Nie tylko żyjemy
dziś bardzo niewłaściwie, ale błędny jest sam sposób myślenia o naszym
życiu. W tej niezwykłej, krótkiej książce Tony Judt, jeden z czołowych
współczesnych historyków i intelektualistów, wyjaśnia, jak znaleźliśmy
się w obecnym stanie niebezpiecznego chaosu. Po mistrzowsku krystalizuje
nasze dojmujące poczucie zbiorowego dyskomfortu i wskazuje drogę
wyjścia.
Jak pokazało dobitnie załamanie gospodarcze z 2008 roku,
umowa społeczna, która definiowała życie w powojennej Europie i Ameryce
– gwarancja bezpieczeństwa, stabilności i sprawiedliwości – przestała
być rzeczą pewną. W istocie nie stanowi nawet przedmiotu rozmów. Judt
proponuje nowy język do rozmowy o naszych wspólnych potrzebach,
odrzucając zarówno nihilistyczny indywidualizm skrajnej prawicy, jak
i skompromitowany socjalizm przeszłości.
Judt argumentuje, że aby
znaleźć drogę wyjścia z obecnego trudnego położenia, musimy przyjrzeć
się naszej niedawnej przeszłości i ponownie przedłożyć sprawiedliwość
nad zwykłą wydajność. Zamiast ślepo wierzyć rynkowi – jak, na własną
zgubę, czyniliśmy przez ostatnie trzydzieści lat – musimy stawić czoło
wyzwaniom społecznym i przyjąć odpowiedzialność za świat, w którym
żyjemy. Źle ma się kraj dostarcza narzędzi, za pomocą których możemy projektować nowe formy zarządzania i wyobrazić sobie lepszy sposób życia.
Ta pełna pasji, mądra, przejrzysta, ludzka rozprawa, sięgająca głęboko
w przeszłość, ale i w teraźniejszość, ten skondensowany wyraz
wieloletnich trosk zajmie poczesne miejsce wśród pisarstwa politycznego
zarówno tej, jak i każdej innej epoki.
Książka ta jest testamentem i manifestem zarazem. Testamentem, bo to późne dzieło Tony’ego Judta, znakomitego historyka dziejów XX-wiecznej Europy, który chorował na postępujący zanik mięśni i swe ostatnie prace dyktował, nie mogąc się poruszyć. Umarł w sierpniu 2010, mając 62 lata i żywy umysł.
Jest manifestem socjaldemokratycznym, bo cały wywód Judta zmierza do przekonania czytelników, że we współczesnym życiu gospodarczym i publicznym rola państwa nie tylko nie powinna maleć, lecz przeciwnie – coraz większa staje się jego odpowiedzialność. Judt broni również strukturalnej i moralnej roli państwa jako zwornika społeczeństwa demokratycznego. Czy trzeba tłumaczyć, że stosuje się to i do naszego kraju? On także ma się nie najlepiej.
Tony Judt porusza serca i umysły. Pokazuje, dlaczego nasze społeczeństwa idą w złą stronę. Wydajność zamiast współczucia, demontaż służb publicznych, opuszczeni przegrani, narastająca samotność i złość ludzi – to klimat naszych czasów. Jeśli chcemy żyć lepiej, musimy przywrócić państwo, które pośredniczy między ludźmi a rynkiem i łagodzi skutki działania rynku. To zadanie dla lewicy. Ten mądry testament Judta, wiwisekcję naszego codziennego zła, powinni przeczytać niezadowoleni i zagniewani. A także ci, którzy chcieliby nasz świat zmienić.
Wydawnictwo Czarne spisało się bez zarzutu. Wysokie walory literackie tłumaczenia oraz dobra korekta czynią lekturę przyjemnością, pomimo niezbyt sympatycznego tematu.
