Choć w  wielu środowiskach książka budzi kontrowersje, lekarze coraz lepiej uzmysławiają sobie, że należy zmienić społeczne podejście do leków psychotropowych.
                W 2010 roku ludzie na całym świecie powszechnie wierzyli w medyczny model zaburzeń psychicznych. Sądzono, że leki przeciwpsychotyczne, antydepresanty i  inne leki psychotropowe potrafią zaradzić „zaburzeniom równowagi chemicznej mózgu” i stanowią odpowiednik insuliny przyjmowanej przez osoby cierpiące na cukrzycę. Panowało również przekonanie, że w psychiatrii dokonały się ogromne postępy, że udało się zidentyfikować związki chemiczne odpowiedzialne za psychozy, depresję i inne najpowszechniejsze zaburzenia psychiczne oraz że psychiatrzy dysponują lekami zdolnymi przywrócić odpowiedni poziom neuroprzekaźników w mózgu. Jak wiemy, mózg jest nieprawdopodobnie skomplikowany. Gdyby to, co napisałem powyżej, było prawdą, należałoby mówić o  wielkim, historycznym triumfie medycyny.
                Powszechna wiara w medyczny model zaburzeń psychicznych sprawiła, że wiele osób uznało fakty przedstawione w Zmąconym obrazie za herezję – książka opowiadała przecież, że dotychczasowy, powszechnie przyjmowany paradygmat leczenia chorób psychicznych jest nieskuteczny. Odwoływała się jednak do dowodów naukowych i zawierała pogłębione analizy poświęcone długookresowym skutkom stosowania leków psychotropowych. Z czasem prezentowane w niej badania stały się lepiej znane, a głos tych, którzy domagają się radykalnych zmian w psychiatrii, rozbrzmiewa coraz donośniej. Do grona orędowników nowych podejść dołączyły Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz Specjalny Sprawozdawca Narodów Zjednoczonych ds. prawa do zdrowia. Polskie wydanie Zmąconego obrazu jest zatem okazją, żeby pokrótce opowiedzieć, w jaki sposób książka ta pomogła zasiać ziarno zmian.
                W przedmowie do pierwszego wydania wyjaśniałem, dlaczego w ogóle zająłem się problemem leków psychotropowych. Sądzę, że warto, aby polski czytelnik poznał tę historię. Wiele lat temu pracowałem jako dziennikarz, przez długi czas moją specjalnością były tematy medyczne. Podzielałem powszechnie przyjęte przekonania na temat psychiatrii i jej zalet, dopóki z powodów zawodowych nie zagłębiłem się w literaturę naukową i nie zapoznałem z wynikami licznych badań poświęconych lekom psychotropowym. Powszechnie obowiązujące poglądy straciły wówczas dla mnie wiarygodność.
                […]
                Czy ktokolwiek próbowałby odbierać chorym na cukrzycę dostęp do insuliny?
                Tak właśnie opisaliśmy w „The Boston Globe” badania poświęcone odstawianiu leków i zapewne nie zajmowałbym się więcej psychiatrią, gdyby nie to, że pewna kwestia nie dawała mi spokoju. Otóż podczas śledztwa dziennikarskiego przeczytałem o dwóch badaniach, których wyniki sprawiały wrażenie zupełnie pozbawionych sensu. Pierwsze przeprowadzili naukowcy ze Szkoły Medycznej Uniwersytetu Harvarda: w 1994 roku ogłosili, że w ciągu poprzednich dwóch dekad stan pacjentów ze schizofrenią w Ameryce uległ pogorszeniu i że w porównaniu z poprzednim stuleciem nie nastąpiły żadne postępy. Drugie badanie zostało przeprowadzone przez Światową Organizację Zdrowia. Wykazała ona, że w krajach ubogich, na przykład w Indiach i Nigerii, rokowania osób cierpiących na schizofrenię są znacznie lepsze niż w Stanach Zjednoczonych i innych zamożnych państwach. Pytałem o to wielu ekspertów. Odpowiadali, że kiepskie wyniki notowane w Stanach Zjednoczonych to konsekwencja polityki w dziedzinie ochrony zdrowia oraz efekt norm kulturowych. W biednych krajach ludzie ze schizofrenią mogą liczyć na większe wsparcie rodzin, powtarzano. Wyjaśnienie brzmiało wiarygodnie, ale mnie nie usatysfakcjonowało. Po opublikowaniu artykułów w „The Boston Globe” raz jeszcze przeczytałem całą literaturę naukową poświęconą ustaleniom WHO. Dowiedziałem się wówczas zdumiewającej rzeczy: w ubogich krajach zaledwie szesnaście procent pacjentów regularnie otrzymuje leki przeciwpsychotyczne.
                Nadal pamiętam, jak bardzo byłem zdezorientowany po zapoznaniu się z tymi danymi. Dopiero co razem z moją współpracowniczką pisaliśmy o nieetyczności odstawiania leków przeciwpsychotycznych. Nie umiałem jednak pogodzić tego z badaniem przeprowadzonym przez WHO, z którego wynikało, że może istnieć związek między dobrym stanem pacjentów ze schizofrenią a unikaniem ciągłego podawania im takich leków. Aby zrozumieć, o co tu chodzi, zabrałem się do pracy nad książką Mad in America, poświęconą historii leczenia ciężkich chorób psychicznych w Stanach Zjednoczonych.
                Dwie kolejne książki, które napisałem, nie miały nic wspólnego z  psychiatrią, potem jednak znów się nią zająłem. Chciałem poznać odpowiedź na proste, oczywiste pytanie: w jaki sposób leki przeciwpsychotyczne w dłuższym okresie wpływają na przyjmujących je pacjentów? Dziwiło mnie, że w społecznej debacie o lekach przeciwpsychotycznych tak mało mówi się o skutkach farmakoterapii.
                Zmącony obraz to książka, która podważa utarte przekonania. Zara‑ zem jest najzupełniej konwencjonalna, gdyż opiera się na ustaleniach naukowców. Praca nad nią wymagała ode mnie uważnej lektury wielu badań. Musiałem się dowiedzieć, jakie były rokowania osób cierpiących na najważniejsze zaburzenia psychiczne w epoce poprzedzającej pojawienie się leków psychotropowych. Czy po wprowadzeniu nowych farmaceutyków lekarze pracujący na co dzień z pacjentami zaobserwowali, że typowy przebieg choroby się zmienia? Jak przedstawiały się wyniki badań podłużnych, w których porównywano stan pacjentów poddawanych i niepoddawanych długotrwałej farmakoterapii? Która grupa miała się lepiej? Czy z powyższych danych wyłaniał się spójny obraz?
                Opowiedziana przeze mnie historia odwoływała się zatem do badań naukowych, finansowanych choćby przez NIMH lub państwowe instytuty badawcze z innych krajów. Wątpliwości pod adresem obecnych praktyk psychiatrii zrodziły się na skutek analizowania długookresowych konsekwencji przyjmowania leków psychotropowych. Co niezbyt zaskakujące, po ukazaniu się książki wiele osób chętnych bronić owych praktyk próbowało strofować posłańca. Równocześnie jednak skontaktowało się ze mną kilku psychiatrów i kilka osób pracujących w systemie ochrony zdrowia, zainteresowanych poważnym przedyskutowaniem moich wniosków. Przedstawiałem ich sobie przez internet. W lutym 2011 roku nasze pierwsze rozmowy zaowocowały konferencją zorganizowaną w Portland w stanie Oregon. Spotkali się na niej psychiatrzy, pracownicy systemu ochrony zdrowia, chorzy i członkowie ich rodzin. Omawiali problemy poruszone w Zmąconym obrazie, uczestniczyli w warsztatach prowadzonych przez psychiatrów, zastanawiali się, co wynika z badań nad schizofrenią i depresją. Wszyscy się zgodziliśmy, że psychiatrzy powinni na nowo przemyśleć swoje praktyki związane z przepisywaniem leków.
                Dzięki konferencji powstała również nowa organizacja: Fundacja na rzecz Najlepszej Opieki Psychiatrycznej. Zajęła się ona zbieraniem funduszy na kolejne badania poświęcone optymalnemu stosowaniu leków psychotropowych, wspiera też próby wypracowywania alternatywnych metod terapii – takich, w których leki nie grają głównej roli.
                Od tamtej pory wielokrotnie wypowiadałem się publicznie – również podczas spotkań w szkołach medycznych – na temat wniosków płynących z badań, które przytoczyłem w niniejszej książce. Nie mam najmniejszych wątpliwości, że amerykańskiemu społeczeństwu coraz bardziej zależy na zmianie paradygmatu opieki nad osobami chorymi psychicznie. To samo dotyczy Kanady, Europy i Ameryki Południowej, gdzie miałem okazję wygłaszać wykłady. Wiele osób wyraża wątpliwości, czy obecne podejście, oparte przede wszystkim na podawaniu pacjentom leków, jest słuszne. Ludzie widzą, że im powszechniej stosuje się leki psychotropowe, tym trudniej jest społeczeństwu uporać się z problemem chorób psychicznych, i zadają sobie pytanie: dlaczego tak się dzieje?
               

Osoby zainteresowane przedrukiem tego lub innego fragmentu książki prosimy o kontakt z działem promocji: julita@czarne.com.pl.