Czerniawski

Polak, który oszukał Hitlera

System przekazywania raportów do Tudora także był dziełem Czerniawskiego. Agenci zostawiali swoje raporty w skrzynkach kontaktowych w niedziele. W poniedziałki zbierała je La Chatte. Poniedziałki i wtorki także służyły do kontaktów z agentami, którzy potem rozjeżdżali się do sektorów. We wtorek wieczór sporządzano tygodniowy raport zbiorczy. W każdą środę rano Armand albo La Chatte mieli zjawiać się w Café Européen i przekazywać przepisany raport tygodniowy kurierowi. Kurierem był wspomniany Stanisław Lach, pseudonim Rapide – „trzydziestolatek o błotnistej cerze, małym wąsiku i przeszywającym spojrzeniu czarnych jak węgiel oczu”[1]. Czerniawski miał o nim powiedzieć, że to typowy polski portier: „plotkarz i pijak”[2].

Był on gotów przedostać się do Marsylii i już szykował się na kilkudniową co najmniej podróż, ale ku jego zaskoczeniu Czerniawski wytłumaczył mu, że to nie będzie potrzebne. Mało tego – wróci do domu jeszcze tego samego dnia. 

Rapide miał, owszem, wsiąść w wyznaczonym dniu o jedenastej (według Kotki pociąg ruszał o ósmej rano) do pociągu Paryż-Marsylia i wejść do pierwszego, licząc od lokomotywy, wagonu pierwszej klasy, a następnie do toalety położonej z przodu wagonu i tam, delikatnie, używając śrubokrętu, odkręcić tabliczkę z napisem Replacez le couvercle aprѐs l’usage. Zrobić to należało bardzo ostrożnie – najlepiej przez chusteczkę, by nie zostawić śladów i zarysowań na śrubkach. Następnie trzeba było włożyć pod tabliczkę raport przygotowany na bibułkowym papierze i przykręcić śrubki. Rapide miał następnie wysiąść z pociągu jeszcze przed granicą obu stref w Dijon i czekać tam na pociąg jadący z Marsylii do Paryża. Tymczasem do pociągu z raportem – gdy ten już przekroczy granicę, w Awinionie – miał wsiąść kurier Tudora i, odkręcając tabliczkę, odebrać raport. Dokument miał wszelkie szanse, by jeszcze tego samego wieczora znaleźć się w rękach szefa Ekspozytury „Francja” rezydującego w Villa Mimosa nad brzegiem Morza Śródziemnego.

Co więcej, kurier Tudora też mógł, jadąc z Marsylii, zostawić informację pod tabliczką dla Czerniawskiego, którą Rapide odebrałby po wejściu do pociągu w Dijon.

„Proste, zbyt chyba proste, by wzbudzić podejrzenia!” – Lach nie krył zadowolenia[1].

Nerwy żony były jednak wystawiane na próbę – choć pewnie nie o wszystkich przygodach męża wiedziała. Czasem Rapide musiał przekraczać „zieloną granicę” – choćby po pieniądze na funkcjonowanie sieci Interallié. Przychodziły z Wielkiej Brytanii przez Madryt.
Pewnego razu dostał od Tudora półtora miliona franków. Miał te pieniądze dostarczyć Czerniawskiemu. Linię demarkacyjną chciał przekroczyć w okolicy Montceau les Mines w Burgundii. I gdy tak wyszedł z lasu na drogę, dostrzegł go pogranicznik, których bez wahania puścił w jego kierunku serię z karabinu. Chybił, a Polak błyskawicznie wskoczył za żywopłot. Udało mu się dotrzeć do znajomego krawca – Polaka – który mieszkał w okolicy. Ten dał mu schronienie i poszedł na dworzec kupić bilet do Paryża. Dworzec mógł być bowiem otoczony przez Niemców. Lach zdołał wsiąść do pociągu z dala od peronu i dotrzeć z pieniędzmi do Paryża.


[1] Tamże, s. 66.
[2] Tamże, s. 66.
[3] R. Garby-Czerniawski, Wielka sieć (15), „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, 5 czerwca 1961.