Wartością dodaną Chamstwa jest skupienie się na doświadczeniu ciała, na tym, jak przemoc się w nim odkłada i jakie czyni spustoszenia w psychice. Bo choć panowie lubili mówić, że posiadają dusze, to o ciała przecież chodziło: męskie, które można było zmuszać do pracy, i kobiece, których oprócz tego można było jeszcze używać dla pańskiej przyjemności.

Pobłockiemu, jako jedynemu autorowi zwrotu ludowego, udało się zejść pod powierzchnię zjawisk społecznych – ekonomicznej eksploatacji, kulturowej opresji, fizycznej przemocy – zdjąć warstwy stwardniałego kurzu i popiołu i odsłonić przeszywający emocjonalnie obraz bliskiego mi człowieka.

Przede wszystkim jednak wartością dodaną Chamstwa jest to, że autor pokazuje, jak doświadczenie przemocy osadza się w ciele, psychice i psychologii zbiorowej.

W „Chamstwie” to wyobraźnia i wrażliwość jest przede wszystkim sposobem i metodą poznania tego co przemilczane.

Bohater zbiorowy przeplata się z indywidualnym, a całość układa się systemowy obraz okrucieństwa i napięć na linii władza - poddaństwo.

Chamstwo to rzetelnie przeprowadzony dowód na to, że niewolnictwo było powszechną praktyką pośród tych, którzy z wolności uczynili swój sztandar, pojmując ją jednak wyłącznie jako gwarancję barbarzyńskich praw mających służyć wąskiej grupie uprzywilejowanych.

Pobłocki w "Chamstwie" pisze z dezynwolturą, emocjonalnie i dramatycznie łącząc eseistyczny i polemiczny zapał z niezwykle ciekawą propozycją redefinicji podstaw naszej kultury i historii. Budzi kontrowersje i oskarża (nie)świętych, a wszystko po to, byśmy spróbowali spojrzeć inaczej na samych siebie. Świetna literacko, intrygująca książka.

„Chamstwo" to historia pańszczyzny i przemocy, ale też historia form radzenia sobie z nią, instytucji, które pomagały przetrwać, a

także dylematów, czy znosić razy, czy przejść na drugą stronę.

Wielość źródeł — polskich i zagranicznych z jakich autor, erudyta,korzysta jest imponująca — są to nie tylko prace naukowe, ale i pamiętniki, poezja, i folklor. Ta rozmaitość dokumentów sprawia, że lektura książki naukowej staje się wciągająca niczym najlepsza beletrystyka.

Autor odkłamuje dotychczasową wizję pańszczyzny i wizerunek tych, którzy ją świadczyli. Redefiniuje podstawy naszej historii i kultury.

Pobłocki śledzi archiwa, przekazy literackie i korespondencję z

okresu, w którym dominującą rolę pełniła szlachta. Bada, jak

traktowała swoją _siłę roboczą_. Wskazuje też na konsekwencje tego przemocowego systemu w naszych współczesnych zachowaniach.

[Pobłocki] Opisując poszczególne fenomeny - powszechność bicia, wiarę w strzygonie, praktykę kołtuna, niuanse doktryny ariańskiej czy nawet przemiany języka, któremu poświęca wiele błyskotliwych uwag - przede wszystkim usiłuje ustalić, w jaki sposób pańszczyźniany system gospodarczy odciskał się na ciałach, których życie organizował.

Wciąż są panowie i wciąż są ci, których portretuje się jako

chamstwo, choć to inni panowie i inne chamstwo niż kiedyś. Książka Pobłockiego pozwala przejrzeć na wylot interesy i metody jednych oraz krzywdy i sposoby dyscyplinowania drugich.

[...] to opowieść (o ile to właściwe słowo; Pobłocki podpiera

swoją wizję rzetelną pracą naukową i całymi tonami źródeł) o

tym, że życie w Polszcze (bo tak nazywa przedmiot swojej wypowiedzi, aby odciąć się od Rzeczpospolitej szlacheckiej) definiowane było przez konflikt pomiędzy elitami i ludem, w którym role agresora i ofiary były bardzo jasno określone.

Publikacja ta jest interesująca nie tylko z punktu widzenia

przeciętnego akademika czy humanisty, ale również z punktu widzenia każdego współczesnego Polaka. Co więcej, autor daje się w niej poznać nie tylko jako międzynarodowej sławy naukowiec, ale także jako naprawdę dobry literat.

Szlachta i arystokracja to w większości przypadków grupa upadłych moralnie, społecznie i kulturowo ludzi, którzy słynęli w dużej mierze z lenistwa i zadawania cierpienia. I o tym między innymi jest „Chamstwo” Kacpra Pobłockiego, książka szokująca i piekielnie ważna.

Pobłocki napisał pracę, w której podjął się trudnego zadania ukazania specyfiki funkcjonowania „chamskiego” świata, który w tekstach źródłowych pozostawił jedynie swoje wykrzywione odbicie, ślad ukryty w przemilczeniach. Autor przyjął jego „inność”, w większości pracy nie uciekając się do uogólnień wygodnych dla współczesnego, zachodnioeuropejskiego umysłu.

Olbrzymią zaletą „Chamstwa” jest to, że zachęca nas do urefleksyjnienia naszego stosunku do państwa i jego historii. Pobłocki, w ślad za swoimi anarchistycznymi przewodnikami, prowokuje do stawiania pytań: „A co jeśli państwo jest pewnym wybrykiem dziejowym? Krótkotrwałym wyjątkiem, niemal wypadkiem przy pracy, zamiast niemalże naturalną wspólnotą losu, dla której nie ma alternatywy?”.

Pobłocki pisze z bliskiej mi perspektywy antropologa kultury i traktuje zapisy z przeszłości jako wielopoziomowy palimpsest, który zaczyna mówić, gdy zadamy mu właściwe pytania. Niektóre z tych pytań zostały polskiej historii zadane po raz pierwszy. Odpowiedź nie zawsze jest krzepiąca.

»Fundamentem porządku folwarczno-patriarchalnego w Polszcze stał się z kolei mit o wrodzonej, nieuniknionej i oczywistej podrzędności kobiet«. To zdanie jest kluczem do pracy Pobłockiego. Odrywa nas od łatwego do rozpoznania schematu: chłop – pan, i każe przemyśleć głębiej działanie struktur społecznych: naśladowanie przemocy, stopniowanie przemocy, to, jakie tropy pozostawia w języku i zwyczajach. Pobłocki wykorzystuje warsztat antropologa, co za tym idzie śledzi te tropy choćby w przyśpiewkach czy porzekadłach. Dekonstruuje obyczaje, które dla nas przybrały pozór ludowej tradycji.

[...] esej o realiach dawnej Polski, w której przemoc, prześladowanie i odczłowieczanie poddanych było na porządku dziennym. [...] erudycyjna książka, którą warto przeczytać [...].

To przemyślany, świetnie skonstruowany tom, w którym przywrócone pamięci zostaje to, co przez lata przemilczano.

Pobłocki nie moralizuje, nie przyciska. Pisze mocno. [...] I to jest dobra rzecz u Pobłockiego – konkretnie i bez retuszu.

„Chamstwo” jest doskonałym punktem wyjścia do osobistych rozliczeń z własną tożsamością, z dziedzictwem politycznym i społecznym. Lektura porusza czułe punkty, pokazuje losy całych pokoleń przymuszanych do życia w bierności, w ustawicznym strachu, pokoleń, dla których godność była tylko pustym słowem.

„Chamstwo”, czyli przemilczana historia świata pańszczyzny, to porażająca lektura przypominająca o korzeniach pokoleń. O społecznych rodowodach i często nieuświadamianej tożsamości kulturowej. Polecam.

To historia spływająca krwią, powinniśmy się jej nauczyć od nowa.

Niesamowicie cenny dla mnie jest przejrzysty, oparty na konkretnych (wstrząsających) przykładach, sposób w jaki autor wykłada mechanizm wrastania poczucia gorszości i podporządkowania w DNA kobiet, zajmujących wraz z dziećmi najniższe szczeble społecznej drabiny okrucieństwa. Polecam, jeśli jeszcze nie było okazji sięgnąć. Ta książka jest terapeutyczna.

Pobłocki pokazuje [...], że źródła naszej kultury mają w sobie wiele z groteski i potworności.

Pobłocki w tym pięknie napisanym eseju pokazuje jak wygląda polska historia chłopstwa, w jaki sposób do dzisiaj przetrwały niektóre struktury, a jak zapomnieliśmy o innych. Walczy Pobłocki z mitami, na nowo czyta klasyków, ale też przypomina, że prawda jest ludowa i to wśród opowieści ludowych trzeba szukać prawdziwego obrazu przeszłości.

„Chamstwo” to książka o tym, czego o naszej narodowej historii nie chcemy wiedzieć, co zakrywamy coraz grubszym płaszczem polskości.

Pobłocki stawia odważne pytania i tezy, udziela bezkompromisowych odpowiedzi popartych rzetelną wiedzą. Jego opowieść jest erudycyjna, gorzka, ale też szalenie ciekawa, zmuszająca do myślenia i zrewidowania mainstreamowej wersji historii.

„Chamstwo” Kacpra Pobłockiego to jedna z najważniejszych i najszerzej komentowanych polskich książek mijającego roku. Dla mnie jest to traktat o poddaństwie, o tym, co ono robi z człowiekiem. To również opowieść o historycznym oceanie przemocy, z której wszyscy przybywamy, i z którego niby wyszliśmy, ale ciągle nie możemy się wytrzeć do sucha.