Nie tylko goście oceniają kelnerki, również kelnerki taksują gości. Wiedzą, komu należy podać zamówienie od razu, a kto może poczekać. Bo na ich szacunek trzeba było sobie zasłużyć. Zofia Czerwińska, która w warszawskim SPATiF-ie zjawia się w 1962 roku, na początku nie ma z nimi łatwo. „Kiedy pierwszy raz poprosiłam o obiad klubowy, po długim czasie podeszła »Żyrafa«. Po obiedzie, który jeszcze dojadała, wyjęła serwetkę z pojemnika na moim stoliku, wytarła nią usta i spytała z pogardą – klubowy? Ja wtedy spokojnie wyjęłam tę serwetkę z mojej popielniczki, wstałam i wyrzuciłam ją do pobliskiego kosza. »Żyrafa« osłupiała i wyjąkała: »Przepraszam«. Obiad dostałam szybko, gorący, z uśmiechem. Oczywiście były wyjątki – bały się i szanowały małżeństwa znanych aktorów, no i darzyły szacunkiem władze SPATiF-u, bo wtedy jeszcze wszyscy schodzili z góry na obiad i wódeczkę po długich zebraniach”.

Kiedy do klubu przychodzą świeżo upieczeni absolwenci szkoły teatralnej, kelnerki im matkują. Potrafią powiedzieć: „Najpierw zjedz, potem zamówisz alkohol”. Jeśli któryś z gości jest tak pijany, że ledwo trzyma się na krześle, kelnerka – a przoduje w tym Mańka zwana „Cycofonem” – mówi wprost: „Tobie już wódki nie podam” albo wręcz sprząta delikwentowi sprzed nosa pełny kieliszek.

„Cycofon” kodeks pracy traktuje wybiórczo. Według Atlasa: „[…] miała otóż zwyczaj podawania do stołu tylko tym ludziom, których znała i lubiła. Nieszczęśnik, który nie miał przyjemności znać Mańki osobiście, szykanowany był bezlitośnie.(…)

„Cycofon” z koleżankami traci pracę, gdy wychodzi na jaw, że podstawiają w restauracji swój alkohol, co naraża Sidorowskiego na straty. Atlas: „Mieliśmy też prywatną aferę kryminalną, kiedy to wycwanione kelnerki wprowadziły do knajpy prywatną wódkę, którą sprzedawały z gastronomiczną marżą. Ajent się wściekł, do czego akurat miał prawo, i wezwał milicję, ale zanim dojechał radiowóz, rozmyślił się, bo zdesperowane dziewczyny zagroziły ujawnieniem stróżom porządku publicznego wielu szwindli szefa. Niemniej z pracy zostały wyrzucone, ale z zemsty ostatniego wieczora odmawiały przyjmowania od stałych klientów zapłaty za jadło i napitek”.

Na ich miejsce przychodzą inne, młodsze, nie tak bezczelne.

Najwidoczniej i one musiały zapatrzyć się na złe wzorce, gdyż w styczniu 1968 roku Stanisław Dygat w liście do Kazimierza Kutza przy okazji utyskiwań na służbę zdrowia nawiązuje do kultury obsługi w Klubie Aktora: „Czy naprawdę nigdy nie będziemy mieli […] odpowiednich zakładów leczniczych, w których można być pewnym lepszego traktowania niż przez kelnerki w SPATiF-ie?”.

– Kelnerki – wspomina piosenkarka i aktorka Lidia Stanisławska – latami traktowano swojsko. Nie, żeby je podszczypywano: to były takie „nasze dziewczyny”.

„Nasze dziewczyny” nie narzekają na niedostatek asertywności i potrafią czasem odezwać się do gości tak, jakby były żeńskim odpowiednikiem Edka z Tanga.

                „Kiedyś, dawno temu, siedzieliśmy przy obiedzie w SPATiF-ie z Dygatem i Januszem Minkiewiczem, obsługiwała nas starsza, ruda kelnerka, osoba pogodna i fachowa. Stawiając talerze na stoliku, powiedziała żartobliwie: »Chłopcy, czuję, że nadejdzie jeszcze taki czas, że to ja będę siedziała, a wy będziecie mi podawali moje ulubione dania«” – opisuje Kutz.

Po latach imiona kelnerek mylą się bywalcom. Być może to ją Tadeusz Pluciński opisuje jako „Rudą Majkę”, która wyswatała kilka swoich koleżanek z biesiadnikami.

Sam Pluciński, słynny amant, adorował wtedy dziewczynę odpowiedzialną za wydawanie potraw. Dzięki niej zdobył zakulisową wiedzę na wagę złota – dziewczyna utwierdziła go w przekonaniu, że z kelnerkami należy żyć w zgodzie, gdyż ze złości potrafią napluć gościowi do zupy…

Do najgłośniejszych spatifowych mariaży należy związek kelnerki Heleny Urbaniak z Jerzym Duszyńskim, wielkim amantem polskiego kina.

Zanim do tego doszło, jak opowiada Pluciński, któregoś wieczoru Duszyński przyprowadził na kolację ładną kobietę. „Zamówił dwa schabowe, śledzika i ćwiartkę. Kelnerka kategorycznie odmówiła podania ćwiartki: »Nie będziesz dzisiaj pił«. Nie sądzę, by przemawiała przez nią troska o wątrobę Jurka, raczej to była zazdrość czysta”. Czy była to pani Helena, można się tylko domyślać.

Ślub Duszyńskiego z piękną Heleną odbył się w 1963 roku. Dla aktora było to drugie małżeństwo. Jego pierwsza żona, Hanka Bielicka, mocno przeżyła rozstanie.

Całą trójkę znała Joanna Rawik, ciemnowłosa, oryginalna gwiazda estrady.

– Nawet gdy Bielicka i Duszyński się rozwiedli, ona nadal uważała go za swojego męża, bo łączył ich ślub kościelny. Kiedy ją zostawił dla tej kelnerki, wszyscy wyrokowali, że się niechybnie rozpije. Wcale nie: nie pił i był z nią szczęśliwy. Urodził im się syn Marcin, z którego Jerzy był dumny. Niestety, niedługo cieszył się ojcostwem, odszedł przedwcześnie wskutek choroby nowotworowej.

Duszyński zmarł w 1978 roku. Sześć lat później wdowa na zaproszenie koleżanki wyjechała do Stanów Zjednoczonych i tam została. O przeszłości nie chce dziś rozmawiać.

Romansowanie z personelem zakończyło się ślubem jeszcze przynajmniej w dwóch przypadkach: aktor Wieńczysław Gliński ożenił się z kelnerką Zosią, natomiast generał Skalski, bohater z Dywizjonu 303 – z barmanką Krysią. Usłużny donosiciel (może donosicielka?) „Ewa II” informował SB, że z kelnerką o imieniu Marylka „kombinuje” czuły na kobiece wdzięki Prutkowski. Dalszego ciągu romansu, a przynajmniej wieści o nim, brak.

Jerzy Hoffman nie uwodził kobiet w SPATiF-ie, bo miał piękną żonę Walę, o której względy długo zresztą walczył. Do klubu chętnie wpadał, by porozmawiać z kolegami. Co nie oznacza, że nie pił wtedy alkoholu. I to właśnie alkohol stał się przyczyną pewnego zatargu. Poszło o uczciwość.

Oto po warszawskiej premierze filmu dokumentalnego Hawana’61 jego autorzy, Hoffman i Edward Skórzewski, dostali w prezencie od ambasady kubańskiej skrzynkę rumu Bacardi. „Zabraliśmy ją do SPATiF-u i urządziliśmy przyjęcie – opowiada Hoffman. – Wuj Laskowski [Jan Laskowski, operator filmowy –A.S.] urwał się z niego o trzeciej w nocy, a potem mi mówił, że jak o ósmej rano jechał Alejami Ujazdowskimi autobusem do pracy, to widział, że w SPATiF-ie jeszcze huczy.

Pracowała tam świetna kelnerka – Hanka. Postawna, jak kariatyda. Podczas tego przyjęcia zauważyłem, że ona ukradkiem wynosi trzy butelki bacardi. Powiedziałem o tym Edkowi, ale jej ani słowa. Następnego dnia odpoczywaliśmy, jak Bóg przykazał, ale jeszcze następnego urządziliśmy poprawiny. Zestawiliśmy w SPATiF-ie dwa stoliki, usiedliśmy w dziesięć osób. Hanka znów miała dyżur. Sporo się zjadło, sporo wypiło. Na koniec wstajemy, Edek kłania się szarmancko, ja całuję Hankę w rękę. Mówię: »Dziękujemy, było wspaniale«. Na co Hanka: »A rachunek?«. Wtedy ja: »A trzy butelki bacardi?«. Spojrzeliśmy sobie głęboko w oczy i od tej pory zaprzyjaźniliśmy się na fest”.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.