Bez taryfy ulgowej

Kobiety w wojsku

Nasza armia otworzyła się na służbę kobiet w 1999 roku, kiedy Polska przystąpiła do NATO. Był to w zasadzie jeden z warunków naszego członkostwa w sojuszu. Co warto wiedzieć, w Wojsku Polskim już od dziesięciu lat na kilku wąsko wyspecjalizowanych obszarach służyła grupa kobiet. W 1988 roku zauważono, że w armii brakuje farmaceutów i stomatologów. W tych zawodach było stosunkowo niewielu mężczyzn, a Wojskowa Akademia Medyczna w Łodzi przygotowywała głównie lekarzy – stąd wynikały wakaty na tych etatach. Kadrowcy doszli do wniosku, że wolne stanowiska najłatwiej będzie uzupełnić kobietami, pierwszymi paniami w naszym wojsku były więc dentystki i farmaceutki.

Przyjmowano nas do wojska jako absolwentki wyższych uczelni na warunkach szczególnych, bo nie wymagano od nas wykształcenia wojskowego, jak od mężczyzn, którzy musieli ukończyć szkołę wojskową i uzyskać stopień oficerski. Trzeba pamiętać, że w owym czasie kobiet nawet nie dopuszczano do egzaminów do takich szkół. Słano w tej sprawie wiele skarg do parlamentarzystek, nie przynosiło to jednak żadnego skutku.

Przez pierwsze dwa lata było nas zaledwie piętnaście. Ja byłam pierwszą kobietą odbywającą służbę w strukturach Marynarki Wojennej, a drugą w wojsku w ogóle. Nasza służba na stanowiskach medycznych nie różniła się wtedy prawie niczym od dotychczasowej pracy, główna zmiana polegała na tym, że od czasu do czasu trzeba było włożyć mundur. Nie musiałyśmy pełnić funkcji oficera dyżurnego i na początku zwolniono nas z egzaminów sprawnościowych.

Trafiłam do wojska w 1989 roku z 7 Szpitala Marynarki Wojennej w Gdańsku. Doświadczenie zawodowe zdobyłam w aptece Wojskowej Specjalistycznej Przychodni Lekarskiej w Ustce, gdzie wspólnie z moim szefem rotowałam leki w zestawach wojskowych i zajmowałam się dokumentacją tych zestawów. Mój kierownik w aptece 7 Szpitala Marynarki Wojennej, pułkownik Zenon Ziaja, odchodził ze służby do  cywila, by szukać nowych wyzwań w życiu (należy przyznać, że z sukcesem),i zwolnił się etat, na który nie było męskich chętnych. Zgłosiłam więc chęć przywdziania munduru i przejścia na etat wojskowy.

Mój ojciec i mąż byli wojskowymi, specyfika służby nie była mi obca. Jednak sama znajomość środowiska wojskowego nie wystarczy, by podjąć służbę, potrzebna jest określona wiedza merytoryczna. Zarówno ja, jak i inne kobiety przyjęte wówczas do wojska nie miałyśmy profesjonalnego przygotowania wojskowego. W trzecim roku naboru kobiet do wojska w korpusie medycznym podjęto decyzję o podstawowym przeszkoleniu ich. W 1991 roku zebrano więc nas na kurs organizowany przez Wojskową Akademię Medyczną i poddano dwutygodniowemu szkoleniu poligonowemu w Orzyszu. Szkolenie przechodziły głównie farmaceutki, ale także dentystki, lekarki i tłumaczki. Program obejmował zajęcia z taktyki, ćwiczenia strzeleckie, musztrę indywidualną i zbiorową. Rok później odbył się podobny kurs dla pozostałych kobiet.

Na początku kobiety w wojsku wywoływały życzliwe zaciekawienie, spotkałyśmy się z akceptacją i otrzymywałyśmy wsparcie, ale zaznaczyć należy, że to był korpus służby zdrowia, specyficzne środowisko złożone głównie z lekarzy i farmaceutów. My, nieliczne kobiety w tym środowisku, nie stanowiłyśmy dla nich konkurencji. Byłyśmy dobrze traktowane, chociaż czasem trochę jak kwiatek do kożucha albo miś na Krupówkach. Dowódcy chętnie się nami chwalili, pozwalając na zdjęcia w prasie i występy w telewizji. Chcieli pokazać, że kobiety są obecne w strukturach armii i mogą pełnić służbę, a wojsko staje się otwarte i nowoczesne.

Pojawiły się oczywiście pierwsze problemy natury organizacyjnej i szkoleniowej. Na przykład w składnicach medycznych, gdzie obsada etatowa była niewielka, kobiety zostały ujęte w grafiku dyżurów, ale nie przygotowano do takiego zadania, brakowało im odpowiedniego przeszkolenia. Przychodzący do wojska panowie, absolwenci studiów cywilnych, kończyli wcześniej studium wojskowe, a w czasie wakacji zaliczali poligon, natomiast studentki miały jedynie krótkie przysposobienie z obrony cywilnej, na którym uczono trochę samoobrony, ale bez strzelania czy rzutu granatem, nie nosiły nawet mundurów. W mojej jednostce (7 Szpital MW) z obowiązku pełnienia służby oficera dyżurnego byli zwolnieni tylko ordynatorzy, osoby na kierowniczych stanowiskach i ja – jedyna kobieta na służbie w szpitalu. Ale tam, gdzie kobiet było więcej, a mężczyzn mniej, musiały one pełnić dyżury. Gdyby zostawić te dyżury tylko mężczyznom, musieliby je pełnić na okrągło, a to nie byłoby sprawiedliwe. W spokojnym miejscu takim jak składnica można było jakoś sobie poradzić, ale niektóre panie służyły w większych garnizonach. Tam obowiązki oficera dyżurnego stanowiły dużo poważniejsze wyzwanie. Zdarzały się trudne sytuacje, bywało, że trzeba było dać sobie radę z pijanym żołnierzem, a w czasach obowiązkowej zasadniczej służby

wojskowej tego rodzaju incydenty nie należały do rzadkości.

W 1991 roku zostałyśmy zaproszone przez prezydenta Lecha Wałęsę do Belwederu z okazji Dnia Kobiet, odbyło się wtedy spotkanie z kierownictwem MON, brał w nim udział między innymi admirał Piotr Kołodziejczyk. Poruszyłyśmy kwestię braku odpowiedniego przeszkolenia dla kobiet i opowiedziałyśmy, jakie problemy rodzi to podczas dyżurów. Niestety zamiast nas porządnie przeszkolić, odpuszczono nam dyżury. Łatwiej było zwolnić kobiety z obowiązku pełnienia służby ze względu na brak przygotowania do tych funkcji, niż zorganizować systemowe szkolenie. Trzeba dodać, że nie była to kwestia o dużej skali. Sprawa dotyczyła tylko sześćdziesięciu czterech kobiet w armii liczącej wówczas kilkaset tysięcy żołnierzy.

W aptece 7 Szpitala Marynarki Wojennej służyłam w latach 1989– 1994. W kwietniu 1989 roku nadano mi stopień podporucznika. W gabinecie komendanta w obecności szefa Zaopatrzenia Medycznego Szpitala odebrałam akt mianowania wraz z życzeniami pomyślnej służby i uściskami dłoni przełożonych. Do końca życia nie zapomnę jednak wspólnej przysięgi żołnierskiej składanej w warunkach poligonowych. Podczas ćwiczenia rozwijania batalionu medycznego 7 Szpitala MW w trójmiejskim lesie zgromadzono nas ze wszystkich jednostek wojskowych Trójmiasta, były tam też pielęgniarki mające przydziały mobilizacyjne w batalionie medycznym. Włożyłyśmy mundury polowe. Podczas tej przysięgi z jednej strony rozpierała mnie duma, że noszę mundur, ale z drugiej strony miałam też poczucie winy – opuszczałam uroczystość z okazji Dnia Matki w przedszkolu mojej córki. Specyfika służby wojskowej kobiet wiąże się między innymi z braniem odpowiedzialności za dwie istotne sfery życia – służbową i rodzinną. Trzeba znaleźć odpowiedni balans, by nie zaniedbać żadnej z nich.

Dopuszczenie kobiet do służby wojskowej wiązało się ze zmianą wielu wojskowych regulacji, w tym przepisów dotyczących stroju, i stworzeniem nowych zestawów mundurowych, norm i naliczeń dla kobiet w różnych rodzajach sił zbrojnych. Magazyny z wojskową odzieżą dysponowały tylko męskimi mundurami, więc mundury wyjściowe, służbowe czy galowe dla kobiet musiały być szyte na miarę. Duży problem stanowiły i stanowią do dzisiaj komplety umundurowania polowego. Standardowy mundur pasuje na mężczyznę, natomiast kobieta musi rozformować przynajmniej dwa zestawy polowe, żeby dopasować sobie spodnie z jednego zestawu, a bluzę z drugiego, ponieważ korzystając z gotowego kompletu, zawsze coś będzie za luźne lub uwierające. Można też pobrać większy zestaw i dopasować go we własnym zakresie. Początkowo był też problem z obuwiem polowym, bo brakowało małych rozmiarów.

Pełniąc służbę w aptece szpitalnej, korzystałam z kitla ochronnego obowiązującego w zakładach opieki zdrowotnej, jedynie na uroczystości wkładałam mundur galowy, a na ćwiczenia mundur polowy.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.