Żadna z ludzkich cnót nie jest na tym świecie niezmienna,
prócz jednej: prawdziwej pobożności. Wiara nie może
nas rozczarować, ponieważ nie obiecuje nam niczego na
ziemi. Głęboko wierzący nie rozczaruje nas, jeśli nie szuka
na ziemi korzyści dla siebie. Przenosząc to na życie ludów,
powiemy, iż szukają one na próżno tak zwanych cnót
narodowych, które są po wielokroć bardziej wątpliwe niż
cnoty osobiste. Dlatego nienawidzę narodów i narodowych
państw. Moja stara ojczyzna, Monarchia, była domem
o wielu drzwiach i wielu komnatach dla różnego rodzaju
ludzi. I oto dom ten podzielono i zniszczono. Nie ma
w nim już nic do szukania. Nawykłem żyć w domu, a nie
w kabinach.
Ludwik Hieronim hrabia Morstin, bohater opowiadania
Popiersie cesarza Josepha Rotha

Rynek w Pápie już od świtu pełen był dźwiękowych dowodów
ludzkiej aktywności. Wstałem z łóżka zwinnie niczym
chiński gimnastyk i od razu otworzyłem wychodzące na Fő
tér okna, złakniony oślepiająco białego madziarskiego słońca.
Stałem dobrą chwilę w jego promieniach, a ono z poranną
delikatnością gładziło mnie po twarzy tak czule, jakbym
był krwistym strąkiem papryki z okolic Kalocsy lub Segedyna,
żółtym melonem albo wielkim arbuzem spod Csongrádu,
gładziło mnie, jakbym od niepamiętnych czasów stanowił
część tej ziemi, jakbym osobiście na małym koniku przybył
w IX wieku znad Uralu nad Dunaj, by objąć Ojczyznę, jakbym
codziennie prasował spodnie od paradnego munduru admirała
Horthyego de Nagybánya, razem ze świętym Stefanem
zwędził koronę przeznaczoną Bolesławowi Chrobremu lub
tylko hodował na Wielkiej Nizinie endemiczne świnie rasy
mangalica. A może jedynie chciało, bym bez reszty zaufał
jego ciepłu i światłu, pozbywając się ewentualnych wątpliwości.
Mrużąc oczy, przyglądałem się chwilę pysznym barokowym
budowlom, które miasto zawdzięcza Esterházym,
lecz zapach świeżo parzonej kawy kazał mi możliwie najspieszniej
udać się w stronę jadalni hotelu Arany Griff, którego
od wczoraj byłem gościem.

Czułem się lekko oraz rześko, mimo że poprzedniego
dnia w potwornym upale zwiedzałem miasto, kąpałem się
w wodach termalnych, a na późną kolację spożyłem siedmiogrodzką
zupę z baraniny ze świeżym estragonem i kwaśną
śmietaną, pörkölt z warchlaka z dodatkiem knedli bułczanych
oraz strudel wiśniowy, pijąc obficie białe wino z Somló,
wytrawną kadarkę z Szekszárdu, a przedtem i potem
gruszkową palinkę.
Jak się rzekło, byłem wesół, choć na śniadaniowym stole,
prócz właściwych dla miejsca atrybutów, czyli rogalików,
salami, gotowanej szynki oraz konfitur morelowych, bezwstydnie
spoczywał i niezdrowo żółcił się spożywczy wrzód –
margaryna. Z obowiązku, lecz tego ranka bez normalnej
na widok margaryny wściekłości, poprosiłem po węgiersku
o masło, na co kelner przyniósł mi dzbanek mleka. Zorientowałem
się zatem, że proszącw o masło (vaj), poprosiłem
o mleko (tej), bowiem słowa „tej” użyłem, zatem jeszcze raz
poprosiłem o masło (vaj), tym razem prosząc o vaj (masło),
a nie o tej (mleko). Kelner popatrzył na mnie jak na idiotę
i przyniósł margarynę. Z najwyższym spokojem spożyłem
więc rogaliki bez omasty, a godzinę później dojeżdżałem już
do zacnego miasta Győr, nad trzema rzekami leżącego.
Bez protestów wspiąłem się na trzecie piętro, mimo że
chodzenie po schodach to jedna z bardziej idiotycznych czynności,
do jakich człowiek jest zmuszany. Biuro było niewielkie,
schludne oraz przyjemnie klimatyzowane, a pani notariusz
miła i młoda. W dodatku nosiła nazwisko Cseresznyák,
a to dla klienta z Polski rzecz nie bez znaczenia, bo mimo wysiłków
prezesa Wildsteina każdy z nas wie, że Tomek Czereśniak
był klawy i z porządnej familii. Po uroczystym odczytaniu
dokumentów podpisaliśmy je, co zostało mocą urzędu
poświadczone. Tak oto w początkach lipca 2006 roku zostałem
właścicielem niecałego hektara ziemi i zrujnowanych
chłopskich zabudowań w niewielkiej madziarskiej wiosce

po północnej stronie Balatonu, osadzie położonej na styku
Lasu Bakońskiego i wulkanicznego dna prehistorycznego
Morza Panońskiego, u zbiegu dwóch okręgów winiarskich:
Badacsony i Balaton‑felvidéki.
Pojechałem tam od razu. Słońce
stało w zenicie, a świerszcze tarły odnóżami tak mocno,
jakby wyzywały na pojedynek cykadzich kolegów z Dalmacji.
Mijałem zielone, porośnięte winoroślą stożki wulkanów,
wielokrotnie starszych niźli rodzaj ludzki, u ich zboczy kłaniające
się słońcu pola słoneczników, a dookoła tych wysp
złotych i zielonych lekko pagórkowate puste przestrzenie,
porośnięte pożółkłą, prawie białą trawą. Ich przedziwnej
monochromatyczności nie zakłócały wyrzynające się czasem
ponad glebę zęby zwietrzałych, kremowych skał ni stada
madziarskich bawołów o idealnie szarej maści, od której
szürke marha szarym bydłem są zwane. Czasem trawa
ruszała się energicznie, lecz dopiero wysiliwszy wzrok, dostrzegałeś
w niej owczy kierdel, ze zdolnością kameleona
stopiony z barwą otoczenia. Nawet juhasi nosili wyłącznie
wypłowiałe ciuchy i zaganiali barany, turkocząc na starych
jak wulkany motorowerkach, a pomagały im owczarki puli
o wypłowiałych kudłach.
Pchnąłem zardzewiałą wiejską furtkę i stanąłem na swoim.
Patrząc na wprost, widziałem zamykający horyzont stożek
Szentgyörgyhegy – świętej góry winiarzy. Po lewej ręce,
również w zasięgu wzroku, miałem bazalt Badacsony. Mój
Boże! Czyż kiedyś przyszło mi do głowy, że właśnie w tym,
właśnie w mym miejscu przywołać mógł będę słowa wielkiego
Béli Hamvasa? Przygotowałem się starannie. Otworzyłem
Filozofię wina na stosownej, zaznaczonej wcześniej
stronie i jąłem niespiesznie czytać:
„Wreszcie o winach z Badacsony i Szentgyörgyhegy,
z dwóch gór pochodzenia wulkanicznego znad Balatonu.
To wina zdecydowanie męskie, od narcyza do ascety, od królewskiej
wyniosłości po zwyczajną błazenadę. Każda z tych

a mimo to uzyskującym jeszcze większą sławę. W obu winach
tkwi wielkość, ale jedna z nich jest wielkością na miarę
olimpijską, a druga na miarę chińską, zwaną mądrością
tao. Doprawdy trudno zdecydować, które jest lepsze. Już,
już opowiadałem się za Szentgyörgyhegy, ale wypiłem kieliszek
badacsońskiego rieslingu i zmieniłem zdanie. Znowu
skosztowałem wina z Szentgyörgyhegy i wróciłem do pierwotnej
oceny. No, ale właściwie mogę być i Grekiem, i Chińczykiem,
cóż to komu może przeszkadzać?”.
(...)