Jarosław Mikołajewski, Paweł Smoleński

Czerwony śnieg na Etnie

fragment

Penisy i blizna

 

 

„Po co tu płyną? Czego chcą?” Ci, którzy wiedzą, że ja, Jarek, byłem na Lampedusie i w Mussomeli, nieuchronnie zadają mi takie pytania – odpowiedź na nie można właściwie wymyślić sobie samemu.

            „Są uchodźcami czy emigrantami ekonomicznymi?”, pytają, jak gdyby uciekać od głodu było czymś mniej wzniosłym i uprawnionym od ucieczki przed wojną.

            Dlaczego? Po co?… Historii jest tyle ilu ludzi i żadna nie jest oczywista. Żadnej się nie wymyśli.

            Krzysztof Karasek, wspaniały poeta, którego mam za mistrza, po przeczytaniu mojego reportażu z Lampedusy spytał: „Dlaczego nie napiszesz nowej Antologii Spoon River?”. Przypomnę: Antologia… to jeden z najbardziej znanych zbiorów poetyckich w historii, opublikowany w 1915 roku przez Edgara Lee Mastersa, Amerykanina. Masters pomieścił w nim – wydobyte z własnej empatycznej wyobraźni przemieszanej z drzazgami prawdziwych losów – epitafia zmarłych pochowanych na cmentarzu w fikcyjnej, choć osadzonej w jego rodzinnej ziemi, miejscowości nad rzeką Spoon. W monologach, w pierwszej osobie, mieszkańcy cmentarza opowiadają, kim byli, jakie mieli aspiracje, jak zmarli. Nowa Antologia…, której stworzenie zasugerował mi Krzysztof, miałaby być opowieścią o migrantach, którzy utonęli w Morzu Śródziemnym, nie pozostawiając swojej historii. Zadaniem moim – człowieka, który wysłuchał pewnie kilkudziesięciu opowieści prawdziwych – miałoby być spisanie ich za nich. Pomysł jest ważny i przejmujący. Jakoś się do niego szykuję, choć nie wiem, czy wystarczy mi empatii i talentu, żeby go zrealizować.

            Tymczasem mam dwie prawdziwe historie. Opowiadam je w czasie, kiedy statek Aquarius, z ponad sześciuset migrantami, szuka swojego portu.

 

Adama mieszka na wschodniej części Sycylii. Jest członkiem hotelowego zespołu, który podaje do stołu, sprząta. Pracuje też w ogrodzie, gdzie uprawia kwiaty. Ma dwadzieścia pięć lat, pochodzi z Mali. Jest uprzejmy, delikatny, nieśmiały.

            – Dlaczego wyjechałeś? – pytam.

            – Ojciec umarł, a moja mama – mówi na granicy płaczu nie tylko ze wzruszenia, może głównie z bólu wspomnień – wyszła za mąż drugi raz. Za mężczyznę, który miał syna, mojego rówieśnika. Mieliśmy po kilka lat. W ogrodzie przy domu była studnia. Któregoś dnia mój przyrodni brat zniknął. Szukaliśmy go wszędzie, w końcu znaleźliśmy go w studni. Ojczym natychmiast oskarżył mnie. Że to ja zabiłem jego syna, wepchnąłem do tej studni. Wyrzucił nas z domu.

            Skąd Adama ma bliznę na czole? Czy od złego ojczyma?

            – Nie – zaprzecza. – Od Libijczyków. Kiedy próbowałem zarobić na transport, nagle rzuciła się na mnie grupa chłopców. Uciekałem, ale mnie dogonili.

 

Droga Adamy z Afryki do Europy jest tak banalnie typowa,że mógłby ją przejść jakiś Ali, Idris, Ibra, Fatima, Aisza lub Noor. Z Mali poszedł przez pustynię do Algierii. Miał raptem piętnaście lat. Trochę pracował w ogrodach, lecz zarabiał za mało, by pomóc matce i rodzeństwu.

            Więc znów poszedł przez Saharę, tym razem do Libii. Dotarł aż do Trypolisu. Jeszcze było tam jako tako, jednak po trzech miesiącach wybuchła wojna domowa.

            Na czarnych Libijczyków uliczne gangi urządzają prawdziwe obławy, łapią ich i prowadzą do więzienia, chyba że dadzą okup. Dzieje się tak zwłaszcza w pobliżu plaż, bo tam gromadzą się ci, którzy chcą uciekać przez morze, czyli – mają pieniądze.

            Właśnie taki gang dopadł Adamę. Zwyczajni, nastoletni chłopcy, którzy w innych warunkach pewnie chodziliby do szkoły. Zabrali mu trzysta pięćdziesiąt euro w funtach libijskich. Mieli noże, więc głęboko rozcięli czoło i pewnie zabiliby, gdyby nie kilku dorosłych. Zaszyli ranę, dali jakieś proszki.

            Drewniana łódź, którą Adama przypłynął na Lampedusę, miała dwa pokłady. Wsiadło na nią może ze czterysta osób; najmniejszych i najsłabszych upchnięto na dole. Tułali się przez tydzień, bez jedzenia i wody, zagubieni, bo nie płynął z nimi żaden marynarz. Przyjaciel, który szedł z Adamą aż z Mali, umarł z wyczerpania. Nie tylko on. Ciała wyrzucali za burtę.

            Na Lampedusie zamknięto go w obozie uchodźców. Ale ponieważ ciągle był nieletni, został przewieziony na kontynent, gdzieś pod Salerno, do obozu dla młodocianych.

            Stamtąd znów trafił na Sycylię, do Katanii. Wszystko, co dalej: szkoła i praca w hotelu, włoski paszport – to tak szczęśliwy zbieg okoliczności i przypadków, że przytrafia się może jednemu na kilka tysięcy migrantów. I niezwykłe człowieczeństwo pewnej kobiety.

 

Inną opowieść ma dla mnie w Katanii dorosły, lecz wciąż młody Nigeryjczyk. Uratował się z katastrofy na Morzu Śródziemnym. Ale jego przyjaciel utonął. Mieszkali w jednej wiosce, w której rządziła banda. Pewnego dnia pojawił się tam biały człowiek i powiedział, że jeśli będą dużo grać w piłkę, na pewno weźmie ich obu, jego i przyjaciela, jakiś klub z Europy i będą zarabiali miliony.

            Grali od świtu do nocy. Nazajutrz – znowu. I znowu. Co dzień, przez kilka lat, czekając na kogoś z obiecanego klubu. Ale nikt nie przyjeżdżał. Za to, znów pewnego dnia, zjawił się w wiosce inny biały i obiecał im po dziesięć dolarów za to, że pokażą mu przyrodzenia. Pokazali. Obiecał jeszcze po dziesiątce, jeśli pozwolą mu je przytrzymać. Nie pozwolili. Powiedział, że z takimi penisami mogą zarobić może nie miliony, ale na pewno tysiące. Jako żigolacy klubu nocnego i aktorzy filmów erotycznych. Chciał tylko jeszcze zobaczyć, bez dotykania, ich erekcję i wytrysk. Następnego dnia pokazali mu, jak to u nich wygląda. Za kolejne dziesięć dolarów. Biały człowiek był pod wrażeniem. Powiedział, że jeśli przypłyną do Europy, da im pracę. Zgodzili się. Perspektywa milionów za grę w piłkę wydawała się już nierealna. Choć woleli grać w piłkę niż to drugie. Bali się nocnych klubów. Domyślnego okrucieństwa ludzi, klientów. Ale postanowili popłynąć. Inaczej musieliby wstąpić do bandy, pracować dla niej lub zginąć. Dostali adres, pożyczyli pieniądze od rodziny, przedarli się na libijskie wybrzeże. Tam inni ludzie kazali im pokazać penisy i powiedzieli, jak mają ich użyć. Używali, jak im kazano, przez pół roku. Pod groźbą śmierci. W końcu wypłynęli. Resztę już znamy: jeden zginął, drugi przeżył. Cała nadzieja w tym, że Nigeryjczyk zmyślił to wszystko. Za dziesięć euro, których zażądał na koniec.

 

Jarosław i Paweł

 

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.