Gdynia

Pierwsza w Polsce

Aleksandra Boćkowska

Gdynia

Pierwsza w Polsce

fragment

Moi rodzice przyjechali do Gdyni z Warszawy po wojnie na przeczekanie. Zamierzali zaraz wracać, ale przeciągnęło się do końca życia. Tata był rzeczoznawcą skór surowych i został dyrektorem gdyńskiego oddziału łódzkiego Skórimpeksu. Znalazł mieszkanie w budowanej wtedy kamienicy przy Krasickiego 2. Kupił je w 1947 roku od właściciela domu, ale nigdy nie dostał aktu własności, bo kamienicę uwłaszczono. Przyszła na świat moja siostra, potem, w 1950 roku, ja i zostaliśmy tam na długie lata.

Krasickiego to ulica położona na stoku Kamiennej Góry – biegnie od skrzyżowania z Korzeniowskiego i zaraz przy naszym domu łączy się z Żołnierzy I Armii Wojska Polskiego (przed wojną była to Lipowa i starsi gdynianie nazywają ją tak do tej pory), która dochodzi do Świętojańskiej. Słowem, całe życie mieszkam w Śródmieściu.

Tu skończyłam szkoły, tutaj też studiowałam, bo wydział geografii Uniwersytetu Gdańskiego mieści się w Gdyni przy Piłsudskiego. Podwórkami szłam z domu na uczelnię kilka minut.

*

Co do minuty pamiętam Czarny Czwartek, 17 grudnia 1970 roku. Kiedy zaczęły się protesty w Gdańsku, płonął komitet PZPR, my jeszcze mieliśmy zajęcia. Zaprzyjaźniony z naszą grupą asystent dostawał wiadomości od kolegów i mówił nam, co tam się dzieje. W środę wyszłam po coś z sali, wróciłam po kwadransie i okazało się, że zniknęła moja torebka. Porządna, skórzana, w środku były dokumenty, klucze i osiem bonów Pekao , które dostałam od taty na dżinsy. Wydawało mi się niedorzeczne, żeby ktoś ją ukradł, wszyscy się znaliśmy, lubiliśmy. Przebiegłam piętra, zakamarki, zapytałam portierkę. Nic.

Wróciłam do domu, ojciec kupił nowe zamki do drzwi, żeby czym prędzej wymienić, wszyscy byliśmy zdenerwowani. Wieczorem w telewizji Kociołek wzywał, żeby nazajutrz iść do pracy. Nie mogliśmy zasnąć.

Jakoś przed północą usłyszałam rumor. Otworzyłam okno, nadsłuchiwałam. Mama zadzwoniła do przyjaciółki, która mieszkała na rogu ze Świętojańską. „Bacha, co się dzieje?” – zapytała. „Czołgi jadą. W kierunku placu Kaszubskiego”.

Świętojańska była wtedy jeszcze wybrukowana kocimi łbami, więc dudnienie niosło się przez miasto. Mama, która pamiętała powstanie warszawskie, powiedziała: „Widziałam broń, widziałam czołgi, widziałam strzelby, ale wtedy atakowali nas Niemcy. Ale żeby brat na brata szykował się bojowo, to skandal”.

Poszliśmy spać, rano ojciec pojechał do pracy, biuro Skórimpeksu było na terenie portu. Wrócił po krótkim czasie. „Port zamknięty, obstawiony czołgami, nikogo nie puszczają” – wyjaśnił.

Siedzimy więc w domu, ja – ciekawa, co się dzieje – wymyśliłam, że pójdę na uczelnię sprawdzić, czy może znalazła się torba. Poszłam w stronę Świętojańskiej, skręciłam w Bema, tam na rogu, gdzie dziś jest Biedronka, był klub sportowy Start. Akurat wychodzili z niego faceci. W cywilnych ubraniach, ale z bronią, poprawiali sobie tę broń i wsiadali do autokaru z tabliczką „Wycieczka”. Dalej na Bema, bliżej Prezydium, czyli Urzędu Miasta, stały czołgi. Na dachu urzędu – żołnierze. Potem się okazało, że to studenci Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej.

Na uczelni pustki, kilka osób, ale wielu studentów dojeżdżało z Gdańska. Poszliśmy na pierwsze piętro i z okna patrzyliśmy, jak ze Świętojańskiej idzie tłum, jak niosą chłopaka na drzwiach. Słyszeliśmy, jak skandują: „Suche bułki dla Gomułki”, i śpiewają Rotę.

Zbliżają się do Prezydium i nagle z helikopterów puszczają gaz łzawiący, ktoś rzuca świece dymne, ktoś strzela. Zawierucha, ludzie uciekają. Pani z portierni woła mnie do telefonu, dzwoni dziekan. „Pani Mario, proszę wpuszczać studentów, ale nikt nie ma prawa wyjść z uczelni. Chodzi o bezpieczeństwo. Źle się dzieje w mieście. Ja niedługo przyjadę”. „Pan dziekan nie dojedzie, od kolejki już jest wszystko zablokowane”. „Jakoś dojadę”. „Proszę mnie nie szukać, bo zaraz uciekam podwórkami do domu. Słowo honoru daję, że mam bardzo blisko”.

Bałam się iść w tłum, wróciłam podwórkami.

Tam ojciec zmienia zamek i przy okazji pilnuje, żebym już nie wychodziła. Działa jeszcze telefon, dzwonimy do znajomych, oni do nas, ja latam od okna do okna. Słyszę pisk, szczekaczki i tak dalej, nie wytrzymuję i idę na balkon, żeby lepiej widzieć. I nagle zniża się helikopter, w drzwiach stoi żołnierz i rzuca w moją stronę petardę. Zdążyłam zakręcić palcem po czole, żeby pokazać, co myślę, i wróciłam do pokoju, zanim ona wybuchła.

Znowu od okna do okna.

Naprzeciw, na rogu ze Słowackiego, w budynku Gdyńskiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Miejskiego, były prywatne garaże. W jednym z nich trzymał samochód, czerwonego volkswagena garbusa, facet, o którym mówiliśmy Szeryf. Milicjant z drogówki, zdawałam u niego egzamin na prawo jazdy. Garbusem jeździł prywatnie, a służbowo przyjeżdżał po niego kierowca warszawą. I nagle patrzę, a ta warszawa wjeżdża do garażu i zamyka się za nią brama. Po chwili otwiera się i auto wyjeżdża. Po jakimś czasie znowu. Zapamiętałam, bo to było nietypowe.

W ciągu dnia przyszła przyjaciółka moich rodziców. Mieszkała naprzeciw Prezydium, w kamienicy projektu Leona Mazalona, tej z falistymi balkonami na rogu Świętojańskiej. Przyszła roztrzęsiona, bo odprowadziła właśnie do domu chłopaka, któremu zabili kolegę. Zapukał do jej drzwi, ubrudzony, szlochał. Opowiedział jej, że szedł z kolegami i nagle kolegę zabili. Albo ranili, dziś już nie jestem pewna, ale zdaje mi się, że zabili. Dała mu herbatę, obiad i zaprowadziła do domu, żeby nikt go nie zaczepiał.

Posiedziała u nas i wyszła przed godziną milicyjną.

I znowu od okna do okna.

Krasickiego w stronę Kamiennej Góry idzie dziewczyna i strasznie płacze. Zatrzymuje się milicyjna suka, wysiadają, pałują ją, odjeżdżają.

Późną nocą pod garaż Szeryfa podjeżdża lublin, taka peerelowska półciężarówka. Za duży, by wjechać do środka, ustawia się tyłem do wejścia. Ktoś wysiada, idzie do garażu i wrzuca coś na pakę. Zawołałam mamę, patrzyłyśmy razem; powiedziałam jej, że w dzień przyjeżdżała tam warszawa. Nie mam na to dowodu, ale jestem pewna, że wynosili ludzi, prawdopodobnie nieżywych.

Nigdy o tym nie mówiłam, zapisałam tylko we wspomnieniach dla wnuków.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: jakub.nowacki@czarne.com.pl