Trędowate kobiety czyszczą ryż

Tak więc ojciec Adam wymagał, by ochotnicy, którzy pojawią się w Jeevodaya – o ile oczywiście dostaną paszport i indyjską wizę – mieszkali i jedli razem z trędowatymi. Jeśli na obiad podano ryż na wodzie, mieli przyjąć ten skromny posiłek z wdzięcznością. Nie było dla nich żadnych specjalnych udogodnień, żadnej taryfy ulgowej, nic ekstra, żadnych specjałów. Był za to ten sam dach nad głową, ten sam kran, jednaka blaszana miska i palenisko, nad którym chybotał się kociołek z soczewicą. Mieli przebywać wśród trędowatych, pomagać im w codziennych czynnościach, rozmawiać z nimi, nudzić się, niedojadać, pracować, współodczuwać.

Ksiądz Wiśniewski uważał bowiem, że Jeevodaya to jedność, prawdziwa wspólnota równych, bez podziału na lepszych i gorszych. Inaczej całe zaangażowanie oraz poświęcenie zdrowych dla chorych nie będzie nic warte. Z zapisków nie wynika, czy stała za tym wiara, chęć przypodobania się Bogu, czy może intuicja, że prawdziwe, głębokie leczenie trądu, a więc społecznego wykluczenia, oznacza współobecność, już podpartą absolutnie sprawdzalną wiedzą medyczną: nie myl własnego strachu z prawdziwym zagrożeniem chorobą, nie mieszaj obrzydzenia objawami trądu z możliwością zarażenia się najbardziej leniwą bakterią na świecie. Trądu nie łapie się jak kataru albo zwyczajnej sraczki, jak rozwolnienia po lassi z mango lub jakimkolwiek innym indyjskim specjale kupionym w przydrożnej budzie. Prątki nie mieszkają w misce z dalem, nie ma ich na liściach drzewa pipal lub moringa, w ziemniakach, w mango, na grubej skórce jackfruita albo banana, skorupkach jaj.

I pewnie kategoryczny wymóg ciągłego współbycia z trędowatymi był dla wielu polskich (choć nie tylko) ochotników nie do wytrzymania. Przyjechali do Jeevodaya wiedzeni moralnym imperatywem i dobrocią, jaką w sobie poczuli, a może snami o przygodzie w zamorskich krajach, tymczasem żądano od nich tutaj więcej, mocniej. Skąd mieli wiedzieć – nawet jeśli im opowiadano – że w tej najdalszej z dalekich indyjskich prowincji jest aż tak gorąco, tak ubogo, że są tam tych rozmiarów węże i paskudne skorpiony. A przede wszystkim – że dłoń trędowatego podana na przywitanie jest aż tak sucha, nieczuła, że to bardziej nierzeczywisty kikut jakiegoś przedpotopowego korzenia wygrzebanego z piasku niż ręka. Że zjadana gangreną noga śmierdzi, a twarz wygląda jak pokutna maska, nabrzmiała zgrubieniami, pozbawiona ust i powiek. Nie wspominając o tym, iż na wspólnym, a więc ohydnym stole staje wieczór w wieczór mdły ryż, od którego już dawno chce się rzygać.

Sam ksiądz Wiśniewski krył się z uczuciami, więc jedynie się uśmiechał, pocieszał, karmił nadzieją, by nagle z niepojętej przyczyny wybuchnąć, krzyczeć, wręcz zelżyć. Chciał jawić się przybyszom jako ten dobry, łagodny ksiądz, który dba o ciemnoskóre dzieciątka i prowadzi je jak pasterz do katolickiego Boga. Ale, jak się okazuje, nie zawsze taki był. To znaczy – był, lecz nie umiał, zresztą jak niemal wszyscy wówczas, nazywać emocji. Emocje pojawiały się jak niepotrzebne drgawki, w nieodpowiednich momentach i stawały się nie do opanowania, więc ojciec Adam, jeniec swoich czasów, nie chciał o nich rozmawiać.

Miał w końcu ksiądz Adam do czynienia z chorymi tak bardzo, że trudno to sobie wyobrazić. Z najnędzniejszymi z nędznych, ale też – i niekiedy w tym samym momencie – z kanciarzami, ze złodziejami, z pijakami, z kłamcami i z oszustami. Z Polski (i z Europy) też zjeżdżali do niego nawiedzeni, moralni szalbierze, ludzie słabi i zaburzeni, uwikłani w megalomańską potrzebę, by pokazać światu, że są lepsi niż w rzeczywistości. Wynika to z jego własnych notatek, tak oszczędnych, że szkoda gadać. Oczywiście, że Wiśniewski dawał upust złości, potrafił nawrzeszczeć, a i pewnie czasem kogoś szturchnął, komuś przywalił; wiemy to bez żadnej wątpliwości, bo podniesiona dłoń pallotyna zachowała się w tutejszych wspomnieniach. A i jemu samemu zdarzało się notować, że traci cierpliwość, że zdenerwował go ten i ów.

Nie lubił siebie w takich momentach. Ale też nie miał pojęcia, jak walczyć z własnymi ludzkimi odruchami.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: jakub.nowacki@czarne.com.pl