Bałkany

Raport z polskich misji

Od zakończenia II wojny światowej nasi żołnierze uczestniczyli w dziesiątkach interwencji organizowanych przez ONZ, NATO, Unię Europejską. Od misji na Półwyspie Koreańskim w 1953 roku po rozpoczętą w 2014 roku służbę w Republice Środkowoafrykańskiej. Wielu członków wcześniejszych kontyngentów wojskowych odnosi wrażenie, że zapomniano o ich wysiłku. Niektórzy mają żal o to, że państwo polskie poprzez ustawodawstwo o zabezpieczeniu społecznym żołnierzy i ich rodzin podzieliło prawnie weteranów na dwie nierówno traktowane grupy: tych, którzy służyli przed 1998 rokiem, i tych z misji późniejszych.

Ta książka ma na celu przypomnienie żołnierzy, którzy na początku lat dziewięćdziesiątych wyjechali na Bałkany i tam, w przygnębiających warunkach wojny domowej, działali na rzecz przywrócenia pokoju.

Misje polskie w byłej Jugosławii, które rozpoczęły się na początku 1992 roku wysłaniem batalionu w ramach sił ONZ-etu, były przedsięwzięciami pokojowymi. Nie oznacza to jednak, że żołnierze udali się na spokojne, turystyczne wyprawy. O trudnościach, które napotkało wojsko, niech świadczy choćby to, że w dwóch pierwszych turach misji na Bałkanach żołnierze byli dziesiątkami odsyłani do domu przed zakończeniem obliczanej na sześć miesięcy służby. Problemy Polskiego Kontyngentu Wojskowego (PKW) wynikały z charakteru zadania. To nie była pierwsza zagraniczna misja polskiej armii po 1989 roku, ale pierwsza operacyjna i o tak szerokiej skali obowiązków. Wcześniejsze wyjazdy miały charakter obserwacyjny lub logistyczny. W Jugosławii nasi żołnierze wystawiali i obsadzali posterunki, patrolowali rejony swoich działań, rozminowywali kraj, współdziałali z miejscowymi cywilami, władzami, armią i policją.

W tej książce oddajemy głos tym, którzy pracują w cieniu. Ich służba nie jest postrzegana jako spektakularna, ale przekłada się bezpośrednio na bezpieczeństwo żołnierzy i cywilów.

O swoich zadaniach i ich przebiegu opowiedzą najpierw saperzy. Wartość cierpliwej i mozolnej pracy saperów na Bałkanach jest nieoceniona. Szaleństwo wojny spowodowało zaminowanie – głównie minami przeciwpiechotnymi – ogromnych obszarów byłej Jugosławii. Przydatność min przeciwpiechotnych w sensie taktycznym jest wątpliwa, ma niewielki wpływ na prowadzenie szerszych operacji defensywnych czy ofensywnych. Tego rodzaju broń uderza przede wszystkim w cywilów, często w dzieci. Jak podaje Bosnia and Herzegovina Mine Action Center, do dziś, po kilkunastu latach rozminowywania kraju, leży w ziemi około osiemdziesięciu tysięcy min. Dzięki poświęceniu saperów udało się obniżyć liczbę wypadków z kilkuset do kilku rocznie.

Relację z misji zdadzą też żołnierze służb zajmujących się monitorowaniem sytuacji w obszarze działania polskich kontyngentów wojskowych oraz zbieraniem i analizą informacji. Niektórzy z nich pracują w mundurach, jawnie reprezentując siły EUFOR-u (European Union Force in Bosnia and Herzegovina) wśród miejscowej ludności i władz, inni działają mniej formalnie. Pozyskiwanie informacji, sprawdzanie ich wiarygodności, analiza danych to nie tylko wypełnianie zadań z zakresu bieżącego zarządzania sytuacją na miejscu. Od wiedzy o tym, co się dzieje i co może się wydarzyć na Bałkanach – w miejscu, w którym ścierają się interesy mocarstw i odmienne koncepcje cywilizacyjne – może zależeć spokojne życie mieszkańców całej Europy.

Za szczególnie ważny uważamy los weteranów i ich rodzin, dlatego oddajemy też głos wdowie po oficerze, który zginął w Chorwacji. Mamy nadzieję, że jej historia uwrażliwi armię i państwo na wypadki śmiertelne i los pozostawionych w kraju bliskich. Chcemy też uczulić samych żołnierzy, by przed podjęciem służby w niebezpiecznym rejonie przemyśleli i uporządkowali sprawy życiowe.

Pokażemy także, jak z perspektywy dowódcy kontyngentu wygląda obecna sytuacja w armii Bośni i Hercegowiny i w samym państwie.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.