Futerał

O urządzaniu mieszkań w PRL-u

„Futerał” jest kompleksową historią z wyczuleniem na szczegół, uważną podróżą przez miejski, domowy kraj­obraz Polaków z tamtych czasów. Choć ta podróż przypomina nieco jazdę maluchem znad Bałtyku w Tatry przed erą autostrad, gdyż chronologiczne ujęcie tematu sprawia wrażenie, że kręcimy się w kółko i buksujemy, raz po raz natrafiając na te same wątki. Tymczasem to tylko te same, nierozwiązane problemy, odbijające się czkawką kolejnym pokoleniom. Łatwo o nich zapomnieć wśród dzisiejszych zachwytów nad jakością polskiego rzemiosła, gdy pamięć, zwłaszcza młodych osób, zapełniają – jak pisze autorka – „obrazy i opowieści kształtowane przez popkulturę, mity i politykę”.

Fascynująca wyprawa, której ślady znajdziemy w naszych domach. A i słowo „vintage” nabiera zupełnie nowego znaczenia.

U jednych ta książka wywoła nostalgię, innych zaskoczy, a wielu z pewnością rozbawi. Agata Szydłowska w niecodzienny sposób spogląda na społeczną historię socjalistycznej Polski. […] jest to także opowieść o heroinach i herosach, którzy dzięki fantazji i kreatywności dzielnie walczyli z codzienną szarzyzną.

Historyczne wydarzenia i polityczne przemiany autorka łączy ze wspomnieniami „zwykłych ludzi” czy relacjami prasowymi, wiedza z dziedziny historii designu jest tu tak samo cenna, jak opinie klientów sklepów meblowych, a wszystko opisywane w kontekście zmieniających się realiów politycznych i ekonomicznych.

Szydłowska w „Futerale” pokazuje, jak w świecie na siłę ujednolicanym Polacy próbowali się urządzać, jak prostota i funkcjonalność zderzały się ze snobizmem, indywidualizmem, koniecznością zaznaczenia własnej odrębności i smaku. Ale też podkreśla, że często wpływ na to, jak wyglądały wnętrza mieszkań, miała historia (nie tylko rodzinna), klasowe pochodzenie, proces społecznego awansu. […] Szydłowska ze smakiem pisze o naszych gustach i pomysłowości.

Temat urządzania się w PRL-u do dziś budzi emocje. Wiążą się z nim niezliczone anegdoty i symbole: meblościanka, usterki i mały metraż. Opowieści z tamtych czasów wzbudzają śmiech, jednak jak pisze Agata Szydłowska, nie można zapominać, że ludzie marzyli o własnych mieszkaniach. Mimo ich krzywych ścian stawały się szansą na lepsze życie.

U jednych ta książka wywoła nostalgię, innych zaskoczy, a wielu z pewnością rozbawi. Agata Szydłowska w niecodzienny sposób spogląda na społeczną historię socjalistycznej Polski. Zagląda do PRL-owskich mieszkań, analizuje ich wnętrza, patrzy na meblościanki, półkotapczany, samodzielnie sklecane regały czy meble podlegające kanonom całkiem niebanalnego ówczesnego polskiego wzornictwa.

Choć nie brakuje tu wspomnień, mamy do czynienia z nowatorską opowieścią o mieszkaniu, obiekcie troski i zaradności Polaków.

Agata Szydłowska patrzy i interpretuje polskie zmagania z wnętrzem mieszkania w bloku, kamienicy, domu jednorodzinnym, te inteligenckie, te chłopskie i te robotnicze. Dokumentuje zmiany stylu, ale jeszcze bardziej – dostrzega to co stabilne i niezmienne. „Futerał” to niezwykle ważna książka, choć zupełnie nie o tym, czy ktoś fotel Chierowskiego kochać powinien, czy też nie.

Nurty w aranżacji mieszkań mieszają się tu z historią przemian społecznych i kulturowych, stylów życia, historią przedmiotów.

Autorka zgromadziła rozległy materiał, który drobiazgowo przeanalizowała, konstruując wiarygodne obrazy zamieszkiwania pozwalające na uogólnienia i refleksje. Szczęśliwie dla czytelnika, pisze językiem swobodnym, spoglądając na tamten okres z dystansu, ale też odrobinę żartobliwie, co sprawia, że książka nie jest trudnym do zmierzenia się dziełem. Dodatkowo starannie dobrane rysunki i fotografie dobrze ilustrują czasy, które młodsze pokolenie odkrywa na nowo.

Jest zatem „Futerał” i solidną dawką wiedzy i punktem wyjścia do dalszych badań lub publikacji. Starszym przypomina dawne czasy, a młodym pokazuje różnice między poszczególnymi dekadami Polski Ludowej, traktowanej dziś często jako archetypiczny monolit. Wreszcie, ostatnie strony „Futerału” są wstępem do kolejnej ważnej opowieści. Ciekawie będzie przeczytać kiedyś podobnej jakości książkę o sposobach zamieszkania i urządzania się w minionych niemal trzydziestu pięciu potransformacyjnych latach.

Książka daje nam sporo rzetelnej wiedzy, ale też jest wielogłosem z epoki, bo autorka przytacza tu bardzo wiele opowieści ludzi, którzy w tamtych czasach żyli. […] Dzieło Agaty Szydłowskiej sporo mnie nauczyło, stało się trochę podróżą sentymentalną do czasów dzieciństwa, ale też jasnym przekazem, że teraz – mimo wszystko - mamy o niebo lepiej.

Agata Szydłowska doskonale łączy erudycję, specjalistyczną wiedzę, rozmach opowieści z atrakcyjnością wywodu, umiejętnością budowania napięcia i talentem do odsłaniania kolejnych warstw tkwiących w tym, co zwykliśmy często ignorować. […]Lektura obowiązkowa!

Monumentalna i niezwykle bogato ilustrowana, napisana przystępnym językiem opowieść o tym, jak po II wojnie światowej Polacy projektowali własną przestrzeń, radzili sobie w małych wspólnotach, którymi stały się wielkoklatkowe bloki, zwane często mrówkowcami.

Spomiędzy pięknego (i niedostępnego) polskiego wzornictwa oraz znienawidzonych meblościanek wyłania się opowieść o potwornej, powojennej biedzie, bezdomności i tułaczce. I jak refren powraca słowo „brak”.

Szydłowska, etnolożka i znawczyni designu, w „Futerale" ukazuje przekorę Polaków buntujących się przeciwko próbom ujednolicania przestrzeni, w których mieszkali. Pokazuje, że prostota i funkcjonalność zderzały się w PRL-u ze snobizmem i koniecznością zaznaczenia własnej odrębności, własnego gustu. Podkreśla, że często wpływ na to, jak wyglądały wnętrza mieszkań, miały historia, pochodzenie klasowe, proces społecznego awansu. Okazuje się, że nie wszyscy marzyli o meblościance!

„Futerał” to doskonale zilustrowana archiwalnymi materiałami historia czasów niedoboru, z których spuścizną mierzymy się do dziś.

„Futerał” napisany jest z lekkością, znakomicie łącząc w sobie elementy reportażowe i historyczne i świetnie oddając skomplikowany, zróżnicowany i zmieniający się przez dziesięciolecia obraz lokalowej rzeczywistości naszego kraju.

„Futerał” jest pretekstem do wnikliwego przyjrzenia się społecznym rytuałom oraz procesowi wymyślania na nowo sposobów na mieszkanie po wojennej hekatombie, gdy rodziny traciły cały dobytek. Szydłowska rozprawia się także z mitami na temat meblościanek, przaśności i prowizorki.

Agata Szydłowska swoją książką pokazuje, jak należy pisać o historii społecznej. Tę publikację po prostu świetnie się czyta. „Futerał. O urządzaniu mieszkań w PRL-u” polecam wszystkim, którzy interesują się tym tematem i dziejami Polski Ludowej. Jest to znakomita lektura. Wielkie słowa uznania dla autorki.

Wartko napisana, świetnie udokumentowana, dobrze zilustrowana opowieść o tym, jak wyglądały mieszkania w Polsce pół wieku temu - konkretnie i rzeczowo, bez nostalgii, powielania mitów i komediowych klisz w stylu Barei. Spodoba się osobom kochającym dizajn i retro przedmioty, ale przede wszystkim czytelnikom i czytelniczkom, których ciekawią procesy historyczne, społeczne, polityczne pokazywane z perspektywy życia zwykłych ludzi.

Świetnie napisana, z biglem, trochę gawędziarska opowieść o rzeczach i przedmiotach poprzedniej epoki, które urządzały i formowały nam życia. Wersalki, meblościanki, półkotapczany, segmenty, łuki Karwowskiego i wiele innych - bardziej duchologicznie, niż nostalgicznie, ale można i zapłakać, i powzdychać i trochę się pośmiać, czytając.

Wyjątkowa! Nie spodziewałam się, jak wiele wniesie w moje życie książka o polskim designie. Bez ironii. […] Świetna, bardzo polecam nie tylko miłośnikom urządzania wnętrz, miłośnikom historii, socjologii, psychologii, ekonomii, biznesu, wszystkim miłośnikom słowa pisanego utrzymanego w zanikającej już formie poprawności i konsekwencji.Język, styl, wydanie, wszystko na tak.

Ten opasły tom to historia społeczna widziana z wnętrza mieszkań, autentyczna, bo bazująca na dokumentach i relacjach z epoki analiza zmieniających się trendów i gustów, ich powiązania z sytuacją polityczną i ekonomiczną, rozwoju przemysłu meblarskiego i środowiska projektowego, ale i relacji społecznych czy obecności wzornictwa w kulturze. […] czytelnicy otrzymali nie tylko rzetelne źródło wiedzy o społeczeństwie epoki PRL-u, ale i nowy sposób na realizację wstydliwej pasji, którą zapewne podzielamy wszyscy: zaglądania innym do mieszkań.

Agata Szydłowska wykonała tytaniczną pracę dokumentacyjną. Są tu setki listów, ankiet, tekstów prasowych, książek, są rysunki, anegdotki, piosenki. To wszystko napisane z nadzwyczajną lekkością pióra, bez dętego żargonu […]. Podejście naukowe, spojrzenie osobiste. To idący w głąb psychologiczny i socjologiczny portret polskiej rodziny uchwyconej w jej najbardziej intymnym, prywatnym, najbardziej szczerym apekcie życia. […] z tych opowieści o mieszkaniach, o meblach, o trudnościach w zaopatrzeniu, o problemach rodzinnych wyłania się prawdziwy obraz Polski.

Połączenie olbrzymiej wiedzy merytorycznej i umiejętności jej przekazania w zrozumiały sposób to największe czytelnicze zalety książki Szydłowskiej, która opracowała niesamowite zakresy materiału.

Autorka pieczołowicie rekonstruuje ówczesne realia, czerpiąc z beletrystyki, pamiętników, wspomnień, Polskiej Kroniki Filmowej, reportaży (np. Krall, Kapuścińskiego i Łopieńskiej) i tasiemcowych dyskusji toczonych w prasie. Przypomina filmy i ogląda zdjęcia badających miejską kulturę mieszkaniową socjologów. Dzięki temu opowieść o kulturze mieszkaniowej PRL-u ma wiele twarzy.

Książka cieszy oko arcycelną okładką, a po otwarciu jej wnętrze wciąga jak szkatułkowa opowieść, gdzie kolejny rozdział wynika z poprzedniego.

Ależ to była lektura! […] jest to jedna z najlepszych książek o kulturze materialnej i obyczajach owych czasów, jaką mi się zdarzyło czytać.

Agata Szydłowska wykonała gigantyczną pracę, […] wyszukując zjawiska typowe dla każdej z „PRL-owskich dekad”, ożywiając setki sytuacji i praktyk tamtego czasu. Poradziła sobie z tym zadaniem świetnie: jako historyk designu od lat porusza się na styku historii najnowszej, polityki i estetyki. […] Jest to książka znakomita.

„Futerał” jest pracą wybitną, wnikliwą, starającą się rzetelnie ukazać splot uwarunkowań, które decydowały o kształcie wielkomiejskich i małomiasteczkowych mieszkań.

[Ta] Oparta na różnorodnych źródłach opowieść to udane połączenie reportażu, eseju historycznego, jak również eksperckiego głosu.