Zabójcze aplikacje

Jak smartfony zmieniły nasz świat

Telefon to „tylko” kawałek elektroniki. Hardware, czyli sprzęt, który razem z infrastrukturą stworzył bazę. Baza umożliwiła dokonanie się prawdziwej przemiany dzięki software’owi, czyli oprogramowaniu. Aplikacje, w skrócie zwane apkami. Na ekranie wyglądają niegroźnie: kolorowe ikonki ułożone w rzędach. Sprawia to, że nie od razu myślimy, co się za nimi kryje. Są jak grzyby. Spacerując po lesie, widzimy tylko owocniki, właśnie to, co nazywamy grzybami. Zbieramy je i smażymy z cebulką albo suszymy. Ale przecież pod ziemią zostaje rozrośnięta grzybnia, reszta tego przedziwnego organizmu. Tak samo jest z aplikacjami – te niewinne ikonki kryją pod powierzchnią nie tylko skomplikowane systemy informatyczne, lecz także te społeczne i polityczne. Grzybnia aplikacji wypełnia dziś całą przestrzeń, przemeblowuje nasze życie i nasz świat.

Na szklanym ekranie dotykowym prościutka gra może sąsiadować z frontem potężnej platformy cyfrowej, która ma wpływ na ekonomię lub bieg historii. Nazwa killer application (zabójcza aplikacja) wbrew pozorom nie oznacza programu, który kogokolwiek zabije. To branżowe określenie na software tak pożądany, że ludzie są gotowi kupić dla niego dany sprzęt. Program, który umie robić coś, czego nie robił żaden przed nim. Albo który robi to dużo lepiej. Albo po prostu jest fajniejszy.

Nie znaczy to, że aplikacje nie zabijają. Wręcz przeciwnie.

W swojej książce o kulturze internetu porównałem internet do cyborga[1]. Smartfon aż prosi się o podobne porównanie; to przecież urządzenie, z którym jesteśmy całkowicie zespoleni. Urządzenie, które mówi nam, jak żyć, co myśleć, którędy iść. Wyposażone w coraz doskonalsze czujniki – wie, kiedy śpimy, a kiedy się budzimy, gdzie jesteśmy i jak daleko od domu. Ale wydaje mi się, że to coś innego niż cyberpunkowe rozszerzenie naszego ciała. Gdybym znowu miał sięgać po metaforę rodem z science fiction, smartfony – czy raczej aplikacje – byłyby władcą marionetek, kosmicznym pasożytem przejmującym kontrolę nad człowiekiem jak w Inwazji porywaczy ciał. Mam bowiem wrażenie, że coraz częściej zamiast rozszerzać nasze możliwości (koncept cybernetycznego Człowieka+), żerują na naszych słabościach, wchodzą wszędzie tam, gdzie zawiodło państwo albo zawiódł zdrowy rozsądek.

I co najgorsze, nie jest wcale łatwo pozbyć się pasożyta, gdy tak mocno się z nim zżyliśmy. Czy w ogóle możemy jeszcze odzyskać kontrolę? Czy aplikacje zjadły nasze mózgi, sprawiły, że przestaliśmy ze sobą rozmawiać, a teraz knują, żeby się nas pozbyć – z nosem w telefonie giniemy pod kołami samochodów! Zgroza, prawda? Nie, nie chcę patrzeć na smartfony i aplikacje jak scenarzyści serialu Czarne lustro. Pisać o uzależnieniu od komórki w sposób sensacyjny: „Miał wypadek, bo dostał powiadomienie z Instagrama i musiał je sprawdzić w czasie jazdy!”. Taka prosta technofobia jest mi programowo obca; zbyt łatwo zrzucamy odpowiedzialność za problemy współczesności na nowe rzeczy, doszukujemy się korelacji i wzorców tam, gdzie ich nie ma.

Zamiast tego proponuję prześledzić, jak znaleźliśmy się w tym miejscu. Jak prosty wynalazek Abrahama Bella ewoluował do formy komputera o potężnej mocy obliczeniowej, noszonego w kieszeni. Jak pełen aplikacji smartfon wkroczył w różne dziedziny życia i je odmienił. I czy jeszcze potrafimy bez niego żyć?