Byli tandemem idealnym, choć trudno sobie wyobrazić bardziej niedobraną parę – panicz z zamożnej rodziny i syn aptekarza. Nierozłączni w pracy i w życiu przez siedemnaście lat. Rozwijając własny styl architektoniczny, upowszechniali idee awangardy, głoszone przez grupę Praesens. To środowisko o międzynarodowych ambicjach, kierowane przez małżeństwo Syrkusów i współpracujące z Kazimierzem Malewiczem, Walterem Gropiusem i Le Corbusierem, ukształtowało ich i ukierunkowało. Zanim rozwijającą się karierę spółki autorskiej Lachert&Szanajca we wrześniu 1939 roku przecięła tragiczna śmierć tego drugiego, zdążyli stworzyć ponad sto pięćdziesiąt nowatorskich projektów: od przystanków tramwajowych po gmachy najważniejszych instytucji. Tylko część udało się zrealizować. Po wojnie Lachert zaangażował się w budowę Polski Ludowej, licząc, że nowa władza pomoże wprowadzać w życie lewicowe utopie, lecz szybko pokazano mu, gdzie jego miejsce. Książka Beaty Chomątowskiej opowiada o przyjaźni i symbiozie tak silnej, że nawet po latach nie da się mówić o Lachercie i Szanajcy osobno, o ludziach, którzy chcieli zmieniać nie tylko świat, ale i kanony estetyczne, o ideałach i ich zderzeniu z rzeczywistością. O fascynującym i niezwykle utalentowanym środowisku polskich modernistów.
Książka Beaty Chomątowskiej jest jak świetna architektura. Doskonale wpisana w kontekst, nawiązuje z nim twórczy dialog; doskonale skomponowana, o idealnych, nadających jej lekkości proporcjach; wykonana z najszlachetniejszych materiałów, ujmuje precyzją i dbałością o detal. Co jednak najważniejsze, biografia Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy, tak jak ważne dzieło architektoniczne, jest odpowiedzią na naglącą potrzebę. W tym przypadku było nią opisanie sporego fragmentu historii polskiej architektury. W naszej literaturze (i przestrzeni) pełno takich luk. Można się tylko cieszyć, że kolejna została wypełniona tak kunsztownie i bezpretensjonalnie.
Opowieść o architektach awangardy to opowieść o żywych ludziach mających emocje i ambicje. W opowieści o trudnych czasach, znajdujemy informacje o tym co działo się w sztuce i w kulturze. Czytelnik może dowoli wybierać wątki, które najbardziej go zajmują, lecz nie znajdzie powodów, aby odrzucić pozostałe. Przed nami otwiera się synteza historii ludzi, sztuki i konsekwencji w robieniu tego co nazwać można pasją.
To nowych bezczelnych nam trzeba. Takich, którzy z podobną swadą jak niegdyś Praesens, nigdy nieakceptowany przez ogół społeczeństwa, wkradną się w łaski elit i narzucą nowy — izm. Bo opowieść o Lachercie i Szanajcy nie jest jedynie historią talentu i pracy, ale również odwagi i mocy wdrażania nowych idei w życie. A tego nam dziś najbardziej brakuje.
„Lachert i Szanajca. Architekci awangardy” Beaty Chomątowskiej to nie tylko zwykła biografia. To żywy obraz przedwojennej Polski, jej elit intelektualnych i artystycznych. Czytając tę książkę jeszcze bardziej żal, że ten niezwykły czas w polskiej kulturze został tak brutalnie zakończony, a duża część z jego dorobku zaprzepaszczona przez wojnę i głupotę komunistycznych władz.
„Lachert i Szanajca. Architekci awangardy” Beaty Chomątowskiej to nie tylko zwykła biografia. To żywy obraz przedwojennej Polski, jej elit intelektualnych i artystycznych.
Jeden był zdolny i pracowity, drugi wygadany, miał kontakty, był pewny siebie i przebojowy. Obaj zapaleni do innowacji. Beata Chomątowska opisała losy niezwykłego architektonicznego duetu: Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy.
To właśnie tło wydaje się kluczowe dla opisania historii Lacherta i Szanajcy. Ich środowisko, przyjaciele, kawiarniane rozmowy pozwalają zrozumieć samych bohaterów. Dzięki temu reportaż Chomątowskiej stają się książką nie tylko o parze wybitnych architektów, ale również o ich czasach, o nieco zapomnianej, ale na nowo aktualnie odkrywanej awangardzie. Grupy Blok, Praesens ze swoją wyjątkowością, śmiałością i nieodbiegającą od zachodnich odpowiedników (ale mimo wszystko zachowującą swoją własną osobliwość) ideą działania i tworzenia powinny stać się powszechnie znanym dobrem narodowym. „Architekci awangardy” przybliżają nas do tego celu.
