Ile można? – myślę za każdym razem, czytając szablonowe analizy polityczne dotyczące Białorusi. Mijają lata, a w nich padają wciąż te same pytania, te same tezy: „Czy Łukaszenka odda Białoruś Rosji?”; „Czy Łukaszenka zawrze sojusz z Zachodem?”; „Czy Zachód powinien pomagać dyktatorowi?”. Można odnieść wrażenie, że na Białorusi mieszka tylko jeden człowiek – Łukaszenka (ewentualnie jeszcze jego synowie – „spadkobiercy”: Wiktar i Kola). A sama Białoruś to wielkie kartoflisko zapomniane przez świat; raz na kilka lat, w kontekście większych demonstracji czy protestów, o niej usłyszymy. Dawno na Białorusi nie byłam, dlatego zastanawiałam się nie raz, co się tam teraz dzieje. Czy nie ma tam żadnych ciekawych ludzi, trendów, mód, inicjatyw? Nie ma ludzkich emocji – tych złych i tych dobrych? Czy polityka rzeczywiście zawłaszczyła wszystkie sfery życia? Nie jest mi łatwo przyznać się do tego, bo gdy sama pisałam o Białorusi, w dużej mierze patrzyłam na nią właśnie przez pryzmat polityki.

Książka Ojczyzna dobrej jakości. Reportaże z Białorusi otwiera zupełnie inną perspektywę. Polityka jest w niej obecna, ale na pierwszym miejscu znajdują się ludzie. Znakomici polscy, niemieccy i białoruscy dziennikarze młodego pokolenia (w ramach projektu Dekodowanie Białorusi. Wyjazd studyjny na Białoruś dla polskich i niemieckich dziennikarzy, finansowanego ze środków Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej) wyruszyli na Białoruś. Choć niektóre ich teksty nie weszły do tej antologii, to wszystkie są wartościowe i dobrze napisane.

Żadna analiza polityczna nie powiedziała mi tyle o białoruskim systemie (a przede wszystkim o jego okrucieństwie), co reportaż Katarzyny Brejwo. Oczy wilgotniały. Nie będę zdradzać, czego dokładnie ten tekst dotyczy. Ze zdumieniem czytałam wyznania ludzi, którzy na Białoruś przyjechali z własnej woli – może mniej dziwią powody, dla których rodzimy kraj opuścił mieszkaniec Azji Centralnej (gej), ale już Włoch, któremu  lepiej się żyje na Białorusi niż we Włoszech, naprawdę mnie zaskoczył. O Białorusi myślimy w kontekście politycznym, a wiadomo, że polityka (szczególnie w krajach poradzieckich) to męska sprawa – Agnieszka Wójcińska pisze, jacy są białoruscy mężczyźni i dlaczego Białorusinki udają się za granicę w poszukiwaniu „mężczyzny dobrego gatunku”.

Długo można by ten zbiór reportaży chwalić. Teksty są żywe, pisanie z miejsca, prawdziwe. Autorzy pokazali Białoruś z bardzo różnych perspektyw, odkryli ją czytelnikom. A Białoruś odkrywać wciąż trzeba, bo w Polsce piszę się o niej mało. Aż trochę zazdroszczę, że to nie ja tam pojechałam i nie ja napisałam jeden z tych reportaży.   

Małgorzata Nocuń

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: zofia@czarne.com.pl.