Wylinka

O milczeniu

Przeczytałam gdzieś, że słowa innych osób (banialuki, pospolite rozmowy, bez których pewni ludzie nie wiedzieliby, kim są i czego chcą), ta codzienna paplanina, to mielenie językiem, ten nieustanny ludzki zgiełk może napełnić cię negatywną energią, przytłacza cię, tłamsi, sprawia, że – opadły z sił – poruszasz się po jakiejś obcej orbicie. Bezsilne ucho, zrobione z miękkich chrząstek. Otwarta brama dla zarazy.
Nie ma nikogo, kto zechciałby słuchać, nikogo, kto naprawdę chciałby coś powiedzieć. Nigdy nie rozumiałam ludzi Hałasu. Patrzę na nich i bronię się milczeniem, próbuję zmusić ich w ten sposób, by zdjęli ze mnie łapy swojej daremnej gwałtowności, wycofali swoje dźwiękowe wojska z terytorium, którego i tak nie zdobędą, by zatrzymali ten szmer, który płynie w moją stronę i któremu schodzę z drogi, by mnie ominął.

W dzieciństwie usłyszałam od jednej z nauczycielek, że jestem upartym dzieckiem. Nie chciałam nic opowiadać, nie chciałam rozmawiać, uczestniczyć w ogólnej zabawie. W niczym nie chciałam uczestniczyć. Zgrozą przejmowały mnie uroczystości na zakończenie roku, zabawy karnawałowe i tak dalej. Tak, jestem zamknięta w sobie, zagnieździłam się tam na dobre, zabarykadowałam, ukryłam za ołowianym szkieletem milczenia. Rozpościeram nad sobą coś w rodzaju żółtego parasola. Teraz mogą sobie gderać, może spaść na mnie grad wyzwisk albo czy ja wiem co jeszcze – nic mnie to nie obchodzi.
„Jest podobna do dziadka” – burczy jakaś ciotka, bo nie chciałam jej opowiedzieć o tym, co robimy w szkole, co czytam albo jeszcze o czymś innym. Jestem podobna do dziadka Nicolae, myślałam i czułam się zaszczycona. Miałam ochotę wstać na znak szacunku — dla siebie i dla dziadka. Dziadek Nicolae zwykle siadał na trójnogim krzesełku, opierał głowę na rękach i patrzył przed siebie, nic nie mówiąc. Przypominał oddychający posąg. A kiedy coś mówił, jego głos, jego słowa na długie lata zapadały mi w pamięć. Spośród jego wnuków tylko ja wytrzymywałam jego milczenie. Nie było łatwo towarzyszyć temu milczeniu. Nie było łatwo, bo i ty musiałaś umieć milczeć tak długo, na ile starczało ci sił. Przyglądałam mu się. Był pięknym starcem, kiedyś był bardzo przystojnym mężczyzną. Siedziałam obok niego. „Dziadku, jestem do ciebie podobna”, mówiłam do siebie. I w piersi czułam coś, co przypomina dumę, próżność, ale nie jest ani jednym, ani drugim.

Obserwowałam kiedyś mówiące usta. Ponieważ nie miały nic do powiedzenia albo dlatego że wiedziałam, co powiedzą, usta te były kawałkiem mięsa z zębami i językiem. Mlaskanie łączyło zdania w monotonne legato. Nie wiadomo czemu moje ciało odczuwało cierpienie. Jedna dłoń pocieszająco głaskała drugą.

Mam czternaście lat i odmawiam dialogu. Mam dwadzieścia lat i odmawiam dialogu. Jestem wśród ludzi i uciekam się do sztuczki z dzieciństwa: osłaniam się błękitną, stalową tarczą. To mój dawny wynalazek. Ilekroć przechodziłam obok śmietników, obok jakiejś padliny albo czegoś innego, co mogłoby mnie zarazić, wyobrażałam sobie rodzaj tarczy, błękitną przestrzeń oddzielającą mnie od różnych nieprzyjemnych przedmiotów (bądź ludzi). Była to swoista aura o konsystencji metalu, a jednak abstrakcyjna. Czasami tarcza się powiększała, spowijała mnie całą, przekształcała się w izolującą kulę. Zdarza się, że nadal jej używam, głównie dla zabawy. Od stojącej obok osoby, która mnie nudzi, która mówi bez przerwy i działa na mnie destrukcyjnie, odgradzam się zimną, błękitną przestrzenią. Już nie słyszę. Jestem bardzo daleko.

Ktoś o czymś mówi. Zacina się, jąka, dobiera słowa. Mówiąc, głośno oddycha. Mówi z głębi siebie. Podchodzę bliżej. Mój mózg wyczuwa swoim termoskopowym okiem świeżą zdobycz, żywe ciało wypowiadanych słów, zapach prawdziwych słów. Słucham. Przyswajam. Mam fizyczne uczucie – jakieś wibracje w splocie słonecznym — jakbym słuchała siebie.

Szukam – jak zawsze – kogoś, kto mówiłby z głębokim przekonaniem. Przyjaciele sprzeczali się ze mną, nie próbując mnie do niczego przekonywać, zaskakiwali mnie, wymagali, żebym była osobą naturalną, coraz to inną, ale zawsze sobą. Przychodził Sandu ze swoją cudowną bezwolnością, w której z daleka rozpoznawałam siebie. Patrząc na niego, obserwowałam siebie, nabierałam siły i sensu. Przychodziła Feli ze swoją wesołością i czystą inteligencją, ironiczna i kpiąca ze wszystkiego. Moje „ja” czepiało się jej śmiechu niczym szczęśliwy bluszcz. Słuchałam filozoficznych wywodów Alexa na temat powierzchowności i głębi powierzchni. Gwałtownie zmieniał temat, jak pstrokaty, niewierny motyl, opowiadał o filmach, o książkach nie do zdobycia, przypochlebiał się intelektualnie, mówił leniwym głosem, a jego poglądy były jak błyszcząca kula, którą obracał na wszystkie strony. Odkładałam słuchawkę telefonu i świat wydawał się być tylko powierzchnią, czystą, nieokreśloną ekspresją. Jakaś część mnie wirowała, tańczyła w tym nowym świecie jak na ślizgawce. Przychodziła Dodoloi ze swoimi paradoksami i niepewnością. Zadawała mi dziwne pytania, które dawały mi do myślenia, wywracały wszystko do góry nogami. Dzięki niej nie byłam już taka sztywna, stawałam się bardziej ludzka. „Wychodzę”, mówiła w pewnej chwili. „Jesteś dziś na orbicie, która mnie nie interesuje”. I rzeczywiście wychodziła, rzuciwszy mi jakieś pytyjskie przesłanie. I nie bardzo rozumiałam, o jakich orbitach mówiła. Przychodziła Ceri, która miała tak chaotyczny sposób bycia, że nic nie rozumiałeś. A potem wszystko układało się w nowym, idealnym porządku. Przychodził Dan ze swoimi zasadami i te zasady poddawały geometrii chaotyczną wrzawę, skłębiony bezład. Przychodziła Cristina i bezład stawał się logiczny i pełen znaczeń. Przychodził Marius i robiło się zabawnie. Przychodził Andrei i wygłupialiśmy się, i nie było śladu po tych bezsensach. Przychodził Caius i mówił mi o mgle. Przychodziła wreszcie spokojna Carmen i wszystko łagodniało. Dzięki spotkaniom z nią moje płynne myśli krystalizowały się na nowo. Jestem im głęboko wdzięczna, każdemu z osobna. I wspominam o nich, ponieważ ich słowa mają w sobie ten rzadki jedwab spokoju, którym podszyta jest przyjemność słuchania (nie tylko uchem). Jestem im wdzięczna, ponieważ w ich obecności nie czuję żadnego przymusu rozmowy. Mogę spokojnie milczeć. I wtedy mówię.

Nie lubię przyjęć. Osłabiają mnie rozmowy, które się na nich prowadzi. Mówi się o rzeczach doskonale znanych. Nie możesz znaleźć sobie miejsca. Ktoś do ciebie podchodzi. Tego tylko brakowało! Teraz nie masz wyjścia, musisz rozmawiać. Czasem jest przyjemnie: rytm głosów kołysze cię jak fale, podczas gdy sączysz słodki alkohol. Likier wysubtelnia świat i wymaga rzeczy subtelnych: jakiegoś al-kohl albo przynajmniej milczenia. Spacerujesz, przechodzisz – jak świadek – od jednej konwersacji do drugiej. Wszędzie plotki, to cię przybija i zniechęca. Zatrzymuję się przy najbardziej małomównym. Stoję obok niego. Solidaryzuję się i w tej solidarności jest wiele niewypowiedzianych słów.

Przychodzi mi na myśl, że ludzie nie czują potrzeby porozumiewania się. Tak sobie tłumaczę gapienie się w telewizor, ich przywiązanie do obojętnych rozmów. Słucham jakiegoś profesora. Neutralny. Wszyscy jak głupi robią notatki. Jego wykład jest jasny, co więcej go obchodzi? Wie, że będą go słuchać przez dwie godziny, nie przerywając. Cały czas sprzeczam się z nim w myślach. To taka zabawa, która daje mi satysfakcję. Wyciągam różne fragmenty tego, co mówi. Obracam je w nieskończoność jak kolorowe, pomieszane kwadraciki kostki Rubika.
Siedzę i przysłuchuję się rozmowom. Czasami mój słuch staje się kontemplacyjny. Rozmowy to muzyka: jazz, impromptu, sentymentalne melodie, romans, hard rock, przeboje-efemerydy. Zapamiętuję, albo nie, melodię istoty siedzącej naprzeciwko mnie. Zdarza się, niestety, że zapamiętuję również głupie szlagiery. Słucham. Z pasją trenuję milczenie.

Mam dwadzieścia siedem lat. Mówię do jakichś dziewczyn. O pewnej książce. Płacą mi za to. Nagle przypominam sobie, że mówię, i nie mam ochoty powiedzieć nic więcej. Słyszę to, co mówię, stereofonicznie, jak w słuchawkach. Hałasuję i topnieję jak świeczka. Mam jeszcze pół godziny. Nie wiem, co siedzi w głowach tych dziewczyn (o kilka lat młodszych ode mnie). Mój mózg krwawi. Nie mam ochoty kontynuować występu. Coraz bardziej wyobcowuję się z tego, co mówię. Ulegam zezwierzęceniu.

Osiemnaście lat. Nie mogę rozmawiać, bo nie mam dość czasu. Odmawiam rozmowy w takich warunkach. Mój rozmówca się spieszy. Odmawiam rozmowy, ponieważ musiałabym upraszczać, musiałabym wyeliminować niezbędne pauzy. Być może to sprawiło, że od czasu do czasu piszę. Spokój jest tu bardzo ważny, jak puste wnętrze kości latających ptaków i pudeł rezonansowych instrumentów muzycznych. I tak dalej. Milczę przy tych, którzy znają mnie pobieżnie. Milczę zawzięcie. Potem to sobie rekompensuję. Nadrabiam zaległości, mówiąc rzeczy obce zdrowemu rozsądkowi. Albo, jeśli rozpoznam w kimś osobnika tego samego gatunku (popełniając czasem pomyłki, których potem żałuję), zaczynam mówić coś, co powiedziałabym tylko staremu przyjacielowi albo komuś zupełnie obcemu.

Masz osiemnaście lat. I dwadzieścia osiem. Otaczają cię ludzie, którzy zapomnieli, że mają życie osobiste. Zarzuciłam to któregoś dnia komuś, kto mówił spoza siebie. Z daleka rozpoznaję tych, którzy mówią, nie dając nic z siebie. Mogą terkotać na każdy temat, są mocni w każdej dziedzinie, dysponują gotowymi zestawami bezużytecznych rad, w lodówkach swoich mózgów zawsze mają kilka podstawowych półproduktów (niech sami je sobie zjedzą!). Jestem wewnątrz niebieskiego, metalicznego widma. Rozmawiając w ten sposób, o niczym, tylko zatruwam te dziwne istoty, które się na mnie składają i które znajdą mnóstwo sposobności, żeby się zemścić (i wtedy popełniam gafy, wszystko mieszam, nie pamiętam jakichś banalnych rzeczy albo – o zgrozo! – robię się „stereofoniczna”). I jedna z nich, młodsza ode mnie i bardziej godna szacunku, robi coś wbrew mojej woli: sprzeciwia się. A kiedy się nie sprzeciwiam, świadomie infantylnieję. Zbici z tropu, ludzie rozluźniają się, uśmiechają się lub odchodzą. Z biegiem czasu oswoiłam tę swoją dzikość, która mnie męczyła, ale która – w swojej spontaniczności – zawsze miała rację. Dwukrotnie mnie przechytrzyła. Pierwszy raz, kiedy słuchałam trajkotu jakichś zarozumiałych typów. Przed oczami pojawił mi się na chwilę obraz niedorozwiniętych, ustrojonych w cudze piórka ptaków. Uciekłam stamtąd. Potem musiałam się tłumaczyć. Za drugim razem na ulicy, gdy byłam w grupie. Poczułam się zbędna, wiedziałam, że nie mam z tymi ludźmi nic wspólnego, że znalazłam się w jakiejś obcej zgrai. Ku zdumieniu wszystkich rzuciłam się do ucieczki. Ktoś za mną biegł, próbując zrozumieć, co się stało. Tak jakbym wiedziała. Teraz uciekam inaczej. Robię w myślach skok do zatoki milczenia. Zaciągam niewidzialną zasłonkę oddzielającą mnie od nich. Uśmiecham się grzecznie niczym Budda w okularach.

Mam szesnaście lat. Czytam. Wolę książki od ludzi. One – te prawdziwe – nie chcą cię do niczego przekonać, nie chcą mieć racji. Słuchasz głosów książek. Jeśli nie są zgodne z twoim wewnętrznym głosem, zamykasz je. I nikt nie ma ci tego za złe.

Mam sześć lat. Jestem wśród kobiet. Opowiadają różności i śmieją się. Leżę na kanapie. Chce mi się spać. Ich głosy mnie kołyszą. Czuję się jak w kokonie z ciepłej mgły. Nie ma większego szczęścia. I chciałabym, żeby to szczęście trwało wiecznie. Zapadam w głęboki sen, w którym idę kolorowym, pachnącym korytarzem. Mam wokół siebie dziesięć mam. Ich kobiece czuwanie nie da się z niczym porównać.

Mam cztery lata. Trzymam w ramionach duży, żółty balon. Opieram na nim policzek. Wewnątrz jest spokój. Wewnątrz zamknięte jest unoszące się w powietrzu milczenie, które teraz ja trzymam w ramionach. Milczenie jest okrągłe, oddycha i ma żółty kolor. Wypuszczam je w świat.