Oddziały radzieckie przez dziesięć lat „udzielały narodowi afgańskiemu braterskiej pomocy”. Od 1979 do 1989 roku życie straciło co najmniej kilkaset tysięcy Afgańczyków, a kilkadziesiąt tysięcy radzieckich żołnierzy poniosło śmierć lub zostało rannych. Wyjeżdżali, by zostać bohaterami. Do kraju wracali jako bankruci – bez nóg, bez rąk, bez złudzeń, z koszmarami, które miały ich nigdy nie opuścić. Niektórzy wracali w cynkowych trumnach.
Z opowieści weteranów, pielęgniarek, prostytutek, matek i żon „afgańców” wyłania się wstrząsający obraz niepotrzebnej wojny; wśród zapierających dech w piersiach afgańskich krajobrazów rozgrywają się ludzkie dramaty, a odwaga i braterstwo przeplatają się z niegodziwością i okrucieństwem. „W każdej kolejnej książce z uporem robię to samo – pisze Aleksijewicz – zmniejszam historię do wymiarów człowieka”.
Po publikacji książki Swietłana Aleksijewicz została pozwana o znieważenie honoru i godności żołnierzy walczących w Afganistanie.
Kogo obchodzi dziś radziecki Afganistan? Nie zapominajmy, że po Rosjanach weszli tam nasi sojusznicy Amerykanie. My też mieliśmy naszych chłopców w Nangar Chel. „Zapomnienie jest […] formą kłamstwa”.
Tu oprawcami są Rosjanie, karmieni literaturą i wódką. „Ale wszyscy jesteśmy winni, wszyscy uczestniczyliśmy w tym kłamstwie” – mówi autorka. I jeszcze: na wojnie zawsze wszyscy jesteśmy ofiarami.
Aleksijewicz tworzy poruszającą mozaikę ludzkich losów na tle rozpadającego się imperium.
Pisarka chciała przedstawić losy zwykłych ludzi, którzy trafili między żarna historii. Chciała „zmniejszyć historię do wymiarów pojedynczego człowieka”. Okazało się, że trafiła w splot zbiorowych narracji tożsamościowych – pokoleniowych i narodowych. Dotknęła ran, które nie chcą się zagoić.
To książka zdecydowanie antywojenna. Jest jednak wymierzona nie w „afgańców”, lecz w imperialną mentalność dowódców i polityków, w obojętność sowieckiego społeczeństwa.
Swietłana Aleksijewicz w książce „Cynkowi chłopcy” próbuje opisać wojnę, która wycisnęła piętno na całej generacji młodzieży dorastającej w ZSRR u schyłku epoki Breżniewa. (...) Aleksijewicz była pierwszą osobą, która zaczęła zbierać opowieści, okruchy dramatycznej historii tej krwawej i okrutnej wojny.
Z właściwym sobie wyczuciem Swietłana Aleksijewicz zabiera czytelnika w czas i miejsce, w którym nie chciałby się znaleźć, a jednak znaleźć się powinien.
Najnowsza książka Swietłany Aleksijewicz jest wstrząsającą opowieścią o doświadczeniu wojny w Afganistanie, której prawdziwe oblicze pozostaje ukryte za fałszywymi sloganami totalitarnego systemu.
Bohaterowie Aleksijewicz są niczym szkło powiększające, za pomocą którego wyraźnie widać to, co przy spojrzeniu ogólnym może umykać – prawdę.
Swietłana Aleksijewicz podkreśla, że raczej słyszy, niż widzi, że odczuwa poprzez słuch. Podsłuchuje świat i rejestruje głosy tych, którzy nigdy nie mogli otwarcie mówić.
Nikt tak bezkompromisowo nie rozprawia się z mitem pięknej wojny i szlachetnego bohaterstwa, jak białoruska pisarka. Nikt nie jest tak przekonujący w przedstawianiu bezsensu wojny i demitologizowaniu jej obrazu.
Aleksijewicz buduje swoją książkę z wysłuchanych opowieści matek i żon poległych żołnierzy oraz powracających do kraju, okaleczonych fizycznie i psychicznie samych „Afgańców”. Nie interesują jej kolejne etapy wojny i działania bojowe, ale to, co ten konflikt uczynił z młodymi chłopcami wysłanymi do Afganistanu.
Rosjanie wyszli z Afganistanu w 1989 roku, a po latach weszli tam inni. Nie ma jednak znaczenia, kto i dlaczego uczestniczy w tym szaleństwie. Białoruska reporterka pisze bowiem o tym, co wojna czyni z mózgiem młodego człowieka.
Bolesna, zapadająca w pamięć, wybitna! Należy znać!
Z książki wyłania się przerażający obraz człowieka uwikłanego w wojnę, z którego to uwikłania – choćby przeżył niedraśnięty – nie jest się w stanie wyzwolić. Czasem aż do śmierci.
„Cynkowi chłopcy” to spowiedź tych, którzy zostali zmuszeni do zabijania, którzy nie wiedzieli, w imię czego walczą.
To doskonała odtrutka na wojenną propagandę.
W „Cynkowych chłopcach” udało się autorce osiągnąć cel, sformułowany już w „Wojna nie ma w sobie nic z kobiety”: „Napisać taką książkę o wojnie, żeby niedobrze się robiło na myśl o niej, żeby sama ta myśl była wstrętna. Szalona. Żeby nawet generałom zrobiło się niedobrze…”.
Jedna z najbardziej wstrząsających książek o interwencji radzieckiej w Afganistanie.
