchu, żółte światło domu przemieszczało się za nimi. Mąż Lei, Johann, stał odwrócony plecami przy blacie kuchennym, zajęty przygotowywaniem kolacji. Ona zaś krążyła między pokojami, przecinana ramami okien, znikała i pojawiała się znów w drugim pokoju, tak bardzo poza rzeczywistością, jakby naprawdę przechodziła przez ściany. Ogień w salonie się nie palił, jednak czuć było ciepło. Prawdziwy dom, ot co. Książki leżały wszędzie, również w kuchni. Takie dobroduszne mieszkanie, wszystko w środku miało przypominać o dziewiczym charakterze jego składowych: drzewowatości drzew w lesie, puchowości chmur na niebie. Ponieważ patrzyłam na córkę i jej rodzinę bez ich wiedzy, to na mnie czyhało niebezpieczeństwo – nagość ich życia lśniła mi przed oczami groźnym blaskiem.

Nieznana kobieta z Dublina z jedenastką rodzeństwa, o której czytałam przed laty w jakiejś książce, gdy dorosła i wyszła za mąż, urodziła dwie córki. Dziewczynki „nigdy nie wychodziły same na ulicę i nigdy nie spały w jednym łóżku”. Nie opowiedziała o nich dużo więcej, lecz z tego, co zrozumiałam, chciała powiedzieć, że je kocha, a jednocześnie że nie wie, jak je kochać. I że o to właśnie chodzi, o problem miłości. Że próbowała. Pojechali na wakacje, kobieta, mąż i córki – rodzinna wyprawa samochodem. Wywiązała się kłótnia o jakiś drobiazg, kobieta spojrzała w lusterko i zobaczyła, jak siedząca z tyłu starsza dziewczynka patrzy w przestrzeń. Zauważyła, że jej usta zastygły w jakimś grymasie, i dojrzała „w straszliwej wizji coś, co zepsuje twarz” córki. Tak to ujęła. „Coś zdolnego odrzeć ją z urody – opowiadała – prędko lub nie”, może nawet „nim dorośnie”. Kobieta pomyślała w duchu: „Muszę zatroszczyć się o to, by była szczęśliwa”.

Gdy czytałam o tej kobiecie, sama miałam już małą córkę. Leę. Półtorarocznego berbecia, żywego, gadatliwego i głośnego. Dla jej dziecięcych uszu, i dla uszu jej ojca, nazywałam ją syreną alarmową. Nasza mała syrenka nie przestawała nas zadziwiać. Mówiłam do niej jeszcze dziesiątkami innych imion. Tęskniłam bezustannie, gdy szłam do pracy w studiu, i przytulałam mocno, gdy się spotykałyśmy. Miłość do mojej małej dziewczynki przychodziła mi łatwo. Zakochał się również jej ojciec, rozmawialiśmy o niej każdej nocy, gdy już spała, dziękując sobie za nią. Dawałam jej to, czego mi brakowało, i jeszcze więcej, i ona także mnie kochała. Wszystko, co z nią związane – ślina spływająca po brodzie i szyi do krawędzi koszulki, pieluchy ciężkie od moczu, ropa przy zapaleniu spojówek i gluty – wszystko to było dobre. Czasem, gdy na nią patrzyłam lub czułam jej zapach, ślina napływała mi do ust. Nachodziła mnie ochota, by wbić w to ciałko zęby. Zjem cię, mówiłam, po prostu cię pożrę. Lea chichotała. Łaskotałam ją, by usłyszeć więcej jej donośnego śmiechu, a gdy ludzie dookoła taksowali nas spojrzeniami, nie zawstydzało mnie to, wręcz przeciwnie. Gdy Lea skończyła cztery lata, zapragnęłam nowego niemowlaka. Powiedziałam do Meira: Wyobraź sobie, dwie Lee. Wygląda na to, że tymi słowami powiedziałam mu: Nie zgadzaj się. I się nie zgodził. Byłam na niego z tego powodu zła przez wiele miesięcy, aż w końcu zapomniałam o całej sprawie. Meirowi stuknęła pięćdziesiątka, zamieszkaliśmy w  większym mieszkaniu, wrośliśmy w nasze miejsca pracy, przesypialiśmy noce, mieliśmy Leę lat cztery, potem pięć i sześć, niczego nam nie brakowało, a córka rosła.

Młodszy brat Meira, Jochaj, który tak jak Meir został ojcem w zaawansowanym wieku, opowiada mi o swojej córce. Gdy miała siedem lat, rozwiódł się z żoną, a teraz, gdy ma osiem, on czuje brak córki już wtedy, gdy kładzie ją spać, całuje w czoło i opatula kołdrą. Co chwilę wydaje mu się, że ona jest i że jej nie ma, ogarnia go uczucie porzucenia między tym, kim była kiedyś, a tym, kim się stanie, co ciągle przysparza mu zmartwień. Rozmawiamy w małej kafejce w centrum – do śmierci Meira nigdy naprawdę nie gadaliśmy, w mojej obecności Jochaj był zawsze wycofany – a wieczorem, gdy wracam do domu, coś nie daje mi spokoju. Czytam w książce o kobiecie – nie tej, która mieszka w Irlandii, a jej córki nigdy nie chodzą same po ulicach, lecz innej, Francuzce, której córka spędziła za młodu dwa lata w więzieniu. W historii, którą córka spisała za murami aresztu, wspomina, że rodzice ją kochali, być może nawet „za bardzo”, lecz jej wątpliwości dotyczyły tego, czy czuli do niej sympatię.

Odpuszczam czytanie na długie minuty, książka leży do góry grzbietem koło mnie, a ja czuję, że już po nią nie sięgnę. „Dorastając – pisze córka o relacji z matką – stawałam się dla niej drugą stroną ściany”. Mam w głowie obraz Lei w wieku czternastu, piętnastu lat, w tym niebezpiecznym momencie. Setki, tysiące razy spoglądałam na nią, myśląc: Zapierasz mi dech w piersiach. Czasem mówiłam jej: Jesteś tak piękna, że można oszaleć, na co ona wywracała oczami i robiła minę, a ja wiedziałam, że ją zawiodłam swoim kochającym, ślepym na niedoskonałości spojrzeniem. Mimo to patrzyłam tak dalej. Nie przestawałam. Nie chciałam się zgodzić na ścianę między nami. Chciałabym napisać o Lei naraz, wszystko. Lecz ucho igielne języka. Chciałabym napisać o Lei bez słów. Nie można.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.