Ojczyzna moralnie czysta

Początki HIV w Polsce

            Dwudziestoośmioletni Marek, z zawodu mechanik, o tym, że jest zakażony, dowiaduje się, oddając krew. Nic dziwnego, skoro prowadził rozwiązły tryb życia. Co gorsza, zaraził także swojego „najbliższego przyjaciela”, Andrzeja. Wszystko zdaje się konsekwencją traumy z dzieciństwa, Marek bowiem został zgwałcony, gdy miał sześć lat. Już w wieku lat czternastu zaczął aktywne życie seksualne, a potem nieustannie zmieniał partnerów.

Marek jest bohaterem artykułu Bożeny Markowskiej z „Przeglądu Tygodniowego” zatytułowanego Życie z rozpoznaniem. To jeden z pierwszych tekstów prasowych zawierających rodzimą „ludzką” historię związaną z HIV/AIDS. Utrzymany jest w kiczowatym, łzawo-melodramatycznym stylu i irytującym moralizatorskim tonie.

Marek pokornie przyjmuje rolę ofiary własnej lekkomyślności i orientacji seksualnej. Gdy trafia do szpitala z wysoką gorączką, leży na końcu korytarza z pozostałymi „skazańcami”. Niczemu się nie dziwi: „ani agresji, ani obrzydzeniu, z jakim do chorych na AIDS odnoszą się inni, ani przygadywaniu salowych, dla których cierpienia chorych to karaza grzech inności”[1]. Nie dziwi się też „podwójnym gumowym rękawiczkom, gumowym fartuchom, maskom na twarzach i goglom na oczach przy pobieraniu krwi, nawet gumowym butom pomocniczego personelu szpitalnego”.

Cały tekst przesiąknięty jest atmosferą czarnej beznadziei. Marek rzucił pracę, żyje z renty Andrzeja i pieniędzy przysyłanych z zagranicy przez ciotkę. Andrzej ciągle robi mu wyrzuty („gdyby nie twoje przygody…”), a sam szuka ukojenia w religii. Marek natomiast w piciu. Obaj zdają sobie sprawę, że w obecnej sytuacji „są na siebie skazani”.

Chłopak chce powiedzieć prawdę o swojej chorobie rodzinie, która wcześniej zaakceptowała jego „inność”. Jako pierwszą wtajemnicza siostrę, gdy ta odwiedza go w Warszawie. Siostra jednak, dotąd czuła i wyrozumiała, po rozmowie staje się chłodna i zdystansowana. Marek rezygnuje więc z wyjazdu do rodzinnego domu. Boi się, że w miasteczku, z którego pochodzi, rozejdzie się wieść o jego chorobie. Nie chce narażać krewnych na upokorzenia.

Nie ma przed sobą żadnych perspektyw. Nic dziwnego, że cały czas myśli o samobójstwie.

            Znacznie mniej rozdzierający w tonie jest reportaż Bilet powrotny Barbary Pietkiewicz opublikowany w „Polityce”. Autorka opowiada w nim historię Teofila Strąka ze wsi Wolice (tekst opatrzony jest informacją, że nazwa wsi została zmieniona, nie wiadomo natomiast, czy zmienione zostały również imię i nazwisko bohatera).

Strąk po śmierci swojego najmłodszego syna ufundował w parafialnym kościele organy. Mógł sobie na to pozwolić, bo pracował w Ameryce, gdzie budował i remontował domy. Poznał tam tajemniczego bossa, który zlecił mu budowę letniej posiadłości pod Nowym Jorkiem. Potem, przez kolejnych dwanaście lat, Strąk pilnował tej posiadłości i ją upiększał, wyczekując weekendowych odwiedzin bossa. Aluzje do homoseksualności bohatera są wprawdzie czytelne, ale nic w tekście nie zostaje wyrażone wprost.

Teofilowi odpowiadało życie z dala od Polski i rodziny. Nigdy nie pasował do rodzinnej wsi. Dusił się w niej. Na wiejskich weselach wykonywał napisane przez siebie przyśpiewki uszminkowany i przebrany w kobiece stroje. Jego własny dom różni się od innych domów w Wolicy. Jest „lekki, z kolorowym piętrem i mało kamieniczny”[2].

Dzięki kasie ze Stanów Strąkowie mogą zadawać szyku we wsi, gdzie większość ludzi klepie biedę, harując w pobliskiej hucie opakowań szklanych i zakładzie dziewiarskim. Strąkowa jeździ zielonym polonezem, syn fiatem; za dolary ojca kupił sobie też mieszkanie w pobliskim miasteczku. Przed Bożym Narodzeniem na balkonie u Strąków staje zawsze bogato przybrana, rozświetlona choinka. Wieś komentuje to słowami: „Eden robią sobie z domu, żeby się świeceniem wyróżnić.

Niestety, Teofil w Stanach dowiedział się, że ma to. Po powrocie do Wolicy nikomu nie wyjawia prawdy. Odwiedza sąsiadów, przynosi im drobne upominki kupione w USA. Ale w domu prosi o osobne naczynia i mycie ich gorącą wodą. Wkrótce, gdy dopada go choroba, trafia do szpitala na oddział neurologiczny.

Ktoś z Ameryki przysyła do znajomego we wsi list i ostrzega, że Strąk ma AIDS. Ksiądz z ambony ogłasza więc: „Chory na AIDS jest pośród nas”. Nauczycielka dzieci syna Teofila mówi uczniom, że dziadka ich kolegów dotknęła straszna choroba. Pielęgniarki ze szpitala wpadają w panikę, bo zajmowały się pacjentem bez rękawiczek. Listonosz nie chce już zachodzić do domu Strąków, w kościele odsuwają się od nich w ławkach. Któreś z rodziców wpada w histerię, że jego dzieci zachorowały, bo zjadły naleśnika z AIDS. I tak dalej.

 Do Wolicy przyjeżdżają krewni Strąków, dotarła bowiem do nich wieść, że Teofil umarł, a jego ciało zostało spalone. Tymczasem spalono tylko materac i pościel w szpitalu, gdzie leżał. Jego samego zaś przetransportowano do Warszawy. Ludzie we wsi cieszą się, że bogaczom wreszcie powinęła się noga i że nie będą już dłużej kłuć w oczy swoim dobrobytem i migającą choinką.

Tekst kończy się obrazkiem z warszawskiego szpitala, gdzie stołeczne pielęgniarki bez maseczek, rękawic i strachu pielęgnują Teofila. On zaś przenosi się myślami do posiadłości bossa pod Nowym Jorkiem. Kupił bilet powrotny do Stanów, ale pewnie nie będzie mu już dane z niego skorzystać.

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.