Twarze tajfunu

O poszukiwaniu szczęścia na Filipinach

Tacloban to miasto na wyspie Leyte, godzinę drogi samolotem od Cebu. Według statystyk tajfun zniszczył je w około osiemdziesięciu procentach. Zginęło kilka tysięcy osób, martwe ciała przez wiele dni walały się po ulicach. Jeszcze przez kilka kolejnych miesięcy setki ludzi były uważane za zaginione, z kanałów dolatywał smród gnijących zwłok, na ścianach domów i na słupach wisiały pożółkłe ogłoszenia o zaginionych, na murach widniały napisy: „We need food”, „Help us!” – duże na tyle, by można je było dostrzec z samolotu czy helikoptera. W pierwszych tygodniach po tragedii doszło tam do wielu brutalnych napaści na ludzi niosących pomoc, gwałtów na lekarkach, pobić; kradzieże żywności były na porządku dziennym. Sfrustrowani ludzie kierowali się tylko zwierzęcymi instynktami, nie było zasad moralnych, liczyło się przetrwanie oraz wyładowanie silnych, nieprzyjemnych emocji. Po paru tygodniach wszystko zaczęło przycichać, uspokajać się. Wśród ruin i gruzu wyrosły śmieciowe szałasy, które pełniły funkcję tymczasowych mieszkań. Ludzie godzili się powoli ze stratą bliskich i zaczynali zajmować się żyjącymi. Coraz więcej organizacji przyjeżdżało z pomocą – materialną, finansową, medyczną czy terapeutyczną. W centrum znów otwarto hotele, restauracje i sklepy, odbudowano drogi. Sześć miesięcy po tajfunie, wychodząc z kilkugwiazdkowego hotelu w centrum miasta, nie dało się powiedzieć, że przeszedł tędy jeden z największych w historii ludzkości tajfun. Ale spustoszenia pozostały. Wystarczyło przejść kilka ulic dalej, by spojrzeć biedzie i tragedii w oczy. Albo zapytać o tajfun mieszkańców miasta – wtedy najbardziej czuło się ogrom strat, które spowodował. Straty emocjonalne i psychiczne. Trauma. To słowo kryje w sobie strach, żal, smutek, beznadzieję. To słowo opisujące zniszczenia, które były najtrudniejsze do odbudowania.

Każdy nowy biały mężczyzna w Santa Fe zostaje szybko zauważony przez lokalne dziewczęta, zwłaszcza gdy jest młody, wysoki i uśmiechnięty. Kiedy więc zobaczyłam grupkę roześmianych kelnerek z CouCou Baru otaczającą wysokiego blondyna, nie byłam zaskoczona.

– Margarita! Margarita! Sebastiaan pracuje z dziećmi tak jak ty! – zawołała jedna z nich, przekrzykując dzielącą nas przestrzeń, szumiący wentylator i szmer rozmów.

Uśmiechnęłam się szeroko i kiwnęłam głową. Nie zdążyłam złożyć zamówienia, a Sebastiaan już siedział koło mnie, wypytywał o moje przedstawienia lalkowe i opowiadał o swoim projekcie psychoterapeutycznym. Nie wiedziałam wtedy jeszcze, że za dwa miesiące będę siedziała w samolocie do Taclobanu, mając w podręcznym plecaku głównie lalki, gotowa do pracy terapeutycznej z dziećmi. (…)

***

Wieczorem nie miałam humoru. Miałam podły nastrój po tym dniu. Nie czułam, byśmy naprawdę pomagali. Tego dnia dotarłam z terapią do dziesięciu osób. Czym jest dziesięć osób w zderzeniu z ogromem tragedii, która się tu wydarzyła? I czy rzeczywiście metoda, którą im oferujemy, działa? Ciągle miałam wątpliwości. Na własne oczy widziałam rezultaty, ale jak bardzo były one chwilowe? Czy następnego dnia dziewczyna znowu płakała, patrząc na swoje rodzeństwo, mimo że z sesji wyszła silna i pewna siebie? Udałam się na spacer, minęłam włoską restaurację przepełnioną białymi ludźmi, z których każdy nosił firmową koszulkę swojej organizacji: byli tam Czerwony Krzyż, UNICEF, koreańska instytucja, był Oxfam. Dobrze ubrani, eleganccy na swój sposób, nieskazitelnie czyści, z laptopami pełnymi ważnych danych i statystyk, ze smartfonami pełnymi ważnych numerów telefonów. Wszyscy radzili, jak pomóc, komu pomóc, złościli się, że jest tu tak dużo innych fundacji i organizacji. Wchodzili sobie w drogę, kłócili się ze sobą, jakby bali się, że zabraknie im miejsca do pomagania, że zabraknie tu potrzebujących ludzi. Wszyscy jedli drogie dania, pili piwo, śmiali się. Naprzeciwko na murze siedział chudy Filipińczyk w łachmanach, pustym wzrokiem patrzył przez szybę restauracji, poruszając przy tym szczęką, jakby i on coś jadł. Ulicę dalej z dobrego terenowego auta wyskoczyło dwoje roześmianych filipińskich dzieci, zawołały za mną „Hello!” i pobiegły przed siebie. Zniknęły mi z oczu za zakrętem, a kiedy doszłam do skrzyżowania, zobaczyłam, jak ze śmiechem rzucają kamieniami w bezdomne psy. Psy miały ogony związane jakimś drutem. Stały tyłem do siebie, tak że żaden nie mógł uciec w swoją stronę, kamienie raniły ich ciała. Zrobiło mi się niedobrze. Chciałam zwrócić dzieciom uwagę, powiedzieć coś, ale tylko spojrzały na mnie zdziwione i dalej rzucały kamieniami. W ciemnej bramie inne dzieci zbierały kawałki gruzu i blachy. Pewnie wybudują sobie z tego dom. Po tym wszystkim, co zobaczyłam, miałam ochotę zwymiotować.

W hotelu nie mogłam nic przełknąć, przeprosiłam wszystkich i postanowiłam wrócić do pokoju. Jak można jeść tak spokojnie, jak można stołować się w takich restauracjach, podczas gdy za murem, za ścianą, odgrywają się apokaliptyczne sceny? Piekielne sceny. Sceny, do których nie powinno dochodzić nigdzie na świecie…